كاهش خطرپذيري و مديريت ريسك در اولويت
مديريت بحران در ذهن، بيشتر تداعي‌كننده كمك‌هاي امدادي است كه در زمان بروز يك حادثه طبيعي از سوي يك نهاد به آسيب ديدگان مي‌رسد.
اما اگر بخواهيم كمي عميق‌تر به موضوع نگاه كنيم مديريت بحران، زماني كه هنوز بحراني اتفاق نيفتاده آغاز و تا مدت‌ها بعد از يك بحران ادامه دارد.
سازمان بهداشت جهاني با شعار بلاياي طبيعي و مديريت بحران به بررسي و موشكافي نحوه مديريت بحران پرداخت.
دكتر مازيار حسيني رئيس سازمان مديريت بحران ٬ موضوع بيمارستانها و وضعيت تهران در اين زمينه را محور مصاحبه‌خود قرار داده و آمار و ارقامي كه در اين زمينه مطرح میکند بيش از هر چيز قابل توجه است.
براي بررسي اين موضوع آمارهاي رسمي سازمان ملل پايه و اساس خوبي به حساب مي‌آيد، در كاوش در مورد سال 2008 بايد اين سال را سال خاصي به حساب آورد، وقتي به آمارهاي موجود نگاه مي‌كنيم متوجه مي‌شويم كه بلاياي طبيعي مانند يك بيماري خاموش، صدمات بسياري به جامعه جهاني وارد كرده است. با توجه به انتخاب روز جهاني بهداشت، امسال به‌عنوان آمادگي براي مقابله با بلاياي طبيعي معرفي شد كه فرصت خيلي خوبي براي بررسي اين موضوع از جنبه‌هاي اقتصادي و اجتماعي است. در سال 2008 ميلادي 328 بحران طبيعي رخ داده كه به واسطه اين اتفاقات 235 هزار نفر در سال 2008 فوت كرده‌اند كه اين تعداد 7برابر فوت طبيعي سال‌هاي 2000 تا 2007 است كه از اين تعداد 225 هزار نفر در توفان نارجيس ميانمار و زلزله ونچوآن چين مرده‌اند.
در توفان نارجيس در ميانمار 138 هزار نفر فوت يا مفقود شدند كه كلا 225 هزار نفر در 2حادثه طبيعي در يك سال از بين رفتند. يعني در سال 2008 با 2حادثه ما به‌شدت اين آسيب‌پذيري را حس مي‌كنيم و نكته جالب‌تر اينكه از 10 كشوري كه در صدر صدمات ناشي از 328 حادثه قرار گرفته اند، 9 كشور آسيايي هستند و تنها يك كشور حادثه‌خيز در آمريكا قرار دارد، يعني حوزه قاره كهن كه عموما كشورهاي در حال توسعه و كشورهايي كه مي‌خواهند اقتصادشان را رشد و توسعه بدهند حوادث بسياري در اين حوزه رخ داده است. براساس آمارهاي استراتژي بين‌المللي كاهش خطرات و حوادث طبيعي سازمان ملل UNISTR، خسارت بحران‌هاي اين سال 181 هزار ميليارد دلار بوده كه اين رقم دو برابر خسارت‌هاي سال‌هاي 2000 تا 2007 است، به‌نظر مي‌رسد اين آمارها، اعداد و ارقام باعث شده تا سازمان بهداشت جهاني امسال را به حوادث طبيعي اختصاص دهد.
بسياري از حوادث طبيعي قابليت پيشگيري دارند، يعني اگر سيستم ارلي وارلينگ يا مقابله با كشتار سريع در ميانمار شكل گرفته بود بسياري از تلفات در حوادث طبيعي اين منطقه اتفاق نمي‌افتاد يا اگر بيمارستانها و مدارس در چين مقاوم ساخته شده بودند تلفات اين منطقه هم به مقدار قابل توجهي كاهش پيدا مي‌كرد؛ در مديريت بحران، اصولي به نام كاهش خطرپذيري و مديريت ريسك وجود دارد كه اگر آن را به‌عنوان مبنا قرار ندهيم چاره‌اي نداريم جز تحمل خسارات و تلفات.
حالا اگر به اين نوع خسارات جنبه‌هاي انساني و اجتماعي را كه با عدد و رقم به دست نمي‌آيد، اضافه كنيم، به تاثيرات سوء اين موضوع و نياز به توجه هرچه بيشتر به حوادث طبيعي پي مي‌بريم. اگر بخواهيم آمار و ارقام را تكميل كنيم بايد يك بررسي هم در مورد تصادفات جاده‌اي داشته باشيم، در اين نوع حوادث نيز به‌طور متوسط 2/1ميليون نفر در سال 2008 كشته شده‌اند؛ به عبارتي روزي 3هزار و 200نفر، در عين حال 20تا 50ميليون نفر در حوادث جاده‌اي مجروح شده‌اند؛ از طرفي تقريبا سالي 300هزار نفر در حوادث آتش‌سوزي در دنيا مي‌ميرند، آتش‌سوزي‌هايي كه عمدي نبوده و بسياري از آنها به‌دليل تغييرات آب و هوايي اتفاق مي‌افتد.
در بحث بيماري‌هاي واگير نيز آمار و ارقام، قابل توجه است، در طول 12ماه منتهي به مارچ 2008، 162 بيماري عفوني در سازمان بهداشت جهاني در 175 كشورتاييد شده است. با توجه به اينكه هركدام از اين بيماري‌ها مي‌توانند منجر به يك بحران بزرگ و يك اپيدمي خارج از آن حوزه يعني منطقه‌اي بشوند؛ بيماري‌هاي عفوني كه محدود به مرز جغرافيايي نشده و امكان دارد با پرواز يك پرنده آلوده و مهاجرت از يك كشور به كشور ديگر منتقل شود و بحران‌هاي اجتماعي و حتي بحران امنيتي را به‌وجود بياورد كه درصورت نبود پيش‌آگهي، آموزش و ساختار مناسب شبكه بهداشت و درمان و عدم‌كنترل به‌موقع فاجعه انساني و حتي بين‌المللي را رقم بزند.
سازمان پيشگيري و مديريت بحران درصدد است تا عملكرد زيربنايي در اين زمينه داشته باشد؛ بنابراين در موضوع مديريت بحران از پيش‌آگهي و پيشگيري شروع كرده تا از آمادگي كامل برخوردار باشد و اگر حادثه‌اي رخ داد با واكنش سريع به مقابله بپردازد و بعد از آن هم بازسازي و بازتواني را داشته باشيم كه البته اين دوره طبيعي براي مقابله با بحران است.
مديريت جامعه بحران كه در قانون سازمان مديريت بحران كشور در مجلس شوراي اسلامي نيز به تصويب رسيده است، اصلي است كه در كار سازمان به آن توجه شده است، در حقيقت مديريت بحران معمولا مرحله حادثه و بعد از حادثه را در ذهن متبادر مي‌كند درصورتي كه اصل داستان مديريت بحران به قبل از حادثه بر مي‌گردد كه تامين زيرساخت‌ها و فعاليت‌هاي زيربنايي قبل از حادثه، ايجاد آمادگي قبل از حادثه، آموزش قبل از حادثه و هماهنگي بين دستگاهي قبل از حادثه است فعاليت‌هايي كه برنامه‌ريزي در مورد آنها مانند كفه ترازوست يعني هرچقدر كفه پيشگيري و آمادگي سنگين باشد كفه مقابله و بازسازي سبك مي‌شود و برعكس هرچقدر به اولي اهميت كمتري بدهيد مقابله و بازسازي سنگين‌تر مي‌شود، با اين تفاوت كه سرمايه‌گذاري در حوزه پيشگيري و آمادگي يك نوع پس‌انداز و سرمايه‌گذاري منفعت‌‌طلبانه است اما سرمايه‌گذاري در بازسازي جبران خسارت نوعي دور ريختن منابع است.
بحث خسارت‌هاي انساني يكي از مواردي است كه در اين زمينه به‌شدت مورد توجه قرار گرفته است، بنابراين ما نيز به‌دنبال كارهاي زيربنايي در اين زمينه هستيم. بعد از يك حادثه طبيعي، مجروحان درمان شده و به زندگي عادي بازگردانده مي‌شوند اما نكته اساسي اين است كه تا چند ماه بعد از حادثه، مسائل بهداشتي ادامه پيدا مي‌كند. با توجه به اين بايد گفت كه تركيبي از حوزه‌هاي دارويي، درماني و بهداشتي وجود دارد كه به‌صورت زنجيره به يكديگر وصل شده و بايد حوزه سلامت را تركيبي از آنها ديد و برنامه‌ريزي كرد.
