رادیولوژی و تحول پزشکی
ارزش چنین کشفی در جهان سیری‌ناپذیر از پیشرفت‌های علوم و فناوری آنچنان والا جلوه می‌کرد که به سرعت علم رادیولوژی در سراسر کشورهایی که علم و دانش در آنها توسعه یافته بود فراگیر شد و هر روز اخبار تازه‌تری از پیشرفت‌های جدید در این علم به گوش می‌رسید
به تاریخچه رادیولوژی که نگاه می‌کنیم، در می‌یابیم این علم و تخصص، اهمیت و ارزش امروز خود را به عنوان یکی از مؤثرترین علوم تخصصی پزشکی مدیون و مرهون نگاه چند بعدی دانشمندان و محققان این رشته است. پزشکانی که ریاضی و فیزیک و... را خوب می‌فهمیدند و از آن سو فیزیکدانان و شیمیدانانی بودند که علاوه بر این که به رشته خود مسلط بودند دغدغه انسانی و بشردوستی آنان باعث می‌شد سیستم‌ها و دستگاه‌های رادیولوژی را بیشتر و بیشتر برای نجات بیماران و دردمندان تقویت کنند تا هر روز فناوری رادیولوژی پیشرفت‌های بیشتری به خود ببیند.
در نوامبر هر سال که معمولاً با آبان در تقویم شمسی مصادف می‌شود، در گوشه‌گوشه جهان و خصوصاً در کشورهای پیشرفته اروپایی و امریکای شمالی سالگرد کشف اشعه ایکس با عنوان «روز جهانی رادیولوژی» «International day of Radiolegy» جشن گرفته می‌شود.
اشعه ایکس را فیزیکدان آلمانی ویلهلم کنراد رونتگن حدود 118 سال پیش در آزمایشگاه فیزیک خود، به طور اتفاقی کشف کرد و متوجه خاصیتی شد که دنیای پزشکی را بعد از آن متحول کرد.
از یکسو خاصیت نفوذپذیری این اشعه در مواد که در آن زمان هنوز ماهیت‌اش مشخص نشده بود و از سوی دیگر توانایی تأثیرگذاری آن بر فیلم عکاسی باعث شد رونتگن و همه فیزیکدانان و پزشکان عصر او گام‌های آغازین توسعه و پیشرفت رادیولوژی را بردارند. هیچ کس جز پزشکان هیجان‌زده و خوشحال آن روزها نمی‌دانست که دنیای پزشکی دچار یک تحول شگرف و عظیم شده است، تحولی که در مقایسه با تاریخ طولانی پزشکی تغییر و تحولات سریع‌تری را به خود می‌دید.
پزشکان دریافته بودند که برای درک بهتر شرایط بیماران و وضعیت درونی کالبد آنان، دیگر به راحتی می‌توانند تصاویری ثبت کنند که آسیب‌های وارد شده به عضو را بدون هیچ تهاجم و جراحی باز به نمایش بگذارند. امری که در آن زمان، تا حدودی به سحر و جادو شباهت داشت. در جاهایی نیز این نوع تصویربرداری از بدن انسانها از سوی افراد مذهبی در کلیساها، تقبیح می‌شد یا بر عکس شایعاتی در مورد قدرت‌های عرفانی اشعه ایکس، پس از کشف آن به وجود آمد.
ارزش چنین کشفی در جهان سیری‌ناپذیر از پیشرفت‌های علوم و فناوری آنچنان والا جلوه می‌کرد که به سرعت علم رادیولوژی در سراسر کشورهایی که علم و دانش در آنها توسعه یافته بود فراگیر شد و هر روز اخبار تازه‌تری از پیشرفت‌های جدید در این علم به گوش می‌رسید. حالا دیگر رادیولوژی نه‌تنها توسط دانشمندان علم فیزیک و شیمی و ... به سمت کمال در فناوری خود می‌تاخت بلکه کالبدشناسان، پزشکان و محققان علوم پزشکی نیز در تشخیص و تفسیر بهتر تصاویر با این فناوری همسو می‌شدند.
به همین دلیل رادیولوژی فراتر از یک دانش صرف پزشکی، به فناوری توسعه یافته‌ای تبدیل شد؛ یک دانش تخصصی چند وجهی. آنچنان که متخصصین در حوزه رادیولوژی علاوه بر کسب مهارت علمی پزشکی علوم دیگر مانند فیزیک و شیمی، ریاضی و بعدها نیز رایانه را بهتر از پزشکان در حوزه‌های تخصصی دیگر یاد می‌گرفتند تا در تجزیه و تحلیل تصاویر و درک آنها جهت تفسیرشان به خوبی توانمند گردند.
در همان سال‌های اولیه بود که کابوسی وحشتناک دانشمندان این رشته را دچار ترس و وحشت کرد؛ یک واقعیت تلخ که تا همین امروز هم که این کلمات نگاشته می‌شود راهی برای رهایی قطعی از آن پیدا نشده است. اشعه ایکس تمام این دانشمندان را یکی پس از دیگری به دام بیماری‌های ناشی از تشعشع مانند سرطان و نتیجتاً به کام مرگ می‌کشاند. به دلیل ناآگاهی از مضرات و آسیب‌های تشعشع در آن زمان تقریباً همه این دانشمندان دوز دریافتی اشعه ایکس آنها به بالاتر از حد طبