تبیین تاریخ علوم تخصصی پزشکی به صورت سندی برای تفاخر  فرهنگها  ٬ همواره مورد علاقهء فرهیختگان هر قومی بوده و خواهد بود   . . . . .   بررسی روند توسعهء  خدمات تخصصی پزشکی در هر تمدنی ٬ بطور یقین از بهترین اسناد ارتقاء  دانش  در بین حکومتهای گوناگون بشمار میرود  .  افزون بر این موارد  سایت تخصصی بیمارستان سازی در ایران ٬ مطالعات  گذشته نگر  را برای همهء  طراحان و مدیران بیمارستانی لازم و مفید دانسته و  به همین دلیل  در ذیل  روایتی جالب و پندآموز از تاریخچه دندانپزشکی در ایران و جهان  را تقدیم مینماید .

جهت رویت متن کامل این مطلب ٬ میتوانید بر روی کلمهء   ادامه متن  در کادر ذیل کلیک فرمائید : 

متن کامل

تاریخچه دندانپزشکی در ایران و جهان

● مقدمه

از روزگار کهن ، بیماری دهان مشکل انسانها بوده است. جمجمه افراد Cro-Magnon که ۲۵۰۰۰ سال پیش در زمین ساکن بودند، شواهدی از پوسیدگی دندان را نشان می دهد. قدیمیترین منبع ثبت شده بیماری دهان از یک متن سومری است. (Circa ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد) که کرمهای دندان را بعنوان دلیل پوسیدگی دندان شرح می دهد.

Eric Curtis دندانپزشک، مورخ نامدار دندانپزشکی و سخنگوی آکادمی دندانپزشکان عمومی می گوید: مطمئناً چیزهای زیادی از قرون وسطی تا ابتدای سالهای ۱۷۰۰ ، زمانی که اغلب درمانهای دندانپزشکی توسط افرادی بنام جراحان آرایشگر انجام می شد، تغییر کرده است. این افراد همه کاره، دندانها را می کشیدند و جراحیهای کوچک را انجام می دادند، بعلاوه مو کوتاه می کردند، زالو می انداختند و مومیایی می کردند.

● دندانپزشکی باستانی

در زمان باستان، مایاها مردمانی با فرهنگ سطح بالا بودند که در گواتمالا و هندوراس فعلی می زیستند. آنها که از مردم بابل باستانی نیز قدیمی تر بودند، به دلایل مذهبی اقدام به قرار دادن اینله روی دندانها و یا سوراخ کردن صورت و گوش می نمودند. آنها در قرار دادن اینله های سنگی زیبا روی حفرات تراش داده شده دندانهای قدامی بالا و پایین و گاهی دندانهای پرمولر، مهارت داشتند. بدون شک، این اینله ها روی دندانهای زنده قرار داده می شد و آنچنان دقیق این کار انجام می گرفت که حتی تا هزار سال بعد این اینله ها، در جای خود باقی می ماندند. اینله ها با سمان های خاص به حفره چسبانده می شد که جنس عمده آنها با اسپکتروگرافی، کلسیم، فسفات تشخیص داده شده است.

● دندانپزشکی در گذر زمان

▪ در اوان کودکی، دختران فرقه Vanomami در ونزوئلا ، باریکه های تیز شده از چوب سخت و بامبو را به لبها و گونه هایشان فرو می نمودند که جنبه زیبایی داشته است.

▪ پونتیک یا دندان مصنوعی در این دنچر پارسیل ثابت، جایگزین ثنایای میانی سمت راست بالا که از دست رفته، شده است. احتمالاً دندانی از یک گاو نر است که به نواری از طلا پرچ شده است (متعلق به سرزمین Etruria Musee de l Ecole Dentaire de paris)

▪ مسواک اولیه، مسواک خاورمیانه به نام Siwak و Misswak یک شاخه کوچک از درخت سالوادورا پرسیکا به نظر نیم اینچ است که آن را برای یک روز در آب غوطه ور می سازند تا الیاف آن از هم جدا شود. چوب این درخت حاوی بی کربنات سدیم و اسید تانیک و سایر موادی است که تأثیر مثبتی روی لثه ها دارد.

▪ دندانپزشکان در سالهای ۱۷۰۰ به جوامع آمریکایی مهاجرت کردند و خود را ابتدا وقف حذف دندانهای بیمار و قرار دادن دنچرهای مصنوعی نمودند. مواد ترمیمی استفاده شده قلع، ورق طلا، سرب و نقره بود. دنچرها از عاج تراشیده می شد و یا از دندانهای گاو نر فرم داده می شد.

▪ در سالهای ۱۸۰۰ حرفه دندانپزشکی شامل کارهایی نظیر کشیدن دندانها با Turnkay (یک وسیله ابتدایی شبیه به آچار چرخ ضامن دار که برای کشیدن دندانها استفاده می شد)، تمیز کردن دندانها با کاغذ تراش (Seraper) و برداشت پوسیدگیها با وسایل دستی بود.

▪ Watter Hermann Ryff رساله جراحی بزرگ Gross chirurgey را در سال ۱۵۴۵منتشر ساخت و بنظر می رسد چندین بار آن را تجدید (Great Surgery) چاپ نمود، از جمله یکی در سال ۱۵۵۹ که در آن تصاویری از قلمهای جرم گیری Scaler دیده می شود. تصاویر Ryff دقیق و درست بود. متأسفانه عمر او کفاف نداد و کتاب دندانپزشکی که او تصمیم داشت بنویسد، هرگز چاپ نشد.

▪ صندلی دندانپزشکی James Beall Morrison در سال ۱۸۶۸ یک مکانیسم منحصر به فرد داشت که به دندانپزشک اجازه می داد آن را در هر جهتی کج نماید. با وجود مزایای واضح آن، فقط چهار نمونه از این صندلی ساخته شد (موزه دانشکده کپنهاک) صندلی دندانپزشکی توسط کمپانی سازنده وسایل دندانپزشکی در ۱۸۷۵ معرفی گردید که بر اساس بروشور تبلیغاتی آن می توانست به اندازه کافی به عقب خم شود تا به دندانپزشک اجازه دهد، نشسته کارکند، ولی اغلب دندانپزشکان تا حدود سال ۱۹۵۰ ترجیح می دادند که حین کار ایستاده باشند.

▪ در ۶ مارس ۱۸۴۰ اولین کالج دندانپزشکی دنیا در ایالت مریلند به نام کالج بالتیمور، در نتیجه تلاشهای Hayden,Harris تأسیس گردید.

▪ کشف مهم بی حس کننده در علم پزشکی توسط یک دندانپزشک آمریکایی به نام Hartford در سال ۱۸۴۴ انجام شد و آن گاز خنده آور نیتروزاکساید بود. وی پس از انجام بی حسی (بیهوشی)، دندان فردی را بدون احساس درد، کشید. در پایان دهه اول قرن بیستم، بی حسی موضعی جایگزین بیهوشی عمومی در مطب دندانپزشکی گردید. معرفی توسط شیمیدان آلمانی Alfred Einharn در ۱۹۰۴ ، دندانپزشکی را با حذف درد از اعمال دندانپزشکی متحول ساخت. در اوایل دهه ۱۹۲۰ اغلب دندانپزشکان، دستگاه اشعه ایکس و استریلیزاتور داشتند.

▪ جامعه پرستاران دندانپزشکی (دستیاران دندانپزشکی) در اوایل سال ۱۹۲۳ تشکیل گردید و دندانپزشکی چهار دستی به تدریج فراگیر شد. دکتر آلفرد فونس Bridgeport در ایالت آمریکا، اولین فردی بود که به نقش مهم بهداشت دهان و دندان در حرفه دندانپزشکی یقین پیدا کرده و تربیت بهداشتکار دهان و دندان را پایه گذاری نمود. او در نوامبر ۱۹۱۳ اولین کلینیک بهداشتکاران دهان و دندان را به نام کلینیک در گاراژ خانه خود افتتاح نمود.

▪ دندانپزشکان در سال ۱۸۴۷ به نقش پیشگیری کننده فلوراید در پیشرفت پوسیدگیهای دندانی پی بردند. در سال ۱۹۰۸ دکتر Mckay که در چشمه های کلرادو زندگی می کرد، متوجه ایجاد لکه های قهوه ای رنگی در روی دندان کودکان شهرش شد که امروزه می دانیم در اثر مصرف بیش از حد فلوراید می باشد. او فهمید که ماده ای در منبع آب شهر عامل بروز آن است و اینکه این کودکان پوسیدگی بسیار پایینی دارند. ولی آن عامل را شناسایی نکرد.

▪ اولین کلینیک دندانپزشکی رایگان در دنیا در سال ۱۹۰۲ توسط Jessen از استراسبورگ آلمان افتتاح گردید و اولین ژورنال تخصصی، ژورنال پریودنتولوژی بود که در سال ۱۹۳۰ چاپ شد.

