تحلیلی بر حسارات ملی در خريد و انبارداری تجهيزات پزشكي
به علت نبود نظام ارزيابي فناوري سلامت در كشور ٬ بخش عمده‌اي از سرمايه گذاريها در اين حوزه هدر مي‌رود و متاسفانه ديد مسرفانه در خريد تجهيزات پزشكي بر اين چالش بزرگ دامن مي‌زند.
فناوريهاي پيچيده در حوزه سلامت به خصوص تجهيزات پزشكي با سرعت زياد و بسيار هوشمندانه به روز مي‌شوند و تغيير مي‌كند به طوري كه تقریبآ هر سه ماه يكبار شاهد توليد نسل جديدی از يك دستگاه پزشكي هستيم.
توليد اين تجهيزات به نحوي هوشمندانه انجام ميشود كه با ورود نسل نو يك دستگاه ، نسل قبلي كاملا بايد از دور خارج شود.
در زمان حاضر يك ميليون و 250 هزار برند جهاني در زمينه تجهيزات پزشكي وجود دارد و بيش از 6 هزار روش جديد پزشكي معرفي شده است كه انتخاب و گزينش از بين آنها يك چالش مهم در حوزه سلامت است.
سياستگذاري و مديريت در اين بازار بزرگ و پيچيده نيازمند وجود نظام ارزيابي فناوري سلامت يا (HTA) در هر كشور است نظامي كه ما هنوز فاقد آن هستيم و به همين علت روز به روز بر مشكلات نظام سلامت ما و اتلاف منايع در اين حوزه افزوده ميشود.
بايد هر چه زودتر نظام ارزيابي فناوري سلامت در كشور و بسته خدمات اين عرصه با نگاه به مسائل بومي نظام سلامت كشور تدوين شود.
گام اول براي حركت در اين مسير ٬ سنجش دقيق از نيازهاي حوزه سلامت در كشور است، كه متاسفانه هنوز چنين سنجش دقيقي را در سطح ملي نداريم.
اكنون به علت نبود يك پروتكل عملياتي استفاده از فناوريهاي جديد سلامت تصميم‌ها در اين عرصه عموماً سليقه‌اي و غير هدفمند است.
اميدواريم تدوين پروتكلهاي عملياتي ارزيابي فناوري سلامت در هر سه حوزه پيشگيري، درمان و توانبخشي زودتر حاصل شود .
در بازار امروز تجهيزات پزشكي كه روز به روز شاهد نوآوري و ابداعات جديد و قابل توجه در آن هستيم بايد قبل از خريد هر دستگاه ارزيابي هاي لازم را در مورد ايمني ، اثربخشي و حفظ و صيانت از حقوق مردم ، بيماران ، شركتها و نظام سلامت داشته باشيم.
در بسياري از كشورهاي اطراف ما اكنون با طراحي و اجراي نظام ارزيابي فناوري سلامت با حضور نخبگان و صاحبنظران درجه يك اين عرصه اين اتقاق افتاده است و ما از اين نظر عقب هستيم.
مثالهاي زيادي وجود دارد كه مثلا يك دستگاه 80 ميليون توماني را خريده‌ايم بعد معلوم شده است كه دستگاه نشتي اشعه دارد و ايمن نيست و يا يك قطعه آن خراب شده و به خاطر مشكلات تحريم نتوانسته‌ايم آن قطعه را از آمريكا خريداري كنيم و كل آن دستگاه 80 ميليون توماني بلا استفاده مانده است.
آموزش نديدن كاربران و اپراتورهاي يك دستگاه گران قيمت در بسياري از موارد منجر به استهلاك زودتر دستگاه و از بين رفتن آن ميشود يا گاهي يك قسمت دستگاه خراب مي شود و اپراتور آن آموزش لازم را در مورد آن قسمت نديده و استفاده از آن دستگاه غير ممكن ميشود.
متوسط عمر يك پمپ ساكشن در دنيا 10 سال است اما همان پمپ در كشور ما بعد از دو سال مستهلك ميشود و امكان استفاده مطلوب از آن نيست، ما كه از كشورهاي اروپايي يا آمريكا پولدارتر نيستيم كه اين قدر با ديد مسرفانه تجهيزات پزشكي را خريداري مي‌كنيم و از بين مي‌بريم. اين پول نفت كشور است كه هدر مي‌رود.
مسئله ديگري كه در كشور ما بايد مورد توجه قرار گيرد مسئله انبارداري تجهيزات پزشكي است، ما زماني مي‌توانيم بگوئيم كه مديريت منابع تجهيزات داريم كه همه انبارهاي تجهيزات بيمارستانها جمع شود . دليل ندارد يك وسيله خريداري شود و در انبار بماند ، بسياري از اين دستگاهها عمر مفيد دارند و بعد از مدتي از دور خارج مي‌شوند . موارد زيادي بوده است كه ما يك دستگاه را براي يك بيمارستان خريداري كرده‌ايم بعد معلوم شده است مدل بالاتر از آن در انبار همان بيمارستان وجود داشته است اما به علت فشار وسايلي كه روي آن بوده است يك قسمت آن شكسته و غير قابل استفاده شده است.
وجود انبار در بيمارستانها فساد آور است ، نه فساد مالي بلكه فساد اداري و فسادي كه به سيستم تحميل ميشود ، ما هنوز هيچ نظام مشخصي براي انبارداري در بيمارستانهاي كشور نداريم و زماني مي‌توانيم بگوئيم مديريت منابع داريم كه موجودي انبارهاي ما صفر شود.
البته اين با بحث دخيره دارو يا تجهيزات براي موارد ضروري با توجه به تحريم فرق مي‌كند كه البته آن ذخيره كردن نيز نيازمند يك ارزيابي و سياستگذاري جامع است.
ما در شهر تهران بیش از ۵۲ دستگاه MRI داريم كه واقعا هيچ نيازي به اين تعداد دستگاه نيست، در هيچ كشوري نيز اين همه دستگاه ام آر اي در يك شهر وجود ندارد.
اينها هزينه هاي هدر رفته‌اي است كه به علت ضعف برنامه ريزي در ساختار نظام سلامت تحميل ميشود .
دکتر زالی رییس اسبق دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی