این درحالی است که به اعتقاد کارشناسان اگر به درستی از آنها استفاده نشود مانند بمب شیمیایی کوچکی در خانه و حتی زباله‌ها عمل می‌کنند. از سال 87 هم‌زمان با شدت گرفتن خشکسالی در خوزستان، لزوم کاهش مصرف انرژی محسوس‌تر شد و متعاقب آن یافتن راه‌کارهای صرفه‌جویی و کاهش استفاده از انرژی اهمیت یافت.

در همین راستا تغییر در ساعت کار ادارات و سازمان‌های دولتی، هماهنگ کردن صنایع، تاکید بر خاموش کردن لامپ‌های اضافی و الزام به استفاده از لامپ‌‌های کم مصرف در ادارات دولتی و غیردولتی و بازار از اولویت‌های مدیریت مصرف برق قرار گرفت.

در مورد مزایای انکارناپذیر لامپ‌های کم‌مصرف صحبت‌های زیادی شده از جمله اینکه انرژی مصرفی در لامپ کم‎مصرف حدود 20 درصد لامپ‎های رشته‎ای است؛ طول عمر متوسط لامپ‎های رشته‎ای حدود یک هزار ساعت و طول عمر لامپ‎های کم‎مصرف بین 5 هزار تا 10 هزار ساعت است؛ لامپ‎های کم‎مصرف در اثر کار گرم نمی‌شوند، در مقابل سرما و تغییرات درجه حرارت مقاوم بوده و در اثر ریزش باران نمی‎شکند؛ در لامپ‌های رشته‌ای حدود 95 درصد از انرژی به گرما تبدیل می‌شود، لامپ‌های کم مصرف حدود 80 درصد مصرف برق ناشی از روشنایی را کاهش می‌دهد و... .

کارشناسان می‌گویند هر چند استفاده از این لامپ‌ها از منظر اقتصادی به اقتصاد ملی کمک می‌کند و در مجموع مصرف انرژی را در کشور کاهش می‌دهد و در بخش اقتصاد خانواده و سبد هزینه خانوار هم می‌تواند به پایین آوردن هزینه‌ها کمک کند، اما این تنها یک روی سکه است و اگر از این لامپ‌ها به درستی استفاده نشود همانند بمب‌های کوچک شیمیایی در خانه و حتی در زباله‌ها عمل می‌کنند.

* بایدها و نبایدهای لامپ کم مصرف
یک محقق و استاد دانشگاه، آموزش و آگاهی رسانی در مورد استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف را ضروری می‌داند و نسبت به خطرات بی‌توجهی به استفاده از این لامپ‌ها برای سلامتی جامعه هشدار می‌دهد.

دکتر مهران افخمی با تاکید بر دقت در نحوه استفاده از این لامپ‌ها، می‌گوید: لامپ‌های کم‌مصرف برای جاهایی که انسان به صورت طولانی مدت در معرض نور است مثل اتاق نشیمن یا اتاق کار مناسب نیستند و باید در اماکنی که حضور کمتر باشد مثل راهروها و پارکینگ‌ها مورد استفاده قرار گیرند.

وی در مورد دلیل این امر توضیح می‌دهد: یکی از خصوصیات این لامپ‌ها تغییر فرکانس است؛ یعنی نور آنها شدت و ضعف دارد و نور ثابتی ندارند به همین دلیل اگر به صورت طولانی مدت در معرض نور آنها قرار گیریم به چشم آسیب می‌رسانند و در طولانی مدت بیما‌ری‌هایی مثل آب مروارید به وجود می‌آورند.

افخمی می‌افزاید: با توجه به اینکه لامپ‌های کم مصرف دو نوع سفید و قرمز (مهتابی و آفتابی) دارند باید سعی شود که از آنها به صورت مختلط و همراه با لامپ رشته‌ای استفاده شود یا اینکه دو نوع لامپ آفتابی و مهتابی در کنار هم مورد استفاده قرار گیرند. به گفته وی، ما در استفاده از این لامپ‌ها جوان هستیم و بهتر است رعایت نکات لازم صورت گیرد، زیرا که اثرات این لامپ‌ها در طولانی مدت مشخص می‌شود.

وی همچنین حداقل فاصله برای استفاده از این لامپ‌ها را حدود 50 تا 60 سانتی‌متر عنوان می‌کند و اظهار می‌دارد: به عبارتی استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف برای چراغ‌های مطالعه توصیه نمی‌شود و برای مطالعه بهتر است از لامپ‌های LED که هم کم‌مصرف هستند و هم جیوه ندارند استفاده شود.

 این استاد دانشگاه، لامپ‌های کم‌مصرف را منبع اشعه ماوراء بنفش (UV) عنوان و تصریح می‌کند: یکی از خصوصیات لامپ‌های کم مصرف تشعشع UV است.

