رنگ یكی از جدیدترین جنبه های دكوراسیون داخلی در بیمارستانهاست. طراحان بیمارستانهای امروزی تقریباً همه قوانین سابق در ارتباط با محدودیتهای استفاده از رنگ های گوناگون و تركیب آنها با یكدیگر در بیمارستانها را در هم شكسته اند و امروزه تقریبآ هر رنگی را می توان در دكوراسیون بیمارستانها به كار گرفت.............

 از طرف دیگر ٬ چون مرزها و محدویت های گذشته در كاربرد رنگ ها در مراکز درمانی رعایت نمیشود ٬  باعث شده چگونگی و سازوکار انتخاب مجموعه رنگهای دلخواه برای دكوراسیون یك بیمارستان مشكل ساز گردد.................. 

  امروزه مهندسین بیمارستانساز و طراحان داخلی کلینیکهای کوچک ٬ همواره در جستجوی بهترین راهکارهای مبتنی بر شواهد علمی برای استفاده از انواع رنگها در مراکز درمانی خود هستند................

ما در این مطلب میخواهیم نشان دهیم که راههایی برای تشخیص مجموعه رنگی مناسب برای هر بخش درمانی وجود دارد ..............

این مطلب شامل موضوعات ذیل است:

• شناخت مسئله :
• چگونه از خواص و تاثیرات رنگ‌ها در مراکز درمانی استفاده کنیم ؟
• آشنایی مختصری با روانشناسی هر یک از رنگ‌های  : سفید + زرد + نارنجی + قرمز + صورتی + آبی + سبز + ارغوانی + قهوه‌ای + سیاه + خاکستری 

• آشنایی با چند اصطلاح متداول در ارتباط با ترکیب رنگها :  رنگهای آكسان + رنگهای متضاد + رنگ زمینه + رنگهای غالب + رنگهای سرد + رنگهای گرم + رنگهای هم پرده +  رنگهای مكمل + یك خانواده رنگی

• چند نکته اساسی در ارتباط با انتخاب رنگ در بیمارستانها : توجه به تاثیر نور  + توجه به ترکیب رنگها  +  توجه به تمام شش وجه فضا + توجه به تکنیکهای ایجاد خطا در دید
• پیشنهادهای کاربردی برای رنگ اماکن عمومی مراکز درمانی:  اطاقهای بستری بیماران +  لابی و سالنهای درمانگاهی
    
    

جهت مطالعه شرح این مقاله جامع  که کار مشترک  خانم مهندس هدی اردلانی (آرشیتکت) و خانم مریم اردلانی (دانشجوی دکترای پزشکی)  است   ٬ میتوانید بر روی کلمهء  ادامه متن در کادر زیر کلیک فرمائید : 

متن کامل

بنام خالق زیباییها

نکات کاربردی درباره خواص رنگها در بیمارستان

نوشته :

مهندس آرشیتکت هدی اردلانی + دانشجوی پزشکی مریم اردلانی

پیشگفتار

رنگ یكی از جدیدترین جنبه های دكوراسیون داخلی در بیمارستانهاست. طراحان بیمارستانهای امروزی تقریباً همه قوانین سابق در ارتباط با محدودیتهای استفاده از رنگ های گوناگون و تركیب آنها با یكدیگر در بیمارستانها را در هم شكسته اند و امروزه تقریبآ هر رنگی را می توان در دكوراسیون بیمارستانها به كار برد.

از طرف دیگر ٬ چون مرزها و محدویت های گذشته در كاربرد رنگ ها در مراکز درمانی رعایت نمیشود ٬  باعث شده چگونگی و سازوکار انتخاب مجموعه رنگهای دلخواه برای دكوراسیون یك بیمارستان مشكل ساز گردد .

امروزه مهندسین بیمارستانساز و طراحان داخلی کلینیکهای کوچک ٬ همواره در جستجوی بهترین راهکارهای مبتنی بر شواهد علمی برای استفاده از انواع رنگها در مراکز درمانی خود هستند .

ما در این مطلب میخواهیم نشان دهیم که راههایی برای تشخیص مجموعه رنگی مناسب برای هر بخش درمانی وجود دارد. 

 به دلیل اعلام نیازهای فراوانی که از طرف مبادی مختلف بیمارستانساز در کشور به این سایت ارجاع میگردید  ٬ گروه تحریریه سایت تخصصی بیمارستان سازی در ایران ٬ با استفاده از تجارب حرفه ای پیشکسوتان بیمارستانسازی  و بررسی متون تخصصی موجود در کتابخانه تخصصی غنی این سایت ٬ تصمیم به ارایه نکاتی کاربردی در باره خواص رنگها و چگونگی بکارگیری این ویژگیها در انواع بخشها و فضاهای درمانی بیمارستانی گرفت.

مطلب حاضر نتیجه بررسی های علمی و نکته برداری از مباحثی چون روانشناسی رنگها ٬ روانشناسی بیماران بخشهای مختلف بیمارستانی ٬ بهره وری نور و انرژی ٬ اصول معماری داخلی  و . . . مندرج در کتابها و مقالات و جراید تخصصی میباشد . البته تمامی  این مباحث با واقعیات و شواهد اجرا شده در  دهها مرکز بیمارستانی در حال فعالیت که لااقل از یک متد رنگ آمیزی مدون و با پشتوانه فکری ٬ تبعیت نموده اند ٬ تطبیق ٬  و درنهایت وسواس ٬ نتایج حاصله برای تنظیم این مطالب بکار رفته است .

 -

شناخت مسئله :

برای انتخاب مناسبترین طیف در رنگ آمیزی مراکز درمانی ٬  قاعدتآ  چند عامل علمی و اجرایی زیر بایستی مد نظر قرار گیرد :

• توجه به روانشناسی رنگها و اثرات هر رنگ بر خلقیات روحی و جسمی بیمار و همراهان وی
• توجه به فرهنگ و روحیات قومی و سلیقه های مردم هر منطقه
• ایجاد بستر های مناسب بصری برای کارکنان در جهت افزایش بهره وری و عدم خستگی روحی آنها
• پرهیز از ایجاد آلودگی رنگها که منجر به تشخیص اشتباه احوالات بیمار نگردد
• بررسی اثرات هر رنگ در میزان کارایی نور و روشنایی طبیعی و مصنوعی هر فضا هم در روز و هم در شب
• بررسی اثرات ترکیب هر طیف رنگی در ایجاد خطاهای مثبت و منفی در تشخیص ابعاد و فاصله ها و بزرگی و کوچکی هر فضا 

رنگی که برای دیوار و کف و سقف انتخاب می‌کنید مطمئنا بر میزان زیبایی و جلوهء فضای داخلی مراکز درمانی موثر خواهد بود .  همچنین  تاثیر قابل توجهی روی احساس بیمار ٬ همراهان بیمار و پرسنل درمانی از محیط میگذارد. ضمن آنکه رنگ انتخابی می‌تواند یک اتاق را بزرگ‌تر، کوچک‌تر، پهن‌تر، باریک‌تر، عمیق‌تر، بلندتر، روشن‌تر و یا گرم‌تر نشان دهد.

بطور مثال یک اتاق با کفپوش و دیوارهای روشن اگر چه فضاها  را بزرگ‌تر نشان می‌دهد ٬  اما اگر فقط از رنگ‌های روشن استفاده شود، فضا سرد و بی‌روح خواهد شد. موضوعی که برازندهء یک مرکز بیمار پذیر نمیباشد . قطعآ با استفاده از انواع رنگها میتوان روحیهء نشاط و امید و سرزندگی را در بیمارستانها دوچندان کرد.

همچنین ٬ ابعاد و ارتفاع اکثر فضاهای درمانی با روال موجود در دیگر اماکن ٬ تفاوتهای فاحش و ناخوشایندی برای بیماران دارد ٬ به طور مثال ٬ ابعاد تنگ و مختصر یک کابین فیزیو تراپی برای یک بیمار که بایستی ساعاتی را در زیر دستگاههای مگانوتراپی تحمل نماید ٬  و یا بزرگی و ابهت و خلوت یک سالن رادیو گرافی که بیمار لحظاتی را بایستی در آن به تنهایی تامل نماید ٬ را ٬ میتوان با استفاده از ترکیب مناسب انواع رنگها ٬ دگرگون جلوه داده و  این تفاوتهای کسل کننده را برای مراجعین تا حدودی کاهش داد .

 -

چگونه از خواص و تاثیرات رنگ‌ها در مراکز درمانی استفاده کنیم ؟

زندگی انسانها از ابتدا با رنگ‌ها عجین بوده و به جرات می‌توان گفت نمی‌شود راجع به فرازهای مختلف زندگی انسان سخن گفت ولی  اشاره‌ای به رنگ‌ها و تاثیرات آنها نداشت .

البته تاثیرات رنگ‌ها نسبی است و در انسان‌های مختلف و فرهنگ‌های متفاوت، متغیر است. اما آنچه که تغییر ناپذیر است این نکته ی مهم است که تاثیرات رنگ‌ها بر روح و روان و حتی جسم  را نمیتوان منکر شد.

در این بین ٬ عده ای از روان شناسان با تردید به تاثیرات رنگ‌ها نگاه می‌کنند زیرا معتقدند که این موضوع ارتباط مستقیم با فرهنگ انسان‌ها داشته و عمومیت ندارد. از طرف دیگر آنها تاثیرات رنگ‌ها را زودگذر و موقتی می‌دانند. در پاسخ بایستی اعلام نمود که حتی اگر این تاثیرات موقت هم باشند ٬ برای بیمارستانسازان قابل اغماض نیستند.

برای یک مرکز درمانی حتی چند لحظه کاهش آلام و رنجهای بیمار و همراه وی به هر وسیله ی سالمی ٬ یک موفقیت محسوب میگردد. در این زمینه تیم های بیمارستانسازی میتوانند کمک قابل توجهی به تیم های درمانی بیمارستانها نموده و زمینه های بازگشت به سلامتی روح و روان را فراهم آورند .

خواص و تاثیرات رنگها بر بیماران و مراجعین مراکز درمانی موضوع مهم و مغتنمی است که عدم استفاده از آن در یک مرکز درمانی ٬ در روال علمی معماری امروز مراکز درمانی ٬ یعنی ظلم به روند بهبودی بیمار . و این خطا قابل بخشش نیست .

از آنجاییکه آگاهی از روانشناسی رنگها امروزه از ضروریات حرفه ای مهندسین بیمارستانساز بشمار می آید ٬ مروری به اختصار بر روانشناسی رنگها لازم میباشد

 -

آشنایی مختصری با روانشناسی رنگ‌ها :

سفید: رنگ سفید سمبل پاکی و معصومیت و نشانه سرما است. ضمنا سفید حس فضای بیشتر و بزرگ‌تر را القا می‌کند. بنا بر این مناسب‌ترین رنگ برای لباس پزشکان و پرستاران است یا برای معرفی شخصیت‌هایی که القای معصومیت آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین از رنگ سفید برای تاکید بر پاکیزه گی اماکن هم استفاده میگردد . به خصوص اماکنی که در نگاه اول از منظر بیمار ٬ غیر تمیز به نظر میرسد . مثل سرویسهای عمومی و منسوجات اختصاصی و امثالهم .

-

زرد:  رنگ زرد جزء رنگ‌های گرم است و به دلیل مقدار زیاد نوری که این رنگ منعکس می‌کند، خیلی زود باعث خستگی چشم می‌شود. نگاه کردن طولانی مدت به این رنگ می‌تواند حتی باعث نابینایی شود. دقت کنید از این رنگ برای پس زمینه ایستگاههای پرستاری و یا منشی های کلینیکها و هر جای دیگری که مدام  با نگاه بیمار مورد بررسی قرار میگیرد ٬ استفاده نگردد . زرد ٬ رنگ مناسبی برای جلب توجه بیشتر است اما به شدت احساس رنجیدگی و خشم ایجاد می‌کند به طوری که کودکان در فضاهای به رنگ زرد بیشتر گریه می‌کنند و بی‌قراری دارند. اما زرد به علت افزایش سوخت و ساز بدن، رنگی اشتها برانگیز است و ترکیب رنگی مناسبی برای محل غذا خوری بیماران و یا کیوسکها و رستوران‌های بیمارستانها  و ... می‌تواند ‌باشد.

-

نارنجی:  رنگ نارنجی که از ترکیب رنگ زرد و قرمز ایجاد می‌شود به عنوان یک رنگ انرژی بخش شناخته شده است. از آنجا که این رنگ احساس هیجان، شوق و گرما ایجاد می‌کند، رنگ مناسبی برای جلب توجه بیشتر است. از این رنگ در محلهایی که بیمار یا همراه بیمار و یا پرسنل کادر درمانی ٬ نیاز به شارژ روحیه دارند میتوان در اندازه های مناسب با ترکیبهای متنوع از سایر رنگها استفاده نمود .

