پنج راهکار برای صرفهجویی انرژی در بیمارستانها
رسول اسماعیلی (مهندس عمران) + امین اسماعیلی (دانشجوی فوق لیسانس برق)
ساختمانهای ایران به طور متوسط شش برابر کشورهای اروپایی انرژی مصرف میکنند و 40 درصد انرژی الکتریکی و تجدیدناپذیر کشور در بخش ساختمانها مصرف میشود.
دراین میان بیمارستانها اگر چه آمار مجزا و مستقلی در زمینهء مصرف انرژی ندارند ٬ لیکن به دلیل اهمیت بکارگیری انواع تجهیزات بیمارستانی ٬ واضح است که بیش از همهء انواع ساختمانهای مسکونی و اداری و تجاری از انواع انرژی ها مصرف مینمایند .
عمده دلایل رشد مصرف برق در بخش بیمارستانهای کشور ٬ افزایش تعداد تختهای بیمارستانی ، ورود وسایل و لوازم جدید مصرفکننده انرژی به ویژه لوازم الکتریکی در بخشهای پاراکلینیکی ، بالا رفتن سطح رفاه اجتماعی و تغییر در ملزومات هتلینگ بیمارستانی ، تغییر شرایط اقلیمی و افزایش نیاز به سامانههای سرمایش و گرمایشی برقی ، ارزان بودن نرخ و تعرفه های انرژی تا قبل از هدفمندی یارانه ها ، پایین بودن بازده و کارآیی انواع لوازم برقی در کل کشور ، عدم رعایت الگوهای صحیح مصرف انرژی توسط پرسنل و بیماران و آخرالامر هم بحث تلفات بالای مصرف انرژی در ساختمان و تأسیسات بیمارستانی میباشد.
در ذیل به چند نکته برای اصلاح روشها و کاهش مصرف انرژی در بیمارستانها اشاره میشود :
۱) جایگزینی لامپ ها : برابر آمارهای رسمی کشور ٬ در ساختمانها معمولا 30 درصد انرژی الکتریکی مصرفی به مصرف روشنایی می رسد؛ برای مراکز درمانی نیز این این عدد فرق زیادی با ساختمانهای غیر بیمارستانی ندارد ؛ فلذا پیشنهاد کارشناسان به مصرف کنندگان بیمارستانی این است که آنها هم برای کاهش هزینه های برق می توانند لامپ های LED با مصرف 3 تا 5 وات را با لامپ های هالوژن که 50 وات برق مصرف دارند ، جایگزین نمایند .
جایگزینی لامپ های LED به جای لامپ های هالوژن پرمصرف به شرط آنکه با رعایت ملاحظات فنی و با تهیه لامپ های LED از مراجع معتبر باشد ٬ یکی از راهکارهای سریع در صرفه جویی در مصرف انرژی محسوب میشود . لامپ های هالوژن از لامپ های پرمصرف با بازده بسیار پایین است که برای نورپردازی های تزئینی در بسیاری از منازل و فروشگاه ها استفاده می شود. با توجه به تنوع لامپ های LED ، مشخصات فنی و اقتصادی این لامپ ها بایستی دقیقا رعایت شود .
۲) تعریف برچسب انرژی برای اجزای ساختمان بیمارستان : برچسب انرژی ساختمان ابزار مناسب و موثری برای تبیین استاندارد مصرف انرژی در ساختمانها و سنجش میزان بهینهسازی مصرف انرژی در زمان طراحی و در طول بهرهبرداری از ساختمان است . برچسب انرژی سالها است که در مورد لوازم برقی مصرفی کاربرد دارد و تاثیر مناسبی بر مصرفکنندگان و تولید کنندگان این لوازم داشته است.
در سال 1387 بیش از 160 میلیون مگاوات ساعت انرژی الکتریکی در کشور مصرف شد که عمده مصرف آن در بخش ساختمانهای کشور بود. ساختمانهای کشور بطور میانگین شش برابر بیشتر از میانگین مصرف در کشورهای اروپایی ، انرژی مصرف می کنند و بیش از 40 درصد مصرف انرژی برقی و فسیلی کشور در بخش ساختمان است . همچنین بطور میانگین در ایران هر متر مکعب ساختمان 30 متر مکعب گاز مصرف می کند؛ در حالی که این رقم در اروپا حدود پنج متر مکعب است .
عدم وجود استانداردهای مصرف انرژی در بخش ساختمان، نبود متولی پیگیری امر بهینهسازی مصرف انرژی در ساختمانها (مدیریت انرژی)، استفاده نادرست و ناقص از فناوریهای جدید در بخش ساختمان و عدم رعایت مقررات ملی ساختمان در کشور ٬ پایین بودن دانش فنی افراد شاغل در بخش ساختمانهای بیمارستانی، عدم آگاهی کافی بهرهبرداران از این ساختمانها در زمینه بهینهسازی مصرف انرژی و همچنین شدت بالای مصرف انرژی از دلایل عمده در عدم کارایی انرژی در ساختمانهای بیمارستانی کشور است .
در ارتباط با ساختمان بیمارستانهای موجود در زمینه بهرهوری انرژی، اولین کار باید انجام ممیزی انرژی و مطالعات پیشامکانسنجی باشد که روشی استاندارد در دنیا است و در این زمینه می توان از دهها شرکت خدمات انرژی در کشور بهره جست . در مورد ساختمان بیمارستانهای جدید نیز اعمال ضوابط و آیین نامههای مقررات ملی ساختمان بویژ مبحث 19 آن توسط مهندسین ناظر نقش بسزایی در بهینهسازی مصرف انرژی دارد.
