بيمارستانهاي تهران و درمان مصدومان
دكتر مهدي شريف الحسيني (پزشک ، دانشجوی PhD نوروتروما)
کلانشهر تهران با موقعيت جغرافيايي و جمعيتي منحصر به فرد، همواره آبستن حوادث مختلف ميباشد. اگر چه در اين شهر بزرگ، اصول شهرسازي و از جمله ايجاد مراکز امدادي، معابر دسترسي براي امدادرساني به مناطق مختلف و تأسيس مراکز درماني مبتني بر استاندارد خاصي صورت نگرفته، اما شرط عقل آن است که لااقل بتوان از امکانات موجود، استفاده بهينه به عمل آورد. لازمه اين مهم، بررسي و اطلاع کامل و جامع از داشته ها و نداشته ها است. به عبارت ديگر با اشراف بر وضعيت موجود ميتوان در جهت رفع نواقص و کم کردن فاصله ها با استانداردهاي جهاني گامهاي مؤثري برداشت.
در خصوص مراكز تروما (بیمارستانهایی که بتوانند بهترین درمان را به مصدومین ارایه دهند یا اینکه پس از نجات از خطر مرگ، آنان را به مراکز مجهزتر اعزام کنند)، تاکنون هيچ معيار جامع داخلي که نشانگر ضروریات این مراکز در سطوح مختلف باشد، تدوين نشده است. با جستجو در متون علمي، مجموعه استانداردهاي مراکز تروماي آريزونا، معياري مناسب بنظر ميرسد كه به تاييد افراد متخصص در اين زمينه هم رسيده است. این مجموعه كه توسط وزارت بهداشت ايالت آريزوناي آمريكا گردآوري شده، دارای 11 زيرمجموعه شامل سازماندهي، بخشها و واحدهاي بيمارستاني، ظرفيتهاي باليني، شاخصهاي باليني، امكانات و منابع، خدمات بازتواني، ارتقاي عملكرد، آموزش مداوم، پيشگيري، پژوهش و مراقبت اطفال است که برای مراکز تروما در 4 سطح تعریف شده اند؛ بعبارت دیگر هر سطح، ضروريات خاص خودش را مي طلبد. گفتنی است سطح یک، پیشرفته ترین مرکز تروماست و سطح چهار، ابتدایی ترین مرکز.
طی مطالعه ای که در سال 87 با حمایت مرکز تحقيقات تروما وجراحی سينا، وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران و با همکاری دكتر علياشرف اقبالي، دكتر وفا رحيمي موقر و دکتر سهیل سعادت انجام گردید، ظرفيتهاي موجود بيمارستانهاي تهران در زمینه مدیریت و درمان تروما براساس معيارهاي آریزونا سنجیده شد.
بر این اساس، هيچيك از بيمارستانهای دانشگاهی شهر تهران، دست کم معيارهاي يكي از سطوح چهارگانه را هم بطور كامل نداشتند. اين در حاليست كه هر بيمارستان لااقل بايد بتواند مديريت اوليه آسيب ديدگان حوادث را بطور كامل انجام دهد.
در 41 بيمارستان دانشگاهی تهران، تنها نیمی از استانداردهاي آريزونا براي مراكز تروماي سطح يك وجود داشت، در حاليكه ايالات متحده آمريكا 231 مركز تروماي سطح 1 دارد.
24 بيمارستان، تك تخصصي يا دو تخصصي بودند كه در امر مواجهه با مصدومان به جز تثبيت اوليه و انتقال بيمار، رسالت بيشتري براي خود قايل نبودند. متوسط وجود معيارها در اين نوع بيمارستانها 5/41 درصد بود، در حاليكه متوسط وجود معيارها در 17 بيمارستان جنرال باقيمانده به 7/63 درصد مي رسيد.
بيشترين ميزان تحقق معيارها در زيرگروه امكانات و منابع بيمارستاني (8/64 درصد) و كمترين آن در قسمت پژوهش (7/17 درصد) بود. زیرگروه سازماندهي، 1/32 درصد معيارهاي لازم را دارا بود.
در اين تحقيق، بعضا عليرغم اينكه بيمارستاني از برخي ملاكهاي ارزشمند و گرانقيمت سطح یک ( به عنوان بالاترين سطح) برخوردار بود اما از بعضي موارد كاملاً پيش پا افتاده و معمولي سطح چهار ( به عنوان پايين ترين سطح ) محروم بود!
تلاش براي تأمين كامل و هدفمند استانداردهاي مراكز تروما از سطوح پايين به سمت سطوح عالي، توجه بيشتر به گزينه هاي پژوهش، شاخصهاي باليني، آموزش و سازماندهي و بالاخره تجهيز و تدارك بيمارستانها متناسب با منطقه جغرافيايي و در ارتباط با يك شبكه پيشرفته بين بيمارستاني مي توانند گامهاي مهمي در جهت ارتقاي كمي و كيفي شاخصهاي مديريت تروما در بيمارستانهاي شهر تهران باشند.
اين مطالعه صرفا به بررسي وضعيت موجود بيمارستانهاي دانشگاهی تهران پرداخت، اما اينكه پايتخت 14 ميليوني ايران - اين شهر و كشور حادثه خيز- تا چه اندازه به مراكز تروما در سطوح مختلف نياز دارد، تعيين موقعيت جغرافيايي هر يك بايد به چه صورت انجام شود، هركدام دركجا واقع شوند و اينكه شبكه ارتباطي بين آنها به چه صورت طراحي شود بايستي در پژوهشهاي تكميلي آتي مورد بررسي قرار گيرند.
------------------------------------------------------------------------------
Mahdi Sharif-Alhoseini, MD, PhD Student in Neurotrauma
Sina trauma and Surgery Research Center,
Tehran University of Medical Sciences,
IRAN