-

قرمز:  رنگ قرمز، گرم و سمبل عشق و حرارت و شادی آفرین و ‌نشاط آور و ‌نیروبخش است و برای برانگیختن هیجانات قوی و ایجاد شور و هیجان و حتی تحریک خشم  بسیار مناسب است. ترکیب این رنگ با رنگ زرد بسیار اشتها برانگیز است. رنگ‌هایی که در طیف رنگ قرمز قرار می‌گیرند .  به عنوان رنگ‌های گرم شناخته می‌شوند و دامنه تاثیر آن ٬  از احساسات گرم تا ایجاد خشم و عصبانیت متغیر است . اختیاط در بکارگیری این رنگ لازم میباشد .  البته از رنگ قرمز از بین رنگ‌ها در درمان بیماری‌های پوستی مثل مخملک استفاده می‌شود. همچنین  بررسي‌ها نشان داده است كه رنگ قرمز ميزان فشار خون و ضربان قلب را افزايش مي‌دهد. این رنگ اعتماد به نفس را افزایش می‌دهد ولی به دلیل تحریک کنندگی توصیه می‌شود برای افراد دارای مشکلات اعصاب و روان از آن پرهیز شود . بنابراین اگر در بیمارستانی از ترکیبات رنگ قرمز مثلآ در فضای بخش اورژانس استفاده شود ٬  یعنی طراحان و مدیران این مرکز درمانی اطلاعی از روانشناسی رنگها نداشته اند!!! . 

-

صورتی:  رنگ صورتی در واقع نوعی قرمز کم رنگ است که نماد عشق و آرامش بوده و در برخورد اولیه ٬ اثر آرامش بخشی درمخاطب ایجاد مینماید .  هنگامی‌که برخورد با این رنگ به صورت مکرر صورت پذیرد، نتیجه عکس داده و با خود ناآرامی و اضطراب بهمراه می‌آورد .  بنابراین  استفاده بهینه از این رنگ یعنی ٬ بکارگیری حجم بسیار ظریف و به مقدار کم و در ترکیب با رنگهای خنثی یا سرد . آنهم در محلهایی که نیازی به پاسخگویی و یا استقرار پرسنل نمیباشد . مثل راهرو ها و اطاقهای غیر درمانی.

-

آبی:  رنگ آبی از جمله رنگ‌های سرد است که بسیار مورد اقبال آقایان است. این رنگ و طیف وسیع ترکیبات آن علاوه برایجاد احساس آرامش، نماد نظم، صلح و امنیت است. آبی در برخی افراد حس غم و درون‌گرایی و بعضآ بی تفاوتی ایجاد می‌کند. این رنگ ضد اشتها است و کاهش دهنده ضربان قلب و حرارت بدن است. در برخی از افراد نیز رنگ آبی دارای خاصیت آرامش بخشی، ضد اضطراب و تسکین دهنده سیستم اعصاب میباشد ٬ لذا  در درمان بی‌خوابی آنان مفید است . از این رنگ و ترکیبات متنوع آن ٬ میتوان در ورودی اورژانسها و همچنین بخشهای روانپزشکی و نیز محل انتظار همراهان بیمار در بخشهای ویژه و انتظار اطاقهای عمل استفاده نمود .

-

سبز:  رنگ سبز در عین سردی ٬ نماد طبیعت و سلامت و جوانی و رشد است. این رنگ نماد آرامش و خوشبختی و در عین حال حسادت است. رنگ سبز باعث کاهش استرس و رفع خستگی می‌شود. کسانی که در فضاهای کاری سبزرنگ کار می‌کنند، کمتر دچار دردهای دستگاه گوارش می‌شوند. رنگ سبز در بیمارستانها رنگ بخشهای ویژه است . یکی از دلایل استفاده از رنگ سبز در بخشهای ویژه جبران خستگی چشم در نگاه به رنگ قرمز است . پژوهشگران ثابت نموده اند که برای اضافه نمودن دقت و به نوعی کالیبره کردن چشم در شناخت انواع رگ و مویرگها و تفکیک دقیقتر طیفهای رنگ قرمز ( که در اعمال جراحی بسیار حیاتی است ) بهترین ابزار ٬ چند لحظه نگاه متمرکز به رنگ سبز خواهد بود . همچنین رنگ سبز می‌تواند فشار خون‌، تنفس و ضربان قلب را کاهش دهد.

-

ارغوانی:  رنگ ارغوانی در طبیعت کمتر یافت می‌شود اما سمبل ثروت، عقل و وفاداری است. از این رنگ در بیمارستانها بندرت استفاده میشود .

-

قهوه‌ای:  رنگ قهوه‌ای نشانه طبیعی بودن و زمینی بودن است و برانگیزاننده احساس قدرت و اطمینان. قهوه‌ای بعضا حس غم و انزوا را نیز ایجاد می‌کند. از این رنگ در بخشهای بیمارستانی کمتر استفاده میگردد . ولیکن پرده های روشن آن در بخشهای عمومی و به شرط ترکیب با رنگهای شاد قابل استفاده میباشد .

