این نوشتار سعی دارد به روشی کاملآ ساده چند نشانه از ناپایداری یک سازهء بیمارستانی را به کلیهء کارکنان بیمارستانها  و به خصوص دست اندرکاران بیمارستانی ارایه نماید تا ضمن بالا بردن حساسیت عمومی برای پیشگیری در حوادث ٬ مدیران بیمارستانها را هم با محل و نوع و  شدت ریسک حوادث زلزله در ساختمان بیمارستانشان آگاه نماید ؛ که  بتوانند در سناریو های آمادگی برای زلزله در بیمارستان ٬ مناطق پر خطر و کم خطر بیمارستان را برای ادامه فعالیت و دپوی اقلام حیاتی و عدم تمرکز پرسنل و . . .  ٬ در بین ساختمانهای موجودشان بدرستی انتخاب نمایند . 

متن کامل

---- بیمارستان سازی بشدت به تکنولوژی روز و  پیشرفتهای جدید وابسته است . آنهم از نوع وابستگی حیاتی ، زیرا ضوابط حرفه ای ، آگا هیهای جامعه  ٬ و خود بیمار و اطرافیان  وی اجازهء  چشم پو شی از دستاوردهای جدید در امر درمان  را  به هیچ مرجعی نمی دهند .

---- بیمارستان سازی یک فعالیت چند بعدی است و اعضاء متخصص تیم بیمارستانساز ، نه تنها بایستی بر علم تخصصی خود کاملآ  مسلط و به واقع  مجری مجربی باشند ، بلکه توانایی انجام کار گروهی و درک و رعایت زوایای تخصصی علم خود برای حل مشکل طرف مقابل را داشته باشند ( چیزی که در کارهای تیمی دیگر کمتر احساس می گردد )

---- سرعت تغییر در دستگاهها و تجهیزات پزشکی و به تبع آن استاندارد های فضای درمانی آنقدر زیاد است که بعضا فرصت طرح و  تفسیر آنها به صورت واحدهای درسی دانشگاهی برای آموزش کلاسیک رخ نداده و قبل از طرح و تدوین و تصویب سیلابس  دروس مذکور در دانشگاهها ، بعضا آن مبحث از دور خارج و جایگزین جدیدی برای آن بدست آمده است .

 به همین دلیل ، مدیران  سا یت تخصصی بیمارستان سازی در ایران ، بر این اعتقاد بوده و هستند که گارگاههای آموزشی مداوم و کوتاه مدت ، موثرترین راه انتقال تجارب به نسل جدید دست اندر کار بیمارستانسازی خواهد بود . سه  مشخصهء  صدر الذکر  ما را ملزم به ارائه تکنیکی نموده است که بتوانیم ضمن الزام انتقال مباحث علمی ، بحث سرعت این انتقال ، رعایت زوایای تخصص های مختلف ، و پرهیز از تشریفات رایج در تهیهء  دیگر منابع  درسی ، را مد نظر قرار دهیم .

در این راستا ستون  ثبت 1 تجربه   را به عنوان ابزاری برای حل این مشکل طراحی نموده ایم که بتواند ضمن آنکه تابلوی گویای تجربه های کاری پیشکسوتان صنعت بیمارستانسازی گردد ، از طرف دیگر به سرعت این یافته ها را با پرهیز از تشریفات و به صورت حتی چند جمله ، جمع آوری و ثبت و ارائه و انتقال نماید تا موضوعات مختلف برای پژوهشگران کاربردیتر  و برای پیشکسوتان کم دردسر تر ، و از همه مهمتر اینکه این همه ، بتواند در یک مرجع معتبر طرح و قابل  دسترسی باشد.

 10 نشانه از بیمارستانی که در زلزله تخریب میشود

نوشتاری از : مهندس محمدرضا اردلاني

براي کم کردن خطرات جاني، مالي و اقتصادي زلزله  ٬ قبل از وقوع آن  ٬ بایستی جلب مشارکت مردمي را بعنوان موثرترين راهکار این معضل عنوان نمود . زيرا مردم بيشترين حضور، دلسوزي، منافع و جديت را در مقابله با حادثه زلزله داشته و به شرط آنکه حساسيت‌هايشان هدفدار تحريک شده و تعليم داده شود، مي‌توانند خود به‌عنوان پليس ساختمان و استحکامات شهري عمل نموده و نقاط ضعف محل زندگي و کار خود را تشخيص دهند و براي سناريوهاي بحران، مطابق با آن مشکلات، راهکارهاي ارزشمند براي حفظ مال و جان خود را فراگرفته و اجرايي نمايند...