▪ در طی قرن بیستم، هشت تخصص در دندانپزشکی تکامل یافت که امروزه هریک ژورنالهای اختصاصی خود را داراست. انجام امتحانات بورد در هر رشته به ترتیب زیر انجام شد:

ـ ارتودنسی ۱۹۳۰

ـ جراحی دهان ۱۹۴۶

ـ پاتولوژی دهان ۱۹۴۸

ـ |پروتز ثابت|پروتز ۱۹۴۸

ـ دندانپزشکی اطفال ۱۹۴۹

ـ دندانپزشکی اجتماعی ۱۹۵۱

ـ اندودانتیکس ۱۹۶۴

● چشم انداز

در قرن گذشته، امید به زندگی افراد تقریباً دو برابر شده است و تغییرات بسیار زیادی در کیفیت زندگی رخ داده است. بعضی از این تغییرات که تأثیر مثبتی بر دندانپزشکی داشته اند شامل موارد زیر می باشند: تأکید بیشتر بر بهداشت فردی ، دسترس بودن آنتی بیوتیکها، واکسنها، فلوریداسیون، رژیم های غذایی بهبود یافته، الکتریسیته و گرما، اشعه ایکس، تلفن، رایانه ها و اینترنت. دانش دندانپزشکی امروزی شامل استفاده از ترمیم های نقره و سفید، فلوریداسیون، روشهای air abrasion برای ترمیم حفرات و غیره می باشد.

افزایش تعداد افراد بالای ۶۵ سال که دندانهایشان را حفظ کرده اند نیز دندانپزشکی را تحت تأثیر قرار داده است و توجه بیشتری به نیازهای پیچیده افراد مسن تر معطوف گشته است. افزایش جمعیت آگاهتر و فرهیخته تر در آمریکا بطور نسبی، تعداد ملاقاتهای دندانپزشکی برای داشتن لبخندی زیبا را افزایش داده است که کاملاً در تضاد با دلایل ویزیتهای دندانپزشکی در صد سال گذشته است: تسکین درد و بازیابی عملکرد در قرن آینده، با افزایش تعداد افرادی که دندانهایشان را در طول زندگی سالم نگهداشته اند، این تمایل در مشتریان افزایش خواهد یافت. دکتر Curtis می گوید: بطور حتم هیچ کس نمی داند که آینده دندانپزشکی چه چیزی را در خود خواهد داشت. من تصور می کنم با ورود به قرن بیست و یکم ما شاهد ترکیبی از دندانپزشکی با مراقبتهای جامع سلامتی باشیم و تمرکز بیشتری بر ارتباط بین سلامت دهان و سلامت عمومی خواهد بود. تکنولوژی همراه با رایانه برای تشخیص و درمان و درمانهای با واسطه ژن که ساختار ژنی دندانها را به منظور مقاوم ساختن آنها به پوسیدگی تغییر می دهد نیز بنا به اظهارات دکتر Cutis در آینده مهم خواهدبود.

 دندانپزشکی در ایران

در دوره قاجاریه طب ایران به تدریج از سنتی به اروپایی تبدیل گشت و بنظر می رسد طب مدرن ایران نیز از مدرسه دارالفنون آغاز شده است. قبل از تأسیس دارالفنون، طب بطور کلی سنتی بوده و درمانها بطور تجربی و بدون پایه علمی با وسایل بسیار ابتدایی و توسط افراد فاقد صلاحیت انجام می شد و شاید در حال حاضر هم در برخی نقاط دور افتاده انجام شود.

برای درد دندان، عطارها از داروهای گیاهی) مانند روغن نخود، آب پیاز، شیره انجیر، تریاک و برای رفع آبسه های دندانی از صمغ کتیرا و باقلا و آرد گندم سرخ شده در روغن استفاده می کردند. کشیدن دندانها توسط دلاکهای حمام و سلمانیها و بدون بی حسی به نحوی بسیار دردناک و وحشت آور انجام می شده و گاهی سلمانیها این کار را بصورت دوره گرد در محلات انجام می دادند. پوسیدگیهای دندانی، دندانهای تغییر رنگ یافته بر اثر ضربه، دندانهای شکسته و فضاهای بی دندانی (ناشی از کشیدن دندان) همه توسط روکشهای طلا که توسط زرگرهای ماهر ساخته می شد ترمیم می گشت. این روکشها را استامپ یا استامپه و یا شارپی می نامیدند. شارپی از نام دستگاهی به نام شارپ گرفته شده که این روکشها توسط آن ساخته می شد.

● دندانپزشکی در دانشگاه تهران

تأسیس و افتتاح رسمی دارالفنون تهران در سال ۱۲۲۸ ه.ش توسط امیر کبیر صدر اعظم ناصرالدین شاه انجام شد و سرآغاز معرفی نظام جدید آموزش و از اقدامات مهم فرهنگی کشور می باشد. دارالفنون اولین مدرسه دولتی ایران بوده و به کمک استادان اروپایی آموزش رشته های مختلف در آن آغاز گشت. رشته پزشکی دارالفنون قبل از تأسیس دانشگاه تهران تنها مرکز آموزش طبابت در ایران بود. در آبانماه سال ۱۲۹۷ شمسی مدرسه طب از مدرسه دارالفنون جدا شد و مرحوم دکتر لقمان الدوله به ریاست آن منصوب گردید.