-

سیاه:  رنگ سیاه نماد ترس و وحشت است و از آن برای نمایش موجودات ترسناک استفاده می‌شود. سیاه در عین حال به عنوان نماد قدرت نیز شناخته شده است. در عین اینکه در بسیاری فرهنگ‌ها این رنگ نماد غم و عزا است اما ایجاد کننده جذابیت جنسی نیز می‌باشد. سیاه رنگی بسیار رسمی است و چون اندام را لاغرتر نشان می‌دهد رنگ پرطرفداری است. این رنگ در بیمارستانها ورود ممنوع میباشد و حتی به مقدار کم آن هم نبایستی در بیمارستانها استفاده شود .

-

خاکستری: پرده های بسیار کمرنگ خاکستری درست برعکس رنگ سیاه ٬ بسیار در بیمارستانها کاربرد دارد . خاکستری رنگ خنثی و آرامی است . نه غم افزاست و نه شادی افزا . ویژگی بیمارستانها این است که ٬  یا  ٬ عده ای در آن با معالجه ی عزیزشان بسیار شادند و یا ٬  عده ای با رنج عزیزشان غمناک . رنگهای شاد سرجنگ با غمگینان دارند و رنگهای سرد ضدحالی برای شفایافتگان .  در این بین رنگ خنثایی مثل خاکستری یا کرم  یا آبی آسمانی ٬ با انسانهای شاد همراه است و با انسانهای غمناک همنوا .

-

آشنایی با چند اصطلاح متداول در ارتباط با ترکیب رنگها : 

رنگ های آكسان: رنگ های تند و درخشانی كه برای زنده كردن و انرژی بخشیدن به یك مجموعه رنگی به آن اضافه می شود، مانند حالتی که رنگ قرمز  تند با خانواده رنگ كرم ترکیب شده است.  این حالت با بکارگیری نوارهای رنگی تند کناره کف یا پایین دیوارهای راهروهای بیمارستانها برای جلب توجه بیشتر کم بینایان بوجود میاید .

-

رنگ های متضاد: این رنگ ها در كنار هم تاثیری چشمگیر بر بیننده باقی می گذارند چنان كه حتی پس از بستن چشم ها این تاثیر تا مدت كوتاهی در ذهن بیننده باقی می ماند. مانند تابلوهای زمینه سفیدی که با تیتر قرمز محل های مهم نظیر اورژانس یا خروجی ها را نشان میدهند .

-

رنگ زمینه: رنگ زمینه رنگی است كه در بزرگ ترین سطوح و به بیشترین میزان در یك فضا مورد استفاده قرار گرفته است مانند رنگ دیوارهای یك اتاق. رنگ زمینه ، اغلب به عنوان پس زمینه ای برای سایر رنگ های به كار رفته در فضا مورد استفاده قرار می گیرد و سایر رنگ ها مانند رنگ های آكسان یا متضاد را در خود جای می دهد. در یک فضای درمانی نبایستی رنگ زمینه  بیمارستان ٬ تیره و پررنگ باشد .

-

رنگ های غالب: رنگ غالب همیشه رنگی نیست كه در بزرگترین سطوح و به بیشترین میزان در مجموعه ای به كار رفته  باشد ، بلكه رنگی است كه بیش از بقیه نظرها  را به خود جلب می كند. مثال بارز این نحوه بکارگیری ٬ رنگ نوشته جات در ابنیه و تاسیسات وتجهیزات بیمارستانی است . مثلا رنگ شاسی  زنگ احضار پرستار در هر نوع کنسولی بایستی بردیگر رنگهای محیط پیرامونی خود غلبه نماید .

-

رنگ های سرد: این رنگ ها حاوی مقدار زیادی رنگ آبی هستند، به عنوان مثال خاكستری هایی كه شامل مقداری رنگ آبی باشند احساس سردی و سرما را در شما ایجاد می كنند در حالی كه خاكستری حاوی قرمز یا بنفش قرمز حس گرما را در بیننده القا می كنند و ویژگی دیگری خواهند داشت. از این نوع ترکیب بایستی برای کنترل و کاهش استرس و هیجان در محلهای پرهیجان و پر استرس مانند لابی اورژانس و انتظار بخشهای ویژه و انتظار زایشگاه استفاده نمود .

-

رنگ های گرم: این رنگ ها محتوی مقدار قابل ملاحظه ای قرمز هستند. حتی برخی از آبی ها نیز ممكن است به واسطه وجود مقداری قرمز در آنها در این مجموعه جای بگیرند. محل استفاده از این نوع ترکیب رنگی مکانهای کسل کننده مانند لابی اصلی ٬ لابی درمانگاهها و امثالهم است .