در بحث‌هاي صورت‌گرفته در مورد حوزه سلامت در سازمان مديريت بحران مصوبه‌اي سال گذشته از سوي شوراي شهر تصويب شد تحت عنوان چگونگي ايمن‌سازي و استاندارد بيمارستانها و مراكز درماني شهر تهران كه حاصل تعامل في‌مابين مجموعه شهرداري تهران، وزارت بهداشت، انجمن‌ها و (ان‌جي‌او)هاي حوزه بهداشت و استادان دانشگاهي و نظرات ارائه شده از سوي آنها بود، اين مصوبه شامل 2بخش است كه در آن اولا ساماندهي مراكز درماني كه وجود دارند گنجانده شده است كه با كمك تيمي متشكل از معاونت شهرسازي و معماري شهر تهران، سازمان مديريت بحران، وزارت بهداشت و متخصصان حوزه زلزله و پزشكي، بازنگري در ساختمان‌هايي كه به‌عنوان مراكز درماني و بيمارستاني وجود دارد، صورت گيرد يعني اين تيم موظف بود براي اين دسته از ساختمان‌ها، مقاوم‌سازي و بهسازي لرزه‌اي را فراهم كند علاوه بر اين در تغيير كاربري‌هاي ساختمان و تبديل شدن به مراكز درماني اين تيم موظف است به پراكندگي مراكز درماني در هر منطقه براساس جمعيت توجه داشته باشد.
علاوه بر سهولت در مراجعه، بتوان كاركرد آن را زمان مراجعه حفظ كرد، موضوع بيمارستان امن تنها اين نيست كه ساختمان آن امن باشد، بلكه منظور، بيمارستاني است كه از نظر سازه‌اي خوب بوده و نوع معماري آن به‌گونه‌اي باشد كه در زمان زلزله كاركرد خود را از دست ندهد و طراحي تاسيسات مكانيكي و برقي ساختمان بيمارستان بايد متناسب با سطح خطر آن منطقه در نظر گرفته شود.
حتي اگر اين بيمارستان بيش از 2طبقه باشد از زمان ورود مريض به آن تا زمان تثبيت و بستري، كمترين فشار وارد شود. در واقع ما مجوزي از شوراي شهر براي طراحي و ساخت بيمارستان مناسب براي زمان بحران را دريافت كرده‌ايم. در حال حاضر نيز با كمك شركت شهر سالم طراحي‌هاي الگوهاي آن انجام شده، درحقيقت يكي از كارهايي كه شهرداري تهران و مديريت سازمان بحران در حوزه بحث سلامت انجام مي‌دهد، ساخت اين بيمارستان است؛ كار قابل توجهي كه براي نخستين بار در خاورميانه انجام مي‌شود.
قطعا طراحي اين بيمارستان كه از سال گذشته شروع شده در سال 88 به پايان خواهد رسيد. در جلسات متعددي كه با همكارانمان در شهرداري و معاونت سلامت دانشگاه علوم پزشكي تهران آقاي ابوالحسني داشتيم، آخرين اصلاحات آن انجام شده و به‌دنبال مشاور مناسب هستيم تا مرحله بعدي كار هر چه سريع‌تر انجام شود و اميدواريم در سال 88 نقشه‌هاي بيمارستان كه اصل جريان است به خوبي آماده شود و بحث‌هاي مربوط به تامين زمين را شركت شهر سالم دنبال مي‌كند كه انجام شود و اگر خدا بخواهد كلنگش را بزنيم و طوري برنامه‌ريزي كرده‌ايم كه در كمتر از 3سال كار ساخت اين بيمارستان به اتمام برسد.
تركيبي از هر دوتا. ما لايه‌هاي متعدد داريم، يك شهري مثل تهران كه 700كيلومتر مربع وسعت جغرافيايي‌اش است يك زلزله نمي‌تواند همه جاهايش را خراب كند، مكان‌هايي هستند كه كمتر آسيب مي‌بينند و نقاطي كه بيشتر آسيب خواهند ديد.
بايد براي ايمن‌سازي بيمارستانها اره‌ها را تيزتر كنيم
رئيس مركز حوادث و فوريت‌هاي پزشكي با بيان اينكه در صورت بروز حوادث مراكز خدمات درماني ناكارآمد مي شوند و متوليان بايد پاسخگو باشند، گفت : بايد براي ايمن سازي بيمارستانها و مراكز خدماتي اره‌ها را تيزتر كنيم
به گزارش خبرنگار اجتماعي فارس، در همايش ايمن‌سازي بيمارستانها در برابر حوادث غير مترقبه در دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكي که با حضور رئيس دانشكده بهداشت ، رئيس مركز حوادث و فوريت‌هاي پزشكي و ديگر اساتيد و محققان برگزار شد ٬ عليرضا مصداقي‌نيا ، رئيس دانشكده بهداشت در ابتدا با بيان اينكه اين مسئله از طرف سازمان ملل و سازمانهاي ديگر مطرح شده و اين نشان دهنده مسؤليت جهاني است گفت: حتي در كشورهاي اكو نيز اين موضوع چه از لحاظ اقتصادي و چه به لحاظ منطقه اي حائز اهميت است و اگر بتوانيم در اين راستا اقدام مهمي را انجام دهيم، منافع جهاني را تأمين مي كند.