طرح انتقال مفاهيم اساسي زلزله به جامعه براي کاربردي کردن راهکارهاي مقابله و تقليل خطرات و عواقب اين پديده میباشد . این طرح ، گرچه در ابتدا سخت و طاقت‌فرسا به نظر مي‌رسد ليکن در صورت ارايه کارشناسانه راهکارها به‌صورت ساده و روان و غيره پيچيده و در عين حال جامع و رسا ٬ تحت يک برنامه آموزشي موثر، مي‌تواند جذاب، باورپذير و اجرايي بوده و در تغيير و تعيين الگوهاي رفتاري مناسب جامعه در هنگام بحران زلزله در شهرها  مثمر ثمر قرار گيرد.

از طرفی اهمیت پایداری بیمارستانها بعنوان ضروری ترین نهادهای عمومی در حادثه زلزله ٬ به هیچوجه قابل چشم پوشی نمیباشد . ولی آیا بیمارستانهای کشور ما این قابلیت را برای روز زلزله دارا خواهند بود ؟ بیش از ۶۰۰ بیمارستان کشور سنی بالای ۳۰ سال دارند . از بین بیمارستانهای جوان ما ٬ چند درصد سازهء قابل اعتماد دارند ؟ آیا پسندیده است که به امید سلامتی استراکچر بیمارستانها و یا واگذاری بررسی تخصصی مقاومت بیمارستان ٬ حتی لحظه ای هم به دورادور خود حساس نباشیم و در نشانه های ناپایداری بیمارستان محل حضورمان تآملی ننماییم ؟

این نوشتار سعی دارد به روشی کاملآ ساده چند نشانه از ناپایداری یک سازهء بیمارستانی را به کلیهء کارکنان بیمارستانها  و به خصوص دست اندرکاران ادارهء بیمارستانها  ارایه نماید تا ضمن بالا بردن حساسیت عمومی برای پیشگیری در حوادث ٬ مدیران بیمارستانها را هم با محل و نوع و  شدت ریسک حوادث زلزله در ساختمان بیمارستانشان آگاه نماید ؛  تا بتوانند در تدوین سناریو های آمادگی برای زلزله در بیمارستان ٬ مناطق پر خطر و کم خطر بیمارستان را برای ادامه فعالیت و دپوی اقلام حیاتی و عدم تمرکز پرسنل و . . .  ٬ در بین ساختمانهای موجودشان بدرستی انتخاب نمایند . 

این نکات مهم با روشی ساده براي تشخيص ساختمان غيرمقاوم و يا مشکوک به مقاومت در برابر زلزله  ٬ در حد اطلاعات و توانمندي‌هاي يک شهروند معمولي عنوان میگردد . از طرفی اين نکات کمک مینماید تا با ايجاد حساسيت در استفاده‌کنندگان از ساختمان‌ها  ٬ نیاز به رجوع به کارشناسان خبره و اخذ اطمينان درسلامت ساختمان در مقابله با زلزله ٬ افزایش یابد :


۱- شهروندان غيرمهندس بايد بدانند که اولين آيين‌نامه‌هاي اجباري رعايت استحکام سازه‌ها در مقابله با زلزله در ايران بعد از سال 1368 تدوين و در کشور به تدريج اجرايي شده است .  لذا کليه ساختمان‌هاي سه، چهار و پنج طبقه فلزي و بتن احداثي قبل از دهه هفتاد (يعني ساختمان‌هاي با عمر بيش از بيست سال) بايد در حال حاضر توسط کارشناسان خبره قانوني (نظام مهندسي يا شهرداري) مورد بازديد و بررسي فني مجدد قرار گيرد. قطعآ بالاترین ریسک تخریب مربوط به این دسته بیمارستانها خواهد بود . اين بررسي که جهت سنجش پايداري سازه بوده و به صورت گزارش کتبي ارزش خواهد داشت ٬ بايد در هنگام بازسازی بخشها و یا تغییر کاربری ها قطعآ در سوابق بیمارستان ثبت گردد. 

۲- ساختمان‌هاي يک تا سه طبقه آجري جديد يا قديمي ساخت در صورت وجود هر يک از موارد ذيل ، نامطمئن بوده و برای  مواقع زلزله بايد مورد بررسي فني قرار گيرند:

•  عدم وجود يک کلاف بتني يا فلزي دورا دور سقف ساختمان که معمولا در نما قابل رويت است.
•  عدم وجود ديوارهاي باربر با ضخامت بيشتر از 30 سانتي‌متر در ساختمان
•  وجود ارتفاع سقف بيش از 80/2 سانتي‌متر در يک يا همه طبقات ساختمان
•  وجود دهانه‌هاي بيش از 5 متر در يکي از جهات در داخل ساختمان(فاصله دو ديوار حمال از هم = دهانه )
   
    

۳ـ  ساختمان‌هايي که داراي بالکن يا طره يا کنسول هستند، در صورت وجود موارد ذيل پرخطر محسوب مي‌شوند:

• اندازهء بیرون آمدگی بالکن بيش از 55/1 متر در ساختمان‌هاي قديمي و بيش از 20/1 در ساختمان‌هاي جديد  ٬ باشد
• دورادور بالکن‌ها با ديواره محصور شده باشند يعني فضاي بالکن با ديوارکشي محصور و به زير بناي داخل ساختمان اضافه شده باشد.
   
