بیمارستان سازی بدون اجر و ثواب
دو نفر به ساختن بیمارستانی اقدام می‌کنند یکی با انگیزه الهی و اخلاق دینی و دیگری برای تظاهر و کسب موقعّیت بهتر اجتماعی. در نگاه اوّل هر دو بیمارستان ساخته شده و مورد استفاده مردم است و از این جهت یکسانند .(صرف نظر از اینکه یکی پاداش الهی دارد و دیگری ندارد )
امروزه در جامعه ما القا شبهاتی می کنند که چرا خداوند بین حقوق مرد و زن این همه فرق گذاشته است یا اصولا چرا مردها را بر زن ها ترجیح داده است؟
این پرسش ها بارها و بارها مطرح شده است و یک جواب منطقی و مطابق با عقل هم گرفته ایم و اگر عناد را کنار بگذاریم و کلاه خود را قاضی کنیم می بینیم که همینطور است، علمای ما در پاسخ می گویند: که بین مرد و زن و حقوقشان تساوی هست در عین تفاوت و این تفاوت ناشی از تفاوت های جسمی و روحی زنان و مردان و استعدادها و توانایی های ویژه هر کدام است نه اینکه هر یک بر دیگری ارزشی داشته باشند مگر در یک صورت و آن هم تقوا است که در نزد خدا معیار و ملاک برتر بودن است و بس .
اما بحث ما در اینجا بررسی این تفاوت ها و تساوی ها نیست، بلکه بحث بر سر یک قاعده و قانون کلی الهی است که همه تفاوت ها را یک جا از میان می برد و بر هر عملی قیدی می زند که اگر عملی آن قید و شرط را نداشته باشد از درجه ارزش و اعتبار ساقط است و حال تفاوت ندارد که این عمل از مرد سر زده یا زن ،پیر یا جوان ،سیاه پوست یا سفید پوست .
قرآن کریم می فرماید: «مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکرٍ أوْ اُنْثی وَهُوَ مُؤمِنٌ فَلَنُحْیینهُ حیاةً طَیبَةً وَ لَنَجزِینَّهُمْ أجْرَهُمْ بِأحْسَنِ ماکانُوا یعْمَلُونَ» (1)
هر مرد و زنی که کاری نیکو انجام دهد اگر ایمان آورده باشد زندگی خوش و پاکیزه ای به او خواهیم داد و پاداشی بهتر از کردارشان عطا خواهیم نمود.
عمل صالح، مفهوم گسترده ای داردکه تمامی فعالیت های علمی، فرهنگی، اقتصادی ،سیاسی ،نظامی و....را شامل می‌شود. از بزرگ ترین امور مانند رسالت انبیاء ،تا کوچک ترین آن ها مانند کنار زدن سنگی از جادّه، در مفهوم وسیع عمل صالح جمع است
در این آیه یک قانون کلی بدون هیچ قید و شرط سنّی ،جنسی، نژادی، رتبه‌ی اجتماعی بیان می‌کند که معیار حیات طیبّه و زندگی خوش (در دنیا و آخرت ) دو چیز است:
1) ایمان به خداوند .
2 ) عمل صالح که زاییده ی ایمان است .
یعنی جامعه ای امن و آرام ،همراه با صلح ،دوستی ،تعاون در گرو دو شرط فوق الذکر است. و نابسامانی ها ،درد و رنج ،ظلم و طغیان ،انحصار طلبی درصـورت فقدان آن دو شرط و جایگزینی هوی و هوس و دنیا پرستی است.
اگر چه زن و مرد از نظر جسم و روح با هم تفاوت دارند و هرکدام در یکی ازجایگاه های اجتمـاعی قـرارمی‌گـیرند ولی در پیشـگاه پروردگارشان با هم برابر و یکسانند مگر با معیار ایمان و عمـل صالح که افراد را ازهم متمایز می‌کند .
عمل صالح، مفهوم گسترده ای داردکه تمامی فعالیت های علمی، فرهنگی، اقتصادی ،سیاسی ،نظامی و....را شامل می‌شود. از بزرگ ترین امور مانند رسالت انبیاء ،تا کوچک ترین آن ها مانند کنار زدن سنگی از جادّه، در مفهوم وسیع عمل صالح جمع است.
سوال :
چرا عمل صالح، مقید به قید ایمان شده است؟
چون غالب اعمال، اگر تـوأم با ایـمان نباشـد آلوده اسـت مـگر استثنائات. که آن هم بسیار نادر بوده و اگر مقید به ایمان نباشد همراه آفاتی ازقبیل: عُجب ،ریا ،تظاهر،خودبینی ، تقلّب و منّت گذاری خواهد بود .
