كنترل عفونتهاي بيمارستاني در بخش مراقبت هاي ويژه(ICU )
نويسنده: راضيه پريزاد(سرپرستار بخش قلب)
هر سال دو ميليون نفر بيمار در بيمارستان دچار عفونت ميشوند . اين عفونتها را عفونتهاي بيمارستاني( Infection Nosocomial) مینامند .
عفونتهای بیمارستانی ٬ عفونتهايي هستند كه به هنگام پذيرش بيمار در بيمارستان در بدن بیمار وجود نداشته يا در دوره كمون خود نباشد .
عفونتهای بیمارستانی ٬موجب مرگ بيش از19000 نفر و تحميل هزينه اي بيش از 5/4ميليون دلار در سال در ايالات متحده آمريكا ميگردند.
عليرغم اينكه يك سوم از عفونتهاي بيمارستاني قابل كنترل هستند اما اين مشكل همچنان در كشورهاي توسعه يافته و نيز در حال توسعه به عنوان يك خطر كاملا جدي مطرح است.
اين مطالعه به ارائه اطلاعات جديد در زمينه شيوع و عوامل خطر اكتساب عفونتهاي بيمارستاني و راهكارهاي پيشگيري و كنترل N.Iدر بخش مراقبت هاي ويژه و نقش پرستار مي پردازد:
شيوع عفونتهاي بيمارستاني در ICU
در مجموع شيوع عفونتهاي بيمارستاني در بيماران بستري 15-5% است اگرچه فقط 5% از تختهاي بيمارستاني به ICU متعلق است و كمتر از 10%مجموع بيماران در اين بخش تحت درمان قرار ميگيرند ولي بيش از33-25%از موارد عفونتهاي بيمارستاني به ICU اختصاص دارد.
شيوع N.I درICU پنج تا ۱۰برابر بيشتراز بخشهاي عمومي است كه استفاده از تهويه مكانيكي، سوندهاي ادراري و ابزار داخل وريدي از جمله عوامل عمده اين تفاوت محسوب ميشود . طبق گزارش مركز كنترل بيماريهای آمریکا٬ عفونتهاي بيمارستاني موجب مرگ 88000بيمار در بيمارستانهاي آمريكا شده است.
عوامل خطر اكتساب عفونت درICU
عوامل شايع در بيماران ICU كه خطر اكتساب عفونتهاي بيمارستاني را افزايش ميدهدعبارتنداز:
شدت ناخوشي بيمار ٬
پاسخ به استرسهاي فيزيولوژيك (آسيب و بيماري)
پاسخ به استرسهاي رواني (سروصدا،درد،اضطراب و جداسازي)،
سن ٬
استفاده نابجا از آنتي بيوتيكها ٬
درمان های دارویي
محروميت ازخواب
سوء تغذيه(كمبودكالري-پروتئين)
عوامل ذكرشده در بالا به علت تغيير پاسخ ايمني ٬ خطر ابتلا به عفونتهاي بيمارستاني را افزايش ميدهند. در مقابل ٬ پژوهشهاي مركز بيماريهای آمریکا (CDC) نشان ميدهد كه موارد زیر نیز میتوانند خطر ابتلا به عفونتهاي بيمارستاني را افزايش ميدهند :
تعداد كم پرسنل به عنوان يك عامل خطر براي اكتساب عفونت بيمارستاني محسوب ميشود.
افزايش نسبت بيمار به پرستار امكان انجام اقدامات معمول پرستاري نظير چرخاندن بيمار،را كاهش ميدهد.
کمبود پرستار امكان انجام اقدامات معمول پرستاري نظیر ساكشن كردن و بكارگيري روشهاي اسپتيك را كاهش ميدهد.
وضيعت افقي بيماران در تخت(زاويه كمتر از 30درجه )
پائين بودن سطح هوشياري بيماران(به دليل تجويز مسكن و آرامش بخش ها)
عفونتهاي شايع در ICU
سه محل عمده براي عفونتهاي بيمارستاني در ICU عبارتند از سيستم تنفسي (31 %)،سيستم اداري (24%)و جريان خون(16%).
تشخيص هاي شايع براي عفونت در محلهاي ذكر شده شامل پنوموني عفونت سيستم ادراري وسپتي سمي ميباشد . تحقيقات اخير شيوع 5تا10% پنوموني بيمارستاني را از بين هر 1000مورد پذيرش نشان داده است كه20-60%آن در بيماراني كه مكانيكي دريافت كرده اند مشاهده است .
پنوموني شايع تر ين عفونت بيمارستاني درICUو در مجموع دومين عفونت بيمارستاني شايع گزارش شده است و بالاترين ميزان مرگ و مير(تقريبا30%) را دارا ميباشد و همچنين متوسط روزهاي بستري را7 تا9% افزايش ميدهد.انتوباسيون تراشه شايعترين عامل خطر براي گسترش پنوموني بيمارستاني است . ريختن نرمال سالين كه اقدامي شايع در حين ساكشن كردن ميباشد. ممكن است ورود مستقيم باكتريها را به سيستم تنفسي تسهيل نمايد .
