با توجه به کمبود منابع علمی و تخصصی فن بیمارستانسازی در کشور ٬ و نقاط ضعفی که در عمل به آثار ترجمه ای در پروژه های بیمارستانی برای معماران و مهندسین ایرانی وجود دارد ٬ سایت تخصصی بیمارستان سازی در ایران همواره تلاش دارد تا سلسله مقالاتی تخصصی در مورد اصول بیمارستانسازی را مطابق با استانداردهای جهانی و هم زبان با توانمندیهای فنی مهندسین شاغل در بیمارستانهای کشور را تقدیم نماید.
در مورد مبانی طراحی سازه های بیمارستانی و معماری بیمارستانی مطالب زیادی در این سایت تقدیم شده بود ٬ لیکن جای اطلاعات پایه ای از مبانی طراحی تاسیسات بیمارستانی در آرشیو این سایت خالی بود که به تازه گی تلاش مشترک مهندس مهدی عیسی وند و مهندس هدی اردلانی منجر به ارایه یک متن کوتاه ولی نسبتآ بکر و تازه در متون فنی موجود در کتابخانهء بیمارستانسازی ٬ برای بیمارستانسازان کشورمان گردیده است . متن این مقاله بشرح ذیل تقدیم میگردد:
مبانی طراحی تهویه مطبوع برای بیمارستانها
تحقیق و تنظیم
مهندس مهدی عیسی وند (دانشجوی کارشناسی ارشد مکانیک سیالات)
مهندس هدی اردلانی ( آرشیتکت )
کلیات
اهميت و حساسيت بحث تهويه مطبوع در بيمارستان سبب شده است که طراحي تاسيسات مکانيکي بيمارستانها از پيچيدگي خاصي برخوردار باشد . قطعآ بحث درمان بيمار و به طور كلي ايجاد شرايط آسايش و سلامتي براي انسانها از نکات اساسي تهويه مطبوع در بيمارستان است . به همين دليل دقت در محاسبات و رعايت اصول استانداردهاي بين المللي که در مورد بيمارستانها وضع شده است بايستي دقيقا مد نظر مهندسين طراح تاسيسات بيمارستاني باشد .
از طرفي رعايت ارگونومي بدن بيماران بومي هر منطقه ٬ به همراه شرايط خاص اقليمي كه در هر منطقه وجود دارد ٬ يكبار ديگر تآكيد هميشگي سايت تخصصي بيمارستان سازي در ايران را مبني بر غير کارشناسی بودن تيپ سازي در طراحي بيمارستانهاي امروزي و عدم امكان كپي كاري در طراحي مراكز درماني را ، ياد آوري مينمايد
براي آشنايي با روند طراحي و انتخاب سيستم هاي مناسب تهويه مطبوع در بيمارستان ابتدا بايستي با مباني طراحی بک سیستم کارآ و کامل درمانی آشنا شويم .
تمامي فضاهاي يک بيمارستان اعم از اتاقهاي عمل ، جراحي ، ريکاوري ، بخش هاي بستري ، آزمايشگاهها و ... نياز به گرمايش در زمستان و سرمايش در تابستان را دارند . دما و درصد رطوبت و نياز به هواي تازه در بعضي از فضاها داراي اهميت زيادي است و در بعضي از فضاها داراي اهميت كمتري است .
فرق عمده سيستمهاي تهويه بین انواع ساختمانهای بزگ و کوچک دیگر با بيمارستان اين است که بايستي در هر شرائطی هوای مورد استفاده برای گرمایش و سرمایش یک بیمارستان ٬ تميز و عاري از عفونت و آلودگي باشد و به همین دلیل براي رسيدن به اين هدف بايستي مسير حرکت هوا در تمامي فضاها تحت کنترل باشد . و این سخت ترین کار تهویه برای بیمارستان است و اینکه آیا توانسته ایم هوایی عاری از آلودگی به قسمتهای مختلف بیمارستانی برسانیم ٬ شاید ادعایی ساده برای همگان باشد اما در عمل بسیار مشکل ساز خواهد بود . فيلتراسيون هوا و خارج نمودن هواي محيط هاي کثيف و بودار نيز از مهمترین وظايف طراحان تاسيسات بيمارستان است .