اثرات این اشعه بر روی سلامتی و پوست افراد ثابت شده است که در طولانی مدت سبب سوختگی‌های خفیف و با شدت بالا سبب افزایش سرطان‌ می‌شود به همین دلیل باید در فاصله استفاده و مدت زمان استفاده بسیار دقت شود. وی می‌گوید: باید حتی‌الامکان سعی شود این لامپ‌ها درون محفظه‌های مشبک قرار گیرند تا نور آنها پیش از تابش بر روی افراد شکسته شود و به صورت مستقیم به چشم و پوست تابیده نشود.

افخمی تاکید می‌کند: درجه حرارت محیطی که این لامپ‌ها در آن قرار دارند نیز باید بین صفر تا 48 درجه سانتی‌گراد باشد به همین دلیل در گلخانه‌ها، حمام و سونا نباید استفاده شود. وی با اشاره به طول عمر 5 تا 10 هزار ساعتی این لامپ‌ها، می‌گوید: استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف فقط در این مدت مجاز است و پس از این مدت حتی اگر خاموش نشوند نباید از آنها استفاده کرد؛ این در حالیست که خانواده‌ها به دلیل ناآگاهی تا زمانی که لامپ از کار بیفتد، از آن استفاده می‌کنند.

افخمی در ادامه با بیان اینکه جیوه یکی از عناصر ضروری در این لامپ‌هاست، می‌گوید: در انواع استاندارد 2.5 میلی‌گرم و در بعضی از انواع غیراستاندارد (که اغلب ساخت کشور چین است) مقدار جیوه به 8 میلی‌گرم هم می‌رسد.

این محقق توضیح می‌دهد: جیوه فلز سنگین خطرناکی است که وقتی وارد محیط زیست می‌شود پایداری زیادی دارد و در بدن موجودات زنده ذخیره می‌شود و اصطلاحا تجمع زیستی پیدا می‌کند. جیوه حتی از بدن مادر به نوزاد منتقل می‌شود، این عنصر خطرناک اثرات منفی زیادی دارد از جمله تاثیر بر سیستم عصبی و مغز، جلوگیری از رشد مغزی نوزاد، ناهنجاری‌های مغزی، عقیم شدن و کاهش حافظه است و باید خیلی مراقب آن باشیم. وی اظهار می‌دارد: استفاده از لامپ‌های استاندارد که جیوه کمتری دارند قطعا آسیب کمتری وارد می‌کند و لامپ‌های غیراستاندارد نباید به دلیل ارزان‌تر بودن کالا خریداری شوند.

افخمی نسبت به نحوه دفع این لامپ‌ها نیز هشدار می‌دهد و تصریح می‌کند: متاسفانه در کشور ما برای جمع‌آوری و دفع لامپ کم‌مصرف و دیگر زباله‌های خاص، مانند وسایل الکتریکی و کامپیوتری، برنامه مناسبی توسط شهرداری‌ها ارائه نشده و این زباله‌ها وارد سیستم معمولی زباله‌های شهری می‌شوند که بسیار خطرناک است.

وی ادامه می‌دهد: اگر لامپ‌های کم مصرف مانند بقیه زباله‌ها در مدفن معمولی پسماند دفع شود، جیوه موجود در آنها ابتدا خاک را آلوده کرده، سپس از طریق شیرابه به آب‌های زیرزمینی منتقل و وارد چرخه حیات می‌شود و با مصرف آب یا گیاه به صورت مستقیم یا غیرمستقیم وارد بدن انسان می‌شود.

این متخصص علوم زیست محیطی همچنین تاکید می‌کند: اگر لامپ کم‌مصرف به هر دلیل بشکند (برخی انواع غیراستاندارد به خودی خود متلاشی می‌شود) باید حداقل 15 دقیقه محل را ترک کنیم؛ چون با شکستن لامپ، جیوه موجود در آن در فضا پخش می‌شود که ماندن و تنفس در محل باعث ورود جیوه به جریان خون می‌شود و 15 دقیقه طول می‌کشد تا جیوه ته‌نشین شود.

پس از آن باید با باز کردن پنجره‌ها هوا جریان یابد. نکته مهم این است که باید حتی‌المقدور از جاروبرقی برای جمع‌آوری آن استفاده نشود چرا که جیوه وارد کیسه جاروبرقی شده، با هر بار استفاده در هوا پخش می‌شود، اگر مجبور به استفاده از جاروبرقی شدیم باید کیسه و جاروبرقی به دقت شسته و تمیز شود.

* کم‌مصرف‌ها مضر نیستند؛ نیازی به اطلاع‌رسانی نیست
با تاکید بر جایگزینی لامپ‌های کم‌مصرف با لامپ‌های رشته‌ای، وزارت نیرو تمام توان خود را به کار بست تا به هر وسیله‌ای از جمله با تبلیغات گسترده (و در جایی که جواب نمی‌گرفت مانند بازار با توسل به زور) فرهنگ استفاده از لامپ‌های کم مصرف را در بین مردم نهادینه کند. مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق اهواز می‌گوید: با آغاز خشکسالی در سال‌های 87 و 88 به منظور کاهش مصرف انرژی و ترویج فرهنگ استفاده از لامپ‌های کم مصرف بیش از یک میلیون و 300 لامپ کم‌مصرف 23 ولت را به صورت یارانه‌ای توزیع کردیم.