ـ درتفسیر نمونه، ذیل آیه‌ی مورد بحث مثال زیبایی آمده است که جواب فوق را روشن‌تر می‌کند:
دو نفر به ساختن بیمارستانی اقدام می‌کنند یکی با انگیزه الهی و اخلاق دینی و دیگری برای تظاهر و کسب موقعّیت بهتر اجتماعی. درنگاه اوّل هر دو بیمارستان ساخته شده و مورد استفاده مردم است و از این جهت یکسانند .(صرف نظر از اینکه یکی پاداش الهی دارد و دیگری ندارد )
در نگاه عمیق تر تفاوت زیاد است. برای مثال:
نفر اوّل به سراغ محلّات مستضعفین و نیازمندان می‌رود و یا در محلی گمنام بیمارستان را می‌سازد چون می‌داند که خداوند به عمل او آگاه است. امّا دیـگری به محلاتی می رودکه بیشتر به چشم می آید علی رغم این که شاید احتیاجی مبرم هم به آن بیمارستان نداشته باشند؛ چرا که هدفش تظاهر است.
نفر اوّل استحکام بنا را در نظر می‌گیرد حتی اگر دیرتر آماده شود امّا نفـر دوّم برای این که زودتر بر پا شـود و با جـار و جنـجال و تبلیغات به اهداف خودش برسد (اعم از سیاسی و اجتماعی) بدون در نظر گرفتن آینده با استحکام ضعیفی آن را می‌سازد.
در انتخاب نیروی انسانی بیمارستان اعم از: رئیس ،پزشکان، پرستاران ،نیز تفاوت زیاد خواهد بود.
در واقع اعما برای پذیرش و بالا رفتن باید از یک مانع رد شوند و رمز باز شدن این مانع و کنار رفتن آن داشتن ایمان است در غیر این صورت اگر عملی از هر نظر امری پسندیده و نافع باشد اگر این شرط را نداشته باشد مانع پذیرش است و هرگز بالا نمی رود .
مثل دانه ای که در هوای مساعد با نور کافی و آب اندازه بر روی سنگی صاف کاشته شود این دانه هرگز رشد نمی کند و ریشه نخواهد دواند و این تعبیر قرآن است برای عملی که فاقد ایمان و خلوص باشد .
ـ برای حیات طیبّه و زندگی خوش ،مفسّران معانی مختلفی ذکر کرده اند:
روزی حلال ،قناعت و راضی بودن به نصیب ،رزق روزانه ،عبادت توأم با روزی حلال ،توفیق بر اطاعت فرمان خداوند و بعضی هم می‌گویند: این واژه همه ی این ها را در بر می‌گیرد .
اگر دین خودت را تابع دنیایت کردی، هم دین خود و هم دنیایت را از بین برده ای . امّا اگر دنیای خود را تابع دینت نمودی ،هم دین و هم دنیایت را به دست آورده ای
این نکته را هم متذکر شویم که: چون بعد از جزای احسن، حیات طیبّه آمده است، پس حیات طیبّه مربوطه به دنیاست و جزای احسن مربوطه به آخرت.(2)
اگر آدمی، طبق دستور خالق هستی عمل کند می تواند هم حیات طیبه را داشته باشد و هم جزای احسن را.
ـ امیرالمومنین (علیه السّلام) می‌فرمایند:
الحَرثُ حَرثان ِ کشته، دو نوع است :
«فَحَرْثُ الدنیا المال والبَنون ُ؛ کشته ی دنیا، مال و فرزندان هستند.
و حرثُ الآخِرةِ الباقیاتُ الصالحات ُ؛ و کشته ی آخرت، اعمال صالحه هستند که ماندنی میباشند. »
البته گاهی خداوند عزّوجل برای بعضی از مردم ،هر دو را یک جا فراهم می‌فرماید.(3)
ـ همان حضرت (علیه السّلام) درنصیحتی جامع و مختصر، خطاب به ما می‌فرماید :
اگر دین خودت را تابع دنیایت کردی، هم دین خود و هم دنیایت را از بین برده ای . امّا اگر دنیای خود را تابع دینت نمودی ،هم دین و هم دنیایت را به دست آورده ای .
«وَکنْتَ فی الآخِرَةِ مِنَ الفائزینَ» (4) ؛ و در آخرت نیز از رستگاران خواهی بود.
ـ یکی از مهمّات دنیایی انسان، رفع فقر ،بلایا و اجل معلّق است که طبق فرمایش رسول مکرم اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) با سه عمل صالح، می‌توان به این مهم دست یافت:
سه چیز است که، در دنیا و آخرت پاداش داده می‌شود:
1- حج، فقر را می‌برد.
2- صدقه، بلا را می‌گرداند.
3- و صله‌ی ارحام، عمر را زیاد می‌کند
منبع : پایگاه اطلاع رسانی حجت الاسلام حاتم پوری کرمانی
پی نوشت ها :
1- سوره ی مبارکه ی نحل، آیه ی شریفه ی 97
2- تفسیر نمونه، ج 11 ،ص 392
3- میزان الحکمه، ج 4 ،ص 1740 ،نهج السعاده، ج 3 ،ص 127
4- غررالحکم، 3750
5- میزان الحکمه، ج 4 ،ص 1743 ،تحف العقول، ص 7
.(5)