-

رنگ های هم پرده: اینها رنگ هایی هستند مانند رنگ زرد پررنگ و آبی پررنگ ، این رنگ ها لزوماً از یك خانواده نیستند بلكه هر دو دارای میزان مساوی از رنگ قرمز یا آبی هستند و هیچ یك بر دیگری غلبه نمی یابند. از این متد برای رفع یکدستی و خسته کنندگی چشم استفاده میگردد . نظیر هم پرده بودن انواع وسایل و لوازم و تخت و درب و دیوار اطاقهای بستری معمولی یا درمانگاههای معمولی .

-

رنگ های مكمل: این رنگ ها كه در چرخه رنگ در برابر یكدیگر قرار دارند در كنار هم  ٬  نمایی چشمگیر و متعادل می آفرینند.   این رنگ ها هرگز از یك خانواده نیستند و حداكثر تفاوت را با یكدیگر دارند. به عنوان مثال می توان نارنجی تند را در زمینه ای از رنگ آبی نمونه بارزی از این تركیب در نظر گرفت. اگر چنانچه روحیه بیمار و یا کاربر در یک فضای درمانی نیاز به شادابی دارد ٬ از این متد میتوان استفاده نمود . مثل اطاقهای پس از زایمان یا درمانگاههای دندانپزشکی و . . .

-

یك خانواده رنگی: شامل مجموعه ای از رنگ ها می شود كه به نوعی با یكدیگر مرتبط هستند برای مثال خانواده آبی شامل مجموعه ای از رنگ های آبی است كه از یك سو با آبی سبزها شروع می شود و از سوی دیگر به رنگ های آبی بنفش ختم می شود. خانواده قهوه ای از رنگ قهوه ای و قهوه ای خاكستری تا پرده های نارنجی و قرمز را شامل می شود. از این متد برای رفع خستگی افراد مقیم فضاهای کم رفت و آمد استفاده میگردد ٬ زیرا توقف در مکانهای خلوت نیاز به تنوع در انواع زوایای بصری دارد تا باعث کسلی نگردد . مثل مکانهای فیزیوتراپی و یا اطاقهای بستری بیماریهای داخلی که طول درمان بیشتری را  نیاز دارند .

چند نکته اساسی در ارتباط با انتخاب رنگ در بیمارستانها : 

توجه به تاثیر نور : نور چه از نوع طبیعی و چه مصنوعی باشد  ٬ تأثیرات مختلفی بر رنگ خواهد داشت و آگاهی از این امر هنگام طراحی رنگ برای یك فضای بیمارستانی ٬ ضروری است. به عنوان مثال دیوارهای زرد درخشان برای یك اطاق آفتاب گیر در منطقه ای با آب و هوای گرم و آفتابی ، بسیار زیبا به نظر میرسند؛ اما همین رنگ بر روی دیوارهای یك اتاق شمالی كه از نور طبیعی كمی بهره مند است نازیبا و كسل كننده خواهد بود.

رنگ ها وقتی بر روی سطح دیوار اجرا شوند تاثیری بسیار قوی تر از اجرا در یك قطعه كاغذ خواهند داشت. وقتی به یك تركیب رنگی رضایت بخش رسیدید توجه داشته باشید كه تأثیر نور موجود در محیط و شرایط بخش درمانی مربوطه  را نیز در نظر بگیرید .

دقت كنید كه در چه زمانی از روز و به چه میزان نور طبیعی به هر یك از اتاق های شما می تابد و رنگ مورد نظرتان برای هر یك از اتاق ها را در نور همان اتاق بیازمایید. تركیب رنگها با یكدیگر در یك مجموعه واحد ، و تأثیر نور موجود در فضا بر آنها عواملی هستند كه نتیجه كار را تحت تأثیر قرار می دهند.

-

توجه به ترکیب رنگها : در انتخاب رنگ برای فضاهای داخلی مراکز درمانی ٬ یک نکته اجبار وجود دارد ٬ و آنهم رنگ انواع تجهیزات و ملزومات پزشکی و بیمارستانی است که در داخل فضای مورد نظر وجود داشته و غیر قابل جابجایی هستند . این اقلام  از  تجهیزات آزمایشگاهی  و یا فیزیوتراپی در کلینیکها شروع و تا لوازم جانبی تخت بیمار و کنسولهای بالای سر بیمار و . . . . را شامل میشود .

برای یافتن رنگ های متناسب با رنگ تجهیزات منصوب در هر فضای بیمارستانی ٬  استفاده از چرخه رنگها، یکی از روشهای مطمئن خواهد بود . چرخه رنگ متشكل از دوازده رنگ است كه سه رنگ قرمز، زرد و آبی در آن رنگ های اولیه و رنگ های میان آنها به عنوان رنگ های ثانویه شناخته می شوند. اگر رنگ ملزومات و تجهیزات اماکن درمانی را جزء رنگهای موجود آن فضا قرار دهیم ٬ با استفاده از سایر رنگهای باقیمانده از ۱۲ رنگ اصلی ٬ میتوان به نتیجه قابل قبولی رسید .