دانشگاه تهران در عهد رضا شاه تأسیس گردید و نخستین قسمت آن که ساخته شد، تالار تشریح بود که در سال ۱۳۱۳شمسی افتتاح گردید. در سال ۱۳۱۶ کلیه قسمتهای دانشکده طب به ساختمان جدید دانشگاه تهران منتقل شد و شروع بکار نمود. در سال ۱۳۳۵ دو رشته داروسازی و دندانپزشکی که از شعب دانشکده پزشکی بود، بصورت مستقل درآمد. بیمارستان امیر اعلم علاوه بر بخشهای متعدد پزشکی، دارای بخش دندانپزشکی و جراحی فک و صورت ، شامل پرتونگاری و دو درمانگاه عمومی، آموزشی و اطاق عمل بود.

● سیر تحولی و رشد دندانپزشکی ایران

▪ از سال ۱۲۹۰ شمسی پرداختن به حرفه های طبابت، داروسازی و دندانسازی موکول به تحصیل و دریافت اجازه نامه رسمی از وزارت معارف شد.

▪ در سال ۱۳۰۰ در تهران تنها ۳ نفر دندانپزشک بودند؛ دکتر فالک کوش میلچارسکی (اهل لهستان، دندانپزشک مخصوص رضا شاه) و از تکنسینهای فوق العاده پروتز دندانی دکتر اتکیناشتومپ (تبعه سوئیس، دندانپزشک مخصوص اتابک)، دکتر هارطیون استپانیان (اهل ترکیه و از زمره پزشکان دربار).

▪ در سال ۱۳۰۷ رضا شاه طی فرمانی دستور تأسیس مدرسه دندانسازی را صادر کرد و دو سال بعد این مدرسه شروع بکار نمود. محل اولیه این مدرسه، در دارالفنون بود و مدیریت فنی آن را دکتر میلچارسکی به عهده داشت.

▪ در سال ۱۳۱۶ با تاسیس دانشگاه تهران در محل فعلی، مدرسه طب و شعب مربوط به آن به این مکان نقل مکان کردند و شرط ورود به این دانشکده ها دارا بودن دیپلم کامل متوسطه تعیین گشت.

▪ در ادامه شکل گیری دندانپزشکی کشور، در سال ۱۳۲۲ شورای دانشگاه، اطلاق کلمه دندانپزشک بجای طبیب دندانساز و دندانساز بجای مکانیسین دندان را پذیرفت و از سال ۱۳۲۴ گواهینامه رسمی و پروانه اشتغال به کار فارغ التحصیلان دندانپزشکی با عنوان دندانپزشک صادر شد. دوره دانشکده دانشگاه تهران تا سال ۱۳۳۰، ۴ سال، از آنسال تا ۱۳۴۸، ۵ سال و بعد از آن تاکنون ۶ سال بوده است.

▪ در سال ۱۳۵۵ مدرسه دندانسازی از دانشکده پزشکی مجزا گردید و دانشکده دندانپزشکی نامیده شد. گروههای آموزشی اولیه عبارت بودند از: ارتودنسی، بیماریهای دهان، پروتز، جراحی و دندانپزشکی عملی.

▪ از سال ۱۳۳۹ عضویت پزشکان و دندانپزشکان در سازمان نظام پزشکی اجباری شد و این سازمان مرجع رسیدگی به تخلفات و شکایات در رابطه با امور پزشکی و دندانپزشکی قرار گرفت. در رأس آن هیأت مدیره سازمان قرار دارد که تعداد دندانپزشکان آن دو نفر است.

▪ در سال تحصیلی ۳۹-۱۳۳۸ آموزشگاه پرستاری دندانپزشکی در مقطع فوق دیپلم با هدف آموزش دستیار دندانپزشک آغاز به کار نمود. اولین نشریه دندانپزشکی کشور «نشریه دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران» در سال ۱۳۳۶ منتشر شد و بعدها به مجله دانشکده دندانپزشکی تغییر نام یافت.

▪ در سال ۱۳۴۰ ، چهار کرسی جدید تشخیص پروتز ثابت، جراحی فک و صورت و کالبد شناسی دندان ایجاد شد و در سال ۱۳۴۴ آموزشگاه بهداشت دهان و دندان تأسیس گردید که مدرک آن فوق دیپلم می باشد. سرانجام بهره برداری از ساختمان جدید دانشکده در سال ۱۳۴۵ با ظرفیت ۲۰۰ دانشجو انجام گرفت که دکتر محسن سیاح اولین رئیس آن و این دانشکده، اولین دانشکده دندانپزشکی کشور می باشد.

<p class="news_body" onclick="function anonymous() { function anonymous() { function anonymous() { funct