۳) محدود کردن استفاده ازشیشه در نمای ساختمان : ساختمان های با نمای شیشه ای دارای مشکلات زیادی هستند و بیشترین هدر رفت انرژی را موجب می شوند، متاسفانه بیشتر این ساختمان ها دولتی هستند که نمونه آن ساختمان برخی بانکها و وزارتخانه ها و همچنین بیمارستانهاست . موضوعی که اخیرآ مراجع مربوط در مورد اصلاح نمای این ساختمانها به ویژه بدلیل صرفه جویی در مصرف انرژی پیگیری و اقدام لازم را به عمل آورده اند .
دلایل ممنوعیت استفاده ازشیشه در نمای ساختمان ها : اولا بر اساس مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان که شرایط عمومی ساختمان را مطرح می کند، ساختمان ها نمیتوانند کلا نمای شیشه ای داشته باشند . ثانیا ساختمان هایی که نمای شیشه ای دارند به دلیل عدم مقاومت دربرابر نیروهای جاذبی، در صورت وقوع زلزله یا ایجاد حادثه ای مانند آتش سوزی در داخل ساختمان، می توانند مانند بمبی عمل کنند که شیشه های خرد شده را به محدودهء اطراف خود پخش می کند و موجب صدمات زیادی به عابران و خودروهایی می شوند که درآن محدوده تردد می کنند . ثالثآ این نوع شیشه ها موجب اتلاف بیشتر انرژی ساختمان می شود
در این میان برخی از افراد معتقدند که شیشه هایی که امروزه در بازار وجود دارد در برابر عوامل جاذبی مقاوم هستند و در هنگام حادثه شیشه ها خمیری شکل می شوند و حادثه چندانی ایجادنمی کنند.
انها معتقدند قابلیت تمیز شدن به طورخودکار برای این ساختمانها نیز وجود دارد، اما این سوال همچنان مطرح است که آیا استفاده ازاین نوع شیشه با توجه به هزینه بالایی که دارد برای مجریان، سازندگان و مالکان ساختمان صرفه اقتصادی خواهد داشت یا خیر و این سوالی است که هنوز پاسخی به آن داده نشده است
حتی در صورت پذیرش استفاده از این نوع شیشه ها در شرایطی که بخش زیادی از کارگران ساختمانی مهارت کافی برای نصب آن را ندارند، آیا امکان اجرای درست این تکنولوژی وجود دارد.
از همین رو شورای اسلامی شهر تهران در مصوبه ای اعلام کرد که ساختمان های تجاری ، اداری و عمومی چنانچه بیش از 40 درصد نمای آنها شیشه ای باشد ممنوعیت ساخت دارند که هم اکنون این مصوبه ابلاغ شده است و چنانچه بیشتر از 40 درصد نمای ساختمان شیشه ای باشد پروانه ساخت به آن داده نخواهد شد . همجنین بر اساس همین مصوبه ٬ ساختمان های فعلی که نمای شیشه ای کامل دارند به دلیل آنکه هزینه بیشتری به شهر تحمیل می کنند و موجب هدر رفتن انرژی بیشتری می شوند مشمول پرداخت جریمه خواهند بود
۴) هوشمندسازی سیستم روشنایی : سازمان بهرهوری انرژی ایران با هدف تهیه الگویی مناسب جهت کاهش مصرف انرژی و هوشمندسازی در سیستم روشنایی ساختمانهای اداری و دولتی، اقدام به مطالعه و اجرای راهکارهای بهینه سازی مصرف انرژی در سیستم روشنایی کرده و ساماندهی روشنایی 10 ساختمان اداری و دولتی را در کشور در دست اجرا دارد .
این پروژه در دو بخش ممیزی و اجرای راهکارها تعریف شده و فاز مطالعات و ممیزی این طرح با انتخاب 10 ساختمان در شش استان از مناطق مختلف آب و هوایی کشور به انجام رسیده و اکنون در مرحله اجرا قرار دارد .
بررسیهای بهعمل آمده نشان می دهد که سهم روشنایی در مناطق مختلف آب و هوایی بسیار متفاوت بوده و به عنوان مثال در مناطق معتدل استان تهران در حدود 11 تا 30 درصد، در مناطق گرم و مرطوب استان هرمزگان در حدود 5 درصد و در مناطق سرد استان آذربایجان شرقی و غربی در حدود 35 درصد بوده است .
منابع روشنایی به کار رفته در این ساختمان ها اغلب از نوع لامپ های فلورسنت 40 واتی به همراه بالاستهای القایی است که این منابع دارای راندمان متوسط بوده و در صورت جایگزینی آنها با لامپ های فلورسنت راندمان بالا به همراه بالاست الکترونیکی استاندارد، کاهش مصرف قابل توجهی به همراه خواهند داشت .
همچنین بررسیها نشان میدهد که با استفاده از منابع روشنایی راندمان بالا و هوشمند سازی بخش روشنایی علاوه بر افزایش معیارهای کیفی روشنایی، مصرف انرژی بخش روشنایی نیز بیش از 50 درصد کاهش خواهد یافت
۵) هوشمندسازی سیستم تهویه مطبوع : بررسیهای بهعمل آمده نشان می دهد که سهم تهویه مطبوع و سرمایش و یا گرمایش در مناطق مختلف آب و هوایی بسیار متفاوت بوده و به عنوان مثال در مناطق معتدل استانهای مرکزی کشور در حدود ۳۵ درصد، در مناطق گرم و مرطوب استانهای جنوبی در حدود ۶۰ درصد و در مناطق سرد استانهای غربی در حدود ۳۰ درصد بوده است .
--------------------------------------------------------------
والسلام