یدالله حضرتی می‌افزاید: این طرح دو ساله هدفش این بود که فرهنگ صرفه‌جویی و استفاده از لامپ کم‌مصرف را ترویج کند که استقبال بسیار خوبی هم از آن شد، به طوری که الان دیگر لامپ یارانه‌ای توزیع نمی‌شود و فرهنگ استفاده از لامپ کم‌مصرف در بین مردم نهادینه شده است. وی با تاکید بر اینکه لامپ‌های کم‌مصرف مشکلی برای سلامتی افراد ندارند می‌گوید: تا کنون دلیل مستندی برای تاثیر منفی این لامپ‌ها بر روی بدن ارائه نشده که بخواهیم راجع به آن اطلاع‌رسانی کنیم.

روابط عمومی توزیع برق استان نیز توضیح می‌دهد: در پروژه‌ای تحت عنوان کاهش تلفات انرژی، توزیع لامپ کم مصرف در برنامه قرار گرفت که در همین راستا در سال‌های 87 و 88 حدود 3 میلیون لامپ یارانه‌ای بین مردم توزیع شد.

* خطر جیوه لامپ‌ها جدی است
در اطلاعیه اخیر سازمان بهره‌وری انرژی ایران (سابا)، تعویض لامپ‌ها ساده‌ترین راه برای تحقق دستاوردهای سریع و عظیم در بهره‌وری انرژی عنوان شده است. بر طبق این گزارش برآورد سازمان بین‌المللی انرژی (EIA)، نشان می‌دهد تامین روشنایی‌های الکتریکی 19 درصد از کل الکتریسیته تولیدی توسط نیروگاه‌های جهان را به خود اختصاص می‌دهد که این مقدار بیشتر از تمام انرژی تولیدی توسط نیروگاه‌های هسته‌ای است.

گر چه این اطلاعیه اثرات منفی تابش پرتوی فرابنفش و میدان‌های الکترومغناطیسی لامپ‌های کم‌مصرف و خطرات بهداشتی آن برای مصرف‌کنندگان را، با استناد به اینکه تا کنون هیچ گزارش منفی از اثرات منفی دریافت نشده، رد می‌کند و استفاده از لامپ‌های کم مصرف استاندارد را بسیار ایمن می‌داند، اما اضافه می‌کند: آنچه که موجب می‌شود تا در رابطه با استفاده از این گونه لامپ‌ها سئوالاتی مطرح شود، مقدار بسیار اندک جیوه در ساختار این نوع لامپ‌ها است که سبب می‌شود تا لامپ‌های کم‌مصرف در رده زباله‌های خاص خانگی قرار گیرند. لذا پس از استفاده و پایان عمر مفید، نگهداری از لامپ‌های کم مصرف باید به گونه‌ای باشد تا با کم‌ترین اثرات سوء بر روی انسان و محیط زیست، برای بازیافت و یا دفن بهداشتی به محل زباله‌های ویژه، منتقل شوند.

البته هر لامپ کم‌مصرف تنها در حدود 5 میلی‌گرم جیوه دارد که آن هم تا زمانی که حباب لامپ شکسته نشده باشد، آزاد نمی‌شود و هیچ خطری را متوجه مصرف کننده نخواهد کرد، مصرف کننده باید توجه داشته باشد که در پایان عمر لامپ، آن را به مراکز بازیافت تحویل دهد و در صورتی که در محل زندگی او مراکز بازیافت وجود ندارد لامپ را در دو لایه کیسه پلاستیکی قرار داده، در آن را محکم ببندد و سپس در سطل زباله قرار دهد، همچنین در صورتی که به هر دلیل حباب لامپ کم‌مصرف در محل مصرف شکسته شود تمهیداتی را برای پاک‌سازی فرش و موکت و فضای محیط به کار ببندد.

گرایش مردم به استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف با تبلیغ روزافزون آن در رسانه‌ها و اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها روز به روز بیشتر می‌شود، اکنون که بر اثر تبلیغات، بسیاری از لامپ‌های رشته‌ای تبدیل به لامپ کم‌مصرف شده، ارتقای آگاهی جامعه نسبت به این لامپ‌ها ضروری به نظر می‌رسد. کارشناسان بر این باورند با توجه به نوین بودن لامپ‌های کم‌مصرف و ناآشنایی استفاده‌کنندگان از این محصولات، باید مردم آموزش‌های لازم را در این خصوص ببینند تا کمتر دچار مشکل شوند، همچنین تولید و استفاده از آن تابع مقررات خاصی باشد تا استفاده‌کنندگان را دچار مشکل و عوارض نکند.

منبع : ؟؟؟؟؟ گرچه این مطلب از شاسا نقل شده است لیکن احتمالآ منبع دیگری داشته که بدلیل این احتمال و کوتاهی شاسا این توضیح درج گردید !؟