هر رنگ در این چرخه می تواند با رنگ های كناری خود كه رنگ های هم خانواده اش محسوب می شوند و همچنین رنگ مقابلش كه رنگ مكمل آن است به خوبی تركیب شده نتیجه ای زیبا و موزون بیافریند.

استفاده از رنگ های هم خانواده كه در چرخه رنگ در كنار هم قرار گرفته و به اصطلاح همسایه هستند  ٬ تركیبی ملایم و هماهنگ را ایجاد می كند كه نگاه بیننده را به راحتی از یكی به دیگری رهنمون مینماید.

استفاده از یك رنگ با میزان كمی از رنگ مكمل آن  ٬ چنانچه به درستی و در اندازه های صحیح صورت گرفته باشد نتیجه ای درخشان و چشمگیر می آفریند و بر جذابیت مجموعه رنگی حاضر می افزاید و مانع غالب شدن كامل یك رنگ بر فضای اتاق می شود.

-

توجه به تمام شش وجه فضا : بایستی بدانیم که در فضای درمانی هر کدام از شش وجه  ٬  در محل خود قابل تاثیر گزاری ویژه هستند . هریک ار چهار طرف دیوارها و همچنین کف و سقف در فضاهای درمانی قابل سرمایه گذاری هستند . مثلا برای بیماری که مدتها بغیر از سقف اطاق چیزی را نمیبیند ٬ دکور سقف مهمترین و ارزشمندترین جای اطاق است و یا برای بیماری که فقط به یکطرف و یک دیوار بایستی مدتها خیره شود ٬ آن دیوار مهمترین ابزار فیزیکی برای آرامش روح تبدیل خواهد شد . در بیمارستانها هر وجه از فضا ارزشمند و قابل تاثیر بر روند درمانی بیمار خواهد بود .

-

توجه به تکنیکهای ایجاد خطا در دید : در مواقعی میتوان با ایجاد یک سری زمینه ها ٬ عالمانه و عامدانه ٬ افراد را در تشخیص واقعی از فیزیک فضای درمانی ٬ به خطا انداخت . این موضوع میتواند در کاهش ناهنجاریهای فضای درمانی ٬ به بیمار و همراه وی کمک کرده و نواقص فیزیکی را جبران نماید .  تکنیک های زیر در این رابطه میتوانند موثر باشند:

• در صورتی که مصالح کف و سقف روشن و کل دیوارها تیره باشند، اتاق باریک‌تر و بلندتر به نظر می‌رسد.
• در صورتی که مصالح تیره در کف ولی رنگهای دیوارها و سقف روشن باشند ٬ فضای اطاق پهن‌تر نشان داده میشود.
• در صورتی که مصالح کف و سقف تیره و دیوارهای روشن باشند ٬ فضای اطاق پهن‌تر و کوتاهتر به نظر می‌رسد.
• در صورتی که مصالح سقف روشن اما دیوارها و کف تیره باشند، چون نور از بالاست ٬حس بودن در زیرزمین در فرد ایجاد می‌شود.
• استفاده از مصالح بژ و کرم متمایل به زرد در کف ، جاهای کم‌نور و تاریک را روشن‌تر و شادتر می‌کند و آرامش‌بخش است.
• استفاده از مصالح فندقی در کف ، جزو رنگ‌های گرم و هماهنگ است و فضایی صمیمی ایجاد می‌کند.
• استفاده از مصالح قهوه‌ای در کف ، حس ارتباط با زمین و طبیعت را ایجاد کرده و با مبلمان روشن زیباتر خواهد بود.
• استفاده از مصالح بژ مایل به سفید در کف ، احساس جدید بودن و پاکیزگی را بوجود آورده و فضای اتاق را روشن می‌کند.
• استفاده از مصالح خاکستری تیره در کف ، خنثی، شیک و آرامش‌بخش است.
   
   
   

پیشنهادهای کاربردی برای رنگ اماکن عمومی مراکز درمانی

اطاقهای بستری بیماران :  از آنجا كه اتاق بستری خصوصی‌ترین فضا در هر بیمارستان است، در طراحی دكوراسیون و انتخاب رنگ آن باید پیش از هر چیز سلیقه و نیازهای شخصی بیمار مستقر در آن را در نظر گرفت، با این وجود نباید از اصول طراحی رنگ در دكوراسیون و تاثیرات ناخودآگاهی كه هر یك از خانواده‌های رنگی بر روی روح و روان بیمار به جا می‌گذارد، غافل شد .

