آشنایی با فیزیوتراپی : گذشته ، حال ، آینده
فیزیوتراپی در ایران تحت شرایط خاص وارد کشور شده است و تحت همین شرایط ادامه یافته است و از ابعاد مختلف با فیزیوتراپی در جهان و منطقه متفاوت است.لذا باز تعریف فیزیوتراپی و آشنایی با رویکرد و حتی تاریخ آن جهت رشد و پیشرفت این رشته در ایران لازم می نماید. این مقاله سعی برآن دارد که باز تعریفی بر فیزیوتراپی داشته باشد تا مشکلات آن کاهش یافته و سرعت رشد و ارتقاء آن افزایش یابد.
فیزیوتراپی یکی از مباحث پیچیده درمانی در قرن بیستم و قرن جاری است، لذا باید در برنامه آموزشی و مدیریتی آن با دقت کامل مداخله کرد. این سیستم پیچیده پزشکی بر حسب تاریخچه خود دچار تحولاتی شده است که باید با ان آشنا بود.
دیدگاه آلوپاتی :
در قرن ۱۸ ابداع کننده طب هموپاتی برای طب رایج اصطلاحی را بکار برد که به تدریج در متون و حیطه های مختلف پزشکی جای خاصی را باز کرد. آقای Samuel Hahnemann لفظ آلوپاتی (Allopathic)را برای این سیستم پزشکی متعارف که ریشه در گذشته دارد و از قرن ۱۸ به پیروزی نسبی در مقابل رقبای خود دست یافت بکار برد.این سیستم درمانی با تکیه به پاتولوژی و اتیولوژی و کاربرد عوامل خارجی مانند دارو و جراحی اقدامات درمانی خود را انجام می داد.
این طب با ریشه در طب یونانی به طب اسلامی رسید و در قرون ۱۲ و ۱۳ میلادی به اروپا رفته و پزشکی مدرن Modern Medicine را به وجود آورد . این سیستم درمانی با کمک شیمیدان معروف پاستور با تئوری ضد عفونی و پنی سیلین و دستاورد بیولوژیست معروف فلمینگ قادر به مواجهه با عفونت ها شد و در سالهای ۱۹۴۱ میلادی تا ۱۹۴۵میلادی به پیروزی کامل بر تمام رقبا رسید.
دیدگاه غیرآلوپاتی:
در کنار سیستم درمانی آلوپاتی سیستم های پزشکی دیگری نیز از پزشکی مرسوم جدا شدند و یا در حاشیه رشد کردند که بیشتر با تکیه بر تسهیل در اعمال فیزیولوژیک بدن شکل گرفتند و یا اتیولوژی بیماریها را به نوعی دیگر تعریف کردند.
استئوپاتی،کایروپرتیک،الکتروتراپی،کینزیولوژی،هموپاتی ،بسیاری از درمانهای جایگزین یا مکمل و یا سنتی و بسیاری از درمانهای دیگر در این گروه قرار می گیرند.
تاریخ فیزیوتراپی :
یکی از آرمانهای پزشکان در قرن ۱۸ درمانهای فیزیولوژیک(درمان ناشی از عملکرد فیزیولوژیک بدن یا روشهای مشابه آن) بود تا عوارض جانبی کمتر و اثر بخشی بیشتری داشته باشد.این لغت ابتداPhysiological Therapeutic بود که تبدیل به Physiological Therapy و در نهایت به Physiotherapy تبدیل شد.
این لغت در ابتدا برای مراقبت های بیمارستانی و خدمات پرستاری شامل ماساژ و هیدروتراپی (Sciences of Physiotherapy) بکار رفت و جراحان آن را به خدمات بازتوانی و تکنیک های الکتروتراپی و تمرین درمانی(Reconstruction Aids) گسترش دادند.پزشکان دیگر آن را به خدمات سرپایی و تفکرات آلوپاتیک نزدیک کردند .
در ابتدای قرن بیستم حضور متخصصین سلامت جسمانی(Physical Health) در هنگام جنگ اول جهانی در مراکز بازتوانی مجروحان جنگ، بطور کامل فیزیوتراپی و حیطه های آن را تغییر داد. مباحث آموزشی فیزیوتراپی بر اساس سیستم آموزشی آلوپاتی ارتقاء یافت و به آن سلامت جسمانی(Physical Health)،رویکرد کینزیولوژی(Kinesiology) ،رویکرد استئوپاتی(Osteopathic) ،رویکرد کایرو پراتیک (Chiropractics) ،کمکهای اولیه و اورژانس های پزشکی افزوده شد. قدرت عمل و موفقیت های این گروه به حدی بود که گروهی از پزشکان که به عنوان متخصص فیزیوتراپی معروف بودند از عنوان خود دست کشیده تا بار معنوی،قانونی و اعتباری آن به فیزیوتراپیست های امروزی برسد(۱۹۴۵میلادی آمریکا).علت این حمایت پزشکان از فیزیوتراپیست ها قرابت آموزشی و تصمیمگیری ها و شباهت مداخلات و همچنین رویکرد علمی آنها در روشهایی بود که قبلا مبنای علمی نداشتند.