تحقيقات پزشکي نشان داده است که کنترل دما و رطوبت و استفاده از تهويه مطبوع براي معالجه و درمان بيماران بسيار موثر و مفيد است . همچنین بایستی به این نکته نیز توجه نمود که بحث تهويه مطبوع در بيمارستان علاوه بر ايجاد آسايش انسانها ٬ اهداف درمانی را نيز دنبال مي کند . ذکر مثالهایی از هر کدام به نظ ضروری میرسد:
معمولا حساسيت موارد فوق در بيمارستان هايي که داراي بخش سوختگي هستند بيشتر است ، سوختگي سبب ايجاد ضعف شديدي در بدن مي شود . بدين جهت در موارد زياد عفونت باعث مرگ و مير اين بيماران مي گردد و بايستي با رعايت اصول کنترل مسير هوا از توزيع آلودگي و عفونت جلوگيري نمود.
همچنین تامين محيط گرم براي مدت نسبتا طولاني سبب بهبود بيماران مبتلا به روماتيسم مي گردد . و یا اینکه در بيماران قلبي که سيرکولاسيون خون جهت دفع حرارت از بدن به خوبي عمل نمي کند، توصيه مي شود ، در شرائط آب و هوايي مناسب که سبب دفع حرارت از بدن توسط تشعشع و تبخير مي گردد ، قرار گيرند .
محدوده دما ٬ هواي تازه ، چرخش هوا و فشار نسبي هوا
در فضاهای بیمارستانی
بدليل اهميت مسئله آلودگي هوا و انتشار آن در بيمارستان از یک طرف و حفظ بالاترین کیفیتها برای تهویه مطبوع و آرامش بخش برای بیماران ٬ از طرف دیگر ٬ تامين شرایط رفاهی مناسب ٬ با استفاده از عواملی همچون : سرمایش و گرمایش و رطوبت و هواي تازه و ميزان چرخش و فشار نسبي هوا ٬ در هریک از فضاهای بیمارستانی ٬ از جايگاه ويژه اي برخوردار است . در اينجا اختصاصات تهویه مطبوع برای چند فضاي مهم در بيمارستانها ارایه میشود:
اتاقهای عمل :
فشار نسبی هوا : به دليل عدم نفوذ هواي بيرون به داخل اتاقهاي عمل، فشار نسبي اين فضا مثبت است( حد اقل ۱۵ CFM ) .
ورود هواي تازه : از صد در صد هواي تازه استفاده کرده و در هر ساعت ۱۵ بارحجم هواي اتاق عمل با هواي تازه تعويض مي گردد .
هوای برگشت : هواي اتاق عمل مجددا به داخل بر نگشته و مستقيما تخليه مي شود یعنی صد در صد هوا بایستی تخلیه شود و هواساز اتاق عمل کانال برگشت ندارد
درصد رطوبت : رطوبت نسبي در محدوده 60 – 50 درصد ایده آل است لیکن بعضآ تا ۳۰ درصد هم در بعضی اعمال جراحی مورد نیاز خواهد بود .
محدودهء دما : در زمستان و تابستان دما در محدوده۲۰ تا ۲۵ درجه قابل قبول خواهد بود
سالن ریکاوری :
فشار نسبی هوا : به دليل عدم نفوذ هواي بيرون به داخل ریکاوری ، فشار نسبي اين فضا مثبت است .
ورود هواي تازه : از صد در صد هواي تازه استفاده کرده و در هر ساعت دو مرتبه حجم هواي اتاق ریکاوری با هواي تازه تعويض و شش مرتبه نیز حجم هواي اتاق بايستي جابجا گردد .
هوای برگشت : هواي اين اتاق برگشت داده نمي شود .
درصد رطوبت : محدوده رطوبت بين 60-50 درصد است
محدودهء دما: در زمستان و تابستان دما در محدوده۲۰ تا ۲۵ درجه قابل قبول خواهد بود
بخشهای ویژه ( ICU CCU NICU ) :
فشار نسبی هوا : به دليل عدم نفوذ هواي بيرون به داخل بخش های ویژه ٬ فشار نسبي اين فضا مثبت است( حد اقل ۱۵ CFM ) .