عفونت سيستم ادراري شايعترين عفونت بيمارستاني(40%)و دومين عفونت شايع بيمارستاني درICUگزارش شده است . سوند گذاري و كار گذاشتن ابزار در سيستم ادراري 80% از علل عفونت را به خود اختصاص ميدهند . باقي ماندن طولاني مدت كاتتر در مجراي ادراري بزرگترين عامل خطر براي ايجاد عفونت است . اگر كاتتر بيش از 4هفته در جاي خود بماند احتمال خطر به 2برابر(50-100%)خواهد رسيد
عفونتهاي گردش خون سومين عفونت بيمارستاني شايع درICUاست كه 2تا7% بيشتر از بخشهاي داخلي وجراجي است. بيش از40% از عفونت گردش خون درICU وابسته به كاتتر وريدهاي مركزي است كه براي استفاده در كوتاه مدت در گرفته شده اند . ميزان عفونتهاي گردش خون بدنبال استفاده از كاتتر هاي وريد مركزي بيشتر از كاتتر هاي محيطي است. خصوصيت پوست(رطوبت و حرارت)در محل كارگزاري كاتتر ممكن است در تفاوت ميزان عفونت مؤثرباشد.
كنترل عفونت در ICU
امروزه كنترل عفونت بر مبناي قانون احتياط استوار است. اگرچه بسياري از موارد عفونت با بكارگيري تكنيكهاي همچون پوشيدن گان،ماسك و تهويه هوا قابل كنترل است اما هيچيك از اين اقدامات بدون بكارگيري اصل احتياط مداوم در رفتار كاركنان كمك كننده نخواهد بود.
بطورمعمول در ICUعفونتها از شيوع بالاتري برخوردار هستند كه ميتوان آن را به اقامت طولاني مدت در بخش ٬ تعداد خطوط وريدي گرفته شده و همچنین تهويه مكانيكي مربوط دانست.
درواقع آنچه كه كنترل عفونت در بخش مراقبت هاي ويژه و بخشهاي عمومي را از يكديگر متمايز ميسازد ٬ شرايط زمينه اي بيماران بستري درICUو تعداد بكارگيري روشها و ابزار تهاجمي است كه در ساير بيماران بكار گرفته نميشود و در نتيجه اين افراد را مستعد ابتلا به عفونتها خواهد نمود.
چند راهكار در پيشگيري از عفونت درICU
با توجه به جوانب گوناگون پیشگیری از عفونت درICU بیمارستانها ٬ چند راهکار ساده ولی جامع در پیشگیری از عفونتهای بیمارستانی در بخش مراقبتهای ویژه به شرح ذیل پیشنهاد میگردد:
- استفاده از پرسنل ورزيده در بخشهاي مراقبت هاي ويژه مهمترين عامل قطعي در كاهش عفونتها درICUاست.
- كنترل مداوم عملكرد پرسنل در بخشهاي مراقبت هاي ويژه از عوامل مهم در كاهش عفونتها درICUاست.
- در بخشهاي مراقبت هاي ويژه برقراري نسبت 1:1پرستار به بيمار در كاهش عفونتهاي بيمارستاني بسيار مؤثر است.
- بيماران بستري در بخشهاي مراقبت هاي ويژه براي ابتلا به عفونتهاي بيمارستاني مستعدتر هستند لذا استفاده از تكنيك های آسان و مؤثر نظیر شستن دستها همچنان به قوت خود باقي است.
- به علت شدت ناخوشي شاهد استفاده مكرر از سوند هاي ادراري هستيم ٬ فلذا استفاده از كاتترهاي آغشته به بعضي از مواد از جمله آنتي بيوتيكها يكي از راههاي كاهش دهنده ميزان عفونتهاي ادراري وابسته به كاتتر است.
- تعداد خطوط وريدي گرفته شده در بيماران ICU خطر عفونت وابسته به كاتتر هاي وريدي را افزايش ميدهد. مراقبت هاي دائم از محل وريدي كاتتر و تعويض منظم كاتترها در كاهش خطر عفونت مؤثر است.
- بالابردن سرتخت ، تعويض و شستشوي مداوم لوله هاي ونتيلاتور،ساكشن ميتواند خطر پنوموني وابسته به ونتيلاتور را كاهش دهد. تعويض مكرر آنتي بيوتيكهاي مورد استفاده و به كار گيري چرخشي آنها طبق برنامه تنظيم شده در كاهش احتمالي مقاومت باكتريها
- افزايش شدت ناخوشي در بيماران ICU،استفاده مكرر از ابزار و روشهاي تهاجمي وتعددتماس با اعضا درماني امكان در معرض بودن و انتقال عوامل بيماريزا را افزايش ميدهد
- لازمه پيشگيري موفقيت آميز توجه به منابع ايجاد كننده عفونت و بكارگيري صحيح همه جانبه و مداوم روشهاي كنترل عفونت ميباشد
- آگاهي از موقعيتهايي كه كنترل عفوت و جلوگيري از آلودگي را بهبود مي بخشد قدم اساسي است
- از آنجاييكه پرستاران مراقبت ويژه ٬ اولين مدافعان سلامت بيماران هستند٬ داشتن اطمينان از اينكه هر بيمارمراقبتي بدور از هرگونه خطر دريافت خواهدكرد از جمله توجهات پرستاري است.
منبع: وبلاگ تخصصی بهداشت محیط بیمارستانها با ویراش