تفاوت اساسی دیدگاه آخر در فیزیوتراپی با دیدگاه های قبلی شامل موارد زیر بود:
تفکر آلوپاتی موجود در پزشکان (Physician) فیزیوتراپی را در کاربرد تجهیزات فیزیکی خلاصه می کرد در حالی که فیزیوتراپی مدرن شامل موارد زیر می باشد : Allopathic Approach ،Osteopathic Approach ،Physical Agent Approach ،Holistic Approach ،Chiropractic Approach ،Conservative Approach ،Physical health ،Kinesiology،Clinical trial،Movement
مهارت های یک فیزیوتراپیست: فیزیوتراپی برخلاف لغت ان فقط مداخله درمانی (Intervention)شامل : Electrotherapy،Manual therapy،Exercise therapy،hydrotherapyنمی باشد بلکه این مهارت ها شامل موارد زیر است: Assessment ٬ Examination ٬ Diagnosis ٬ Planning ٬ Intervention ٬ Prevention ٬ ٬ Promotion ٬ Evaluation ٬ Reexamination.(مصوب ۱۹۹۹WCPT )
توضیح لازم:
واقعیت این است برای اینکه به عنوان یک فیزیوتراپیست یک درمان موثر(Effective Treatment) را با حداقل مداخله(Minimal Intervention) داشته باشیم باید بدقت بتوانیم بیماری ،پاتولوژی آن ، اتیولوژی آن را بشناسیم و با تکنیک های ارزیابی قبل و بعد از مداخله، معاینه،تشخیص، پیشگیری آشنا باشیم.
نکته اساسی:
اینجا میتوان به این مساله اذعان کرد: فیزیوتراپی یک روند پیچیده درمانی است و نیاز به مهارتها(Skills) و دانش(Knowledge) پیچیده دارد که خود وابسته به مدیریت پیچیده در امر آموزش و مدیریت آن در سطح کشوری است.
دستاوردهای فیزیوتراپی:
فیزیوتراپی بکار گیری تجهیزات فیزیکی(Physical Agents) را علمی کرده و آنها را گسترش و ارتقاء داد و آنها را تبدیل به مدالیته فیزیوتراپی(Physical Therapy Modality) کرد.تکنیک های درمانی غیر دارویی و غیر جراحی مانند مانوال تراپی (Manual therapy)را به چالش کشید و آنها را تغییر و تحول و پیشرفت داد. روش ها و تجهیزات جدید مانند لیزر را به این وادی کشاند.
مداخلات فیزیوتراپی اینک به حیطه های زنان ،اطفال،ورزشی،سالمندی و دیگر حیطه ها وارد شده و راه حلی برای بکارگیری علمی طب سوزنی شده است.
دریچه به آینده:
فیزیوتراپی با تکیه به درمانهای فیزیولوژیک اینک با توسعه دانش در خصوص فیزیولوژی سلولی(Cell) و دیواره آن(Membrane) و همچنین با رشد تکنولوژی تکنیک های درمانی فیزیولوژیک(مانند شوک ویو،APS) فرصت بیشتری را برای ارایه خدمات خود پیدا نموده است.
حیطه های بزرگی مانند طب های سنتی(Traditional Medicine)،جایگزین و مکمل(Complementary & Alternative Medicine) به عنوان محیط های بکر برای فیزیوتراپیست ها قابل استفاده می باشد.
نقطه ثقل فیزیوتراپی(قلب فیزیوتراپی):
برای فیزیوتراپی یک نقطه اساسی برای عملیات مطرح می باشد و آن این است که حرکت(Movement) از اجزاء آموزشی، تفکری و رویکردی فیزیوتراپی است. امروزه حرکت، مساله اساسی در زندگی بشری است و فیزیوتراپی برای حل مشکلات ناشی از صدمات حرکتی یا بی حرکتی یا صدمات سیستم حرکتی برنامه دارد.
این امر هیچ کجا بیش از درک ما از حرکات(Movements) انسانی که اساس مهارتها و دانش یک فیزیوتراپیست را تشکیل میدهد، واضح نیست. مشخص است که یکتایی سهم فیزیوتراپی در مراقبتهای پزشکی در هزاره آینده باید به طور کامل تعریف شود.(نقل از:WCPT)
در حال حاضر که :
الگوی بیماریها در حال تغییر است .(Diseases Pattern)
طول عمر در حال افزایش(امید به زندگی)است.(Life Expectancy)
هزینه های درمانی در حال افزایش است.(Medical Costs)
مهارت های کلینیکی در کاهش است.(Clinical Skill)
اهمیت حرکت (Movement) در تمامی شئون زندگی مدرن بیشتر می شود.
حضور در تمامی عرصه ها:
امروز در هر جایی که بشر حرکت(Movement) دارد فیزیوتراپیست حضور دارد .