  
  

۴- ساختمان‌هايي که بيش از يک طبقه بوده و مورد بازسازي قرار گرفته‌اند و در يکي يا همه طبقات آن ، ديوارهاي داخلي جا به جا يا حذف يا نازک‌تر يا ضخيم‌تر از قبل شده باشد ؛ پر خطر محسوب میشوند  (شکل پلان طبقه يا طبقات با روز اول فرق کرده و فضاها جابه جا شده باشند) اين ساختمان‌ها از نظر رفتار سازه‌اي و احتمال آسيب‌پذيري بايد مورد بررسي کارشناسي قرار گيرند.

۵-  بعضآ در بیمارستانهای قدیمی ساختمان‌هاي آجري وجود دارد که تا چهار طبقه بوده و  اسکلت فلزي يا بتني نداشته‌اند ولی مورد بازسازي و یا تغییر کاربری قرار گرفته اند .  صراحتآ اعلام میشود که چنانچه ساختمانی اینچنینی وجود دارد که در طول زمان بعد از احداث اوليه ، مورد هر گونه جابه‌جايي در محل در، پنجره و سایر بازشوها قرار گرفته  و يا انواع دهانه‌هاي بازشوي آن نسبت به احداث اوليه کوچک‌تر يا بزرگ‌تر گرديده است، از نظر احتمال آسيب‌پذيري بايد مورد بررسي فني قرار گيرد.

۶-  ساختمان‌هاي چند طبقه جديد يا قديمي‌ساز که مورد بازسازي قرار گرفته و پلان داخلي آنها به اصطلاح  open  شده و تعدادي از ديوارها حذف يا کمتر شده‌اند ( مثلآ برای ایجاد سالن   CCU – ICU – MRI - CT   یا . . . )  حتي در صورت وجود استراکچر مطمئن‌ فلزي يا بتني ، بايد از نظر عدم تشکيل طبقه نرم مورد بررسي مهندسي و کارشناسانه قرار گيرند.

۷-  چنانچه حدس مي‌زنيد وزن ساختمان نسبت به روز اول احداث با تغییر کاربری و یا باايجاد کف‌سازي‌هاي جديد، کاشي يا سنگ‌کاري جديد ديوارهاي داخلي يا خارجي جدید ، ميزان و تعداد اجسام و افراد داخل ساختمان و يا... تغيير کرده است ، بهتر است به دليل امکان تغيير مرکز ثقل ساختمان و مشکلات عملکردي سازه ساختمان در زلزله ، حتما از يک مهندس خبره سازه دعوت نماييد تا بیمارستان  شما را مورد ارزيابي مجدد قرار داده و گزارش کتبی اخذ نمایید . 

۸ - متاسفانه بعضی مدیران بیمارستانها بدون مشاوره با افراد صاحب صلاحیت و یا با مشاوره با افراد غيرمتخصص و بعضا سودجو، بسيار ناآگاهانه نسبت به برداشتن يا جابه جايي تيرآهن های حمال در سقف داخل ساختمان‌ها اقدام مي‌نمايند که اين عمل حتي براي ساختمان‌هاي يک طبقه هم بسيار پرخطر و مشکل‌ساز است. در صورت وجود سابقه چنين اعمال خطرناکي در بیمارستان شما، حتما با مهندسي خبره و مطمئن در امر سازه مشورت نماييد.

۹-  اگر حدس میزنید که در طول مدت بهره‌برداري از بیمارستان شما، طبقه يا طبقات يا حتي نيم طبقه‌ ٬  به ارتفاع ساختمان شما اضافه شده است، اين ساختمان به دليل پرخطر بودن بايد مورد بررسي سازه‌اي قرار گيرد  . حتي اگر اين اضافه بناها با سازه‌هاي سبک و سقف سبک هم باشد، تحليل سازه‌اي ساختمان را به هم زده است.

 ۱۰- و آخرالامر اینکه : در زیر زمین بیمارستان به خصوص بیمارستانهای قدیمی نبایستی دیواری حذف ٬ جابجا ٬ و یا نازکتر شود . حتی باز کردن درب و یا ورودی و حتی دریچه هم در بعضی دیوارهای زیر زمینهای یک بیمارستان قدیمی میتواند خطرناک باشد  . اگر چنین اتفاقی در زیر زمین بیمارستان شما رخ داده است بایستی حتمآ مورد ارزیابی مهندس سازه قرار گیرد . زیرا این زیر زمین نمیتواند پناهگاه خوبی برای زلزله باشد  .  در هر صورت در روز زلزله سعی کنید در محل زیر زمین اینگونه بیمارستانها نباشید !؟!؟

----------------------------

پایان