ورود هواي تازه : از صد در صد هواي تازه استفاده کرده و در هر ساعت۱۰ بارحجم هواي این بخش ها با هواي تازه تعويض مي گردد .
هوای برگشت : هواي بخشهای ویژه مجددا به داخل بر نگشته و مستقيما تخليه مي شود یعنی صد در صد هوا بایستی تخلیه شود و هواساز کانال برگشت ندارد
درصد رطوبت : رطوبت نسبي در محدوده 60 – 50 درصد ایده آل است لیکن بعضآ تا ۳۰ درصد هم مورد نیاز خواهد بود .
محدودهء دما : در زمستان و تابستان دما در محدوده۲۰ تا ۲۵ درجه قابل قبول خواهد بود
اتاق کار تمیز :
فشار نسبی هوا : به دليل عدم نفوذ هواي بيرون به داخل ، فشار نسبي اين فضا مثبت است .
ورود هواي تازه : اختیاری است
هوای برگشت : اختیاری بوده و بستگی به شرایط طراحی دارد
درصد رطوبت : محدوده رطوبت بين 60-50 درصد است گرچه بهتر است در حداقل آن باشد .
محدودهء دما : در زمستان و تابستان دما در محدوده۲۰ تا ۲۵ درجه قابل قبول خواهد بود
اتاق کار کثیف :
فشار نسبی هوا : به دليل عدم نفوذ هواي داخل به بيرون (به خصوص درتالار اتاقهاي عمل و بخش های ویژه) ، فشار نسبي اين فضا منفی است .
ورود هواي تازه : اختیاری است
هوای برگشت : اختیاری بوده و بستگی به شرایط طراحی دارد
درصد رطوبت : محدوده رطوبت بين 60-50 درصد است گرچه بهتر است در حداقل آن باشد .
محدودهء دما : در زمستان و تابستان دما در محدوده۲۰ تا ۲۵ درجه قابل قبول خواهد بود
انواع انبار وسایل در داخل بخشها ( تجهیزات و یا لوازم مصرفی اطاق عمل و بخشهای ویزه و بستری ها ) :
فشار نسبی هوا : اختیاری است .
ورود هواي تازه : اختیاری است
هوای برگشت : ندارد
درصد رطوبت : محدوده رطوبت بين 60-50 درصد است
محدودهء دما : در زمستان و تابستان دما در محدوده۲۰ تا ۲۵ درجه قابل قبول خواهد بود
سرویسهای دستشوی و حمام :
فشار نسبی هوا : به دليل عدم نفوذ هواي داخل به بيرون ، فشار نسبي اين فضا منفی است .
ورود هواي تازه : اختیاری است
هوای برگشت : ندارد
درصد رطوبت : محدوده رطوبت بين 60-50 درصد است گرچه بهتر است در حداقل آن باشد .
محدودهء دما : در زمستان و تابستان دما در محدوده۲۰ تا ۲۵ درجه قابل قبول خواهد بود
اتاقهای بستري:
فشار نسبی هوا : فشار نسبي اتاق بستري صفر است
ورود هواي تازه : در هر ساعت دو مرتبه حجم هواي اتاق بستري با هواي تازه تعويض مي گردد
هوای برگشت : هواي اتاق بستري برگشت داده نمي شود .
درصد رطوبت : رطوبت نسبي در محدوده 60-30 درصد است
محدودهء دما : در زمستان و تابستان دما در محدوده۲۰ تا ۲۵ درجه قابل قبول خواهد بود
بخش اورژانس :
فشار نسبی هوا : به دليل عدم نفوذ هواي بيرون به داخل بخش آورژانس ٬ فشار نسبي اين فضا مثبت است .
ورود هواي تازه : از صد در صد هواي تازه استفاده کرده و در هر ساعت ۶ بارحجم هواي این بخش با هواي تازه تعويض مي گردد .
هوای برگشت : هواي بخش اورژانس میتواند مجددا به داخل بر گشته و استفاده گردد .
درصد رطوبت : رطوبت نسبي در محدوده 60 – 50 درصد ایده آل است لیکن بهتر است در حداقل باشد .
محدودهء دما : در زمستان و تابستان دما در محدوده۲۰ تا ۲۵ درجه قابل قبول خواهد بود
--------------------------------------------------------------------------------------------------
پایان