· آسایشگاه‌ها
· بیمارستان‌ها
· مراکز نگهداری
· مراکز بازتوانی و اقامتگاه‌ها
· مطب/ کلینیک‌های خصوصی فیزیوتراپی
· درمانگاه بیماران سرپایی
· مراکز اجتماعی، مراکز مراقبتهای مرتبط با سلامتی اولیه،
· مراکز آموزشی و پژوهشی
· مراکز بهداشت حرفه‌ای
· مدارس
· مراکز مراقبت از شهروندان سالمند
· مراکز ورزشی
· شرکت‌ها و محل‌های کار ،
· مکان‌های عمومی (مانند تفرجگاه‌ها) برای بهبود سلامت
· بحرانهای طبیعی مانند زلزله و سیل
· جنگ
· دریا
· فضا
نقص در ساختار فیزیوتراپی در ایران:
با عنایت مشکلات موجود در فیزیوتراپی، این حیطه درمانی با شرایط موجود آن در ایران، در فرآیند های سلامت محور کشور نقش چندانی ندارد.
مشکلات فیزیوتراپی در ایران:
· تاسیس رشته در ایران با حضور نماینده انگلیسی سازمان WHO خانم جانسون در سال ۱۹۶۵ میلادی در دانشکده پزشکی تهران صورت پذیرفت . در حالی که سایت انجمن فیزیوتراپی انگلستان راه اندازی آکادمیک رشته فیزیوتراپی را انگلستان ۱۹۶۷ میلادی اعلام کرده است و این در حالی که انجمن فیزیوتراپی انگلستان هنوز به نام Charted Society نامیده می شود و نه Association.
· سیستم آموزشی(تشکیلات ، مواد آموزشی) در فیزیوتراپی ایران بسیار ضعیف است.در حالی که بیش از ۳۰۰۰۰۰ فیزیوتراپیست در دنیا وجود دارند و نسبت فیزیوتراپیست ها در آمریکا به مرز ۲۰۰۰ نفر جمعیت به ازای هر فیزیوتراپیست نزدیک می شود و در ایتالیا از مرز ۱۸۰ نفر به ازای هر فیزیوتراپیست کاهش یافته است و در دارای تخصص و فوق تخصص های خاص خود شده است ،تشکیلات آموزشی فیزیوتراپی در دانشکده های توانبخشی به اندازه یک گروه (دپارتمان) محدود است .مهارتها(Skills) و دانش(Knowledge) آموزش داده شده اگر چه سعی بر روز آمد کردن آن شده است ولی بسیار از استانداردهای بین المللی در حال دور شدن است.
· قانون گذاری(تاریخ فیزیوتراپی در ایران):
ما اکنون بعد از ۴۶ سال تاسیس رشته شرح وظایفی برای فیزیوتراپیست در ایران نداریم. این شغل تعریف نگردیده است،تنها در تعاریف شغلی و شرح وظایف کشوری، کارشناس توانبخشی تعریف شده است که همه کار فیزیوتراپی ،کاردرمانی و گفتار درمانی و غیره را در حد یک تکنسین انجام میدهد و این خبر از یک دستکاری بزرگ در تعاریف فیزیوتراپی در ایران می دهد. در همین حال هیچ تعاریفی برای فیزیوتراپی ،حیطه ها،استانداردها آن و بسیاری از موارد از طرف قانونگذار لحاظ نگردیده است.
راه حل مشکلات:
اجرای DPT در ایران
پیگیری در راه اندازی دانشکده های فیزیوتراپی در ایران تا ظرف علمی فیزیوتراپی از مظروف علمی آن کوچکتر نباشد.
اکنون نیاز به دپارتمانهای تخصصی فیزیوتراپی مانند:ارتوپدی فیزیوتراپی ،اطفال فیزیوتراپی ،ارتوپدی اعصاب احساس می گردد.
نکته ای که می توان به آن نیز اشاره کرد حذف مدیریت های غیر مرتبط در این حیطه است.به صورتی که مانند بسیاری از رشته ها مدیران موثر در این رشته از خود رشته انتخاب شوند
ایجاد تشکل های تخصصی (گروه ها و انجمن های علمی تخصصی فیزیوتراپی)که می تواند در انتقال دانش پزشکی کشور به جامعه فیزیوتراپی کمک شایانی کند و همچنین جامعه علمی کشور را با مفاهیم فیزیوتراپی آشنا نماید.
نتیجه :
فیزیوتراپی یک درمان مدرن و پیچیده است و باید برای مدیریت آن در بعد آموزشی و اجرایی با برنامه حرکت کرد . اکنون با افزایش دانش فیزیوتراپیست های ایران موعد زمانی برای تغییر و تحول لازم در فیزیوتراپی فراهم شده است که خود منجر به بروز اصلاحات بزرگ در بخش سلامت کشور خواهد شد . چیزی که تاریخ پزشکی کشور آن را در دفتر خود ثبت خواهد کرد.
منبع: سایت پزشکان بدون مرز - فیزیوتراپیست حمیدرضا اشراقی (بااندکی تلخیص و اضافات)