ضمن مدنظر داشتن خصوصیات بیمار بستری شونده در هر اطاق بخش ٬ باید كاربرد وسایل درمانی در اطاق  را نیز در نظر داشت. یك اتاق بستری باید همواره فضایی آرامش‌بخش و راحت باشد كه مكانی مناسب برای خواب و استراحت را فراهم آورد .  هنگام طراحی رنگ یك اتاق بستری بهتر است از انتخاب رنگ‌ درخشان پرهیز كنیم. چرا كه ممكن است هنگام استراحت این رنگ‌ها آزاردهنده به نظر برسند .

 هم‌چنین ترکیب رنگ کنسولهای بالای سربیمار با رنگ دیوار قسمت بالا و پشت تخت فضایی خاص به اتاق می‌بخشد و می‌تواند مدرن بودن تجهیزات را بیش از پیش به كانون توجه در اتاق تبدیل كند .

 در مقابل دكوراسیون‌های سنتی بیمارستانها ٬ دكوراسیون‌های تك رنگ با متریال جدید قرار گرفته‌اند كه با به كارگیری تنالیته‌های مختلف یك رنگ فضایی آرام و یكنواخت را پدید می‌آورند. رنگ‌های روشن نمای آفتابی و پرنشاط و در همان حال ساده و آرامش بخش را در برابر دیدگان بیننده قرار می‌دهند .  تركیب رنگ‌های زرد و سبز از آنجا كه سبز یكی از رنگ‌های مشتق شده از زرد است، در فضای اتاق بیماران  بسیار موفق و مناسب خواهد بود. باید به خاطر داشته باشیم كه غالب شدن رنگ سبز بر زرد بر جذابیت و زندگی در آن می‌افزاید.

در یك اتاق بستری اختصاصی اگر قسمت اعظم فضا به رنگ زرد باشد ٬ آرامش لازمه خواب را به آن می‌بخشد؛ حال آن كه غالب شدن رنگ سبز در اتاق بستری بیش از میزان لازم به فضا شور و انرژی می‌بخشد . 

انتخاب رنگ در اتاق بستری كودكان خود از قواعدی جداگانه برخوردار است. اتاق بستری نوزادان را بهتر است با رنگ‌های ملایم آرایش كنیم. اتاق بستری كودكان خردسال و نوجوانان را نیز می‌توانیم با رنگ‌های شاد و پرانرژی‌تر زینت دهیم . 

استفاده از تركیب رنگ‌های هارمونیك كه در چرخه رنگ در كنار یكدیگر قرار گرفته‌اند نیز در دكوراسیون یك اتاق بستری در بخش اطفال می‌تواند بسیار موفقیت‌آمیز باشد. به عنوان مثال استفاده از تنالیته‌های مختلف رنگ بنفش و سبز در كنار یك رنگ روشن متضاد مانند كرم فضایی زیبا می‌آفریند. آنچه باید در طراحی رنگی دكوراسیون یك اتاق بستری همواره در نظر داشته باشیم این است كه نه تنها انتخاب مجموعه‌ای از رنگ‌ها بلكه میزان به كارگیری آنها و سطوحی كه اشغال می‌كنند در مقایسه با هم نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است .

-

لابی و سالنهای درمانگاهی: اگر به دنبال درمانگاهی با فضای گرم  و اندكی تجملی هستید، استفاده محدود از رنگ‌های گرمی چون طلایی، نارنجی‌ها، قرمزهای پرمایه  راه حلی مناسب برای دستیابی به چنین فضایی است  . این رنگها همچنین عاملی مهم در ایجاد نمایی باشكوه در یك محل درمانگاهی هستند.

علاوه بر به كارگیری این رنگ‌ها در فضای درمانگاهها ٬ استفاده از  تابلوهای زینتی ، جذابیت این دكوراسیون را دوچندان می‌كند. برای نیل به موفقیت در تركیب سطوح طرح‌دار گوناگون در چنین دكوراسیونی لازم است سطوحی ساده و روشن به منظور استراحت چشم در فضا در نظر گرفته شوند كه ترکیب رنگهای ساده و روشن روی دیوارها می‌تواند این نقش را به خوبی ایفا كند . 

علاوه بر به كارگیری این رنگ‌ها در فضای لابی استفاده از مبلهای رنگی و طرح‌دار، تابلوها و مجسمه‌های زینتی شرقی،جذابیت این دكوراسیون را دوچندان می‌كند.

توضیح : در این مقاله از تعدادی فیشهای مطالعاتی مهندس محمدرضا اردلانی نیز استفاده شده است.