مصداقي‌نيا در ادامه گفت: دانشگاه علوم پزشكي تهران به عنوان مادر دانشگاههاي كشور و دانشگاه پيشرو نقش برجسته‌اي در اين زمينه دارد و اولين ورود آكادميك در بروز حوادث را داشته است.
وي گفت : اگر بخواهيم برنامه‌اي موفق شود بايد به صورت شبكه عمل كرد و انستيتو تحقيقات بهداشتي گروهي را تحت عنوان گروه پژوهشي بلايا و كنترل مسائل مربوط به آن از 2 سال گذشته تأسيس كرد و اين گروه از لحاظ آموزش و پژوهشي بسيار موفق بوده است.
وي گفت : همكاري با سازمان جهاني بهداشت و سازمان بين المللي ديگر باعث شد تا بر آن باشيم تا دوره‌هاي 3 هفته اي در انستيتو تحقيقات بهداشت برگزار كنيم و اين براي منطقه بسيار مهم است همچنين به دنبال اين فعاليت‌ها برگزاري دوره فوق ليسانس براي مديرت بلايا تدوين شده و براي تأييد به مراجع ذي‌صلاح ارسال شده و اين برنامه در دانشگاه به تصويب رسيده و به معاونت آموزشي وزارت بهداشت ارسال شده و به زودي پس از تصويب، دوره فوق ليسانس مديريت بلايا جذب دانشجو مي‌كند.
در ادامه رئيس مركز اورژانس گفت: با انجام تحقيقات به اين نتيجه رسيديم كه مركز تحقيقات و بهداشت دانشكده بهداشت اين نقش را بايد ايفاء كند و تعاملات بايد روزافزون شود و اين گردهمايي شروع خوبي براي تعاملات است.
وي با اشاره به مقاوم سازي در برابر زلزله تأكيد كرد: امروز از ايمن سازي بيمارستانها صحبت مي‌كنيم كه بايد به حركت جهاني به سمت اين مقوله منجر شود.
به گفته وی ايمن سازي بيمارستانها در برابر زلزله نيازمند فرهنگ سازي است و اين مسأله بسيار اهميت دارد.
وي اظهار داشت : وزارت بهداشت با تمام امكانات تنها 25درصد در تأمين سلامت به صوررت مستقيم دخالت دارد و 75 درصد تأمين سلامت توسط بخش‌هاي ديگر كه با وزارت بهداشت در تعامل و همكاري هستند صورت مي‌گيرد، بنابراين اين موضوع چند بعدي است و فرهنگ سازي بسيار اهميت دارد شايد در اواخر سال شاهد برگزاري همايش ديگري در سطح كشوري در اين زمينه باشيم.
وي با بيان اينكه سرعت پاسخگويي و تأمين نيازهاي سلامت مردم در حوادث مهم است، افزود: اين يكي از مؤلفه‌هايي است كه در ارائه خدمات در رابطه با حفظ سلامت مردم وجود دارد همچنين اينكه يك كشور از چه زيرساخت‌ها وتوانائي‌هايي برخوردار است و نحوه برقراري امنيت رواني و وجود زيرساخت‌هاي مناسب براي تأمين سلامت مردم بايد مد نظر قرار گيرد.
وي همچنين گفت : زماني كه حادثه‌اي پيش مي‌آيد مردم براي تأمين سلامت خود يا فرار مي‌كنند يا به بيمارستانها پناه مي‌برند ، بايد مراكز درماني براي تأمين سلامت مردم توانايي لازم را داشته باشند.
رئيس مركز اورژانس بيان كرد : بالاي 800 بيمارستان در كل كشور وجود دارد كه در حال خدمات رساني هستند و مردم به اميد اين زندگي مي كنند تا در زمان بحران مراكز درماني به آنها كمك كنند.
حسني اظهار داشت : كشورمان در بين 10 كشور بلاخيز جهان قرار دارد و با توجه به تلفات انساني كه ايجاد مي شود، وظيفه ما اين است كه بتوانيم با سرعت و شدت بيشتري حركت كنيم.
وي گفت : ايمن‌سازي بيمارستانها در كل 2 درصد هزينه را شامل است و اگر زماني كه تصميم به ساختن بيمارستان مي‌كنيم ايمن سازي را مد نظر قرار دهيم تنها 2 درصد هزينه بيشتري را بايد لحاظ كنيم اما اگر بيمارستاني ساخته شده باشد و بعد از آن براي ايمن سازي اقدام كنيم بايد 10 درصد هزينه را افزايش دهيم. مثلا اگر بيمارستاني كه داراي 300 تخت است بايد 30 ميليارد تومان هزينه كنيم و اگر ايمن سازي كنيم تنها 2 درصد هزينه را افزايش مي‌دهد.
رئيس مركز حوادث و فوريت‌هاي پزشكي با ابراز اميداواري از ايمن سازي بيمارستانها در كشور گفت : بايد اين موضوع را جدي بگيريم و تفكرات مسئولان را به اين سمت جهت دهي كنيم.
نامبرده در ادامه گفت : در سال 2006 ، 143 ميليون گرفتار حوادث شده‌اند و 35 ميليون دلار به جامعه بشري خسارت تحميل شده است.
وي با بيان اينكه در طي 10 سال گذشته حداقل 7 كشور حوادث تلخي را تجربه كرده‌اند و خسارات زيادي را متحمل شدند، تصريح كرد : با توجه به اين كه كشوري هستيم كه در منطقه جزء 4 كشوري هستيم كه بيشترين حوادث را دچار مي‌شويم و در جهان بين 10 كشور قرار داريم بايد به اين مسأله اهميت زيادي دهيم.
به گفته ایشان 90 درصد ساكنين كشور ما در مناطقي زندگي مي‌كنند كه خطر پذيري بيشتري وجود دارد.
رئيس مركز حوادث و فوريت‌هاي پزشكي توضيح داد: با درنظر گرفتن بروز حوادث غيرمترقبه و فرار مردم به سوي مراكز خدمات و درماني بايد اين مراكز توانائي ارائه خدمات سلامت را به بهترين شكل ممكن داشته باشند ضمن اينكه در بحث ايمن سازي 50 درصد به ساختار ها مربوط مي شود اما 50 درصد ديگر به عمل برمي‌گردد.
وي در رابطه با ايمن سازي بيمارستانهاي كشور، اظهار داشت : اگر اين موارد در بيمارستانها لحاظ نشود تأخير يا عدم اطلاع‌رساني ، سردرگمي پرسنل ، كمبود تجهيزات، بروز واكنش‌هاي رواني ، اختلال در عملكرد بيمارستان از پيامد‌هايي است كه مي‌توان به آن اشاره كرد.
رئيس مركز حوادث و فوريت‌هاي پزشكي گفت : مراكز خدمات درماني اصلي‌ترين سازمان‌ها و مراكزي هستند كه موقع برخورد با حوادث مترقبه بايد بتوانند ادامه فعاليت دهند و نيازهاي سلامتي مردم را در بروز حوادث تأمين كنند.
وي با تأكيد بر ايمن سازي بيمارستانها گفت : ايمن سازي بيمارستانها در كشور مهم است و جنس كار به صورت پدافندي است چرا كه در زمان بروز حوادث اگر بيمارستان از بين برود باعث ايجاد اختلال در خدمات رساني به مردم مي‌شود و اميدشان نا‌اميد مي‌شود.
در ادامه رئيس مركز آسيايي كاهش خطرپذيري لرزه‌اي گفت: از جمله حوادث مهمي كه در كشور رخ مي دهد زلزله است و ساختمان‌هايي كه استانداردهاي فني را رعايت نكنند نمي‌توانند در موقع بروز حوادث كاري انجام دهند. زماني كه بيمارستاني در زمان وقوع زلزله نتواند به كار خود ادامه دهد تلفات انساني در پي خواهد داشت.
سيد محمد عقدا با بيان اينكه بيمارستان مجموعه‌اي پويا و زنده است،گفت: موقعيت ساختمان، ارزيابي ساختمان، كاركنان و پرسنل ، تجهيزات بيمارستان، مديريت صحيح همگي در بررسي ايمن سازي بيمارستان حائز اهميت هستند ضمن‌اينكه بايد بتوانيم نقاط ضعف را پيدا كنيم و در برنامه‌هاي پيشگيري مد نظر قرار دهيم.
منبع : فارس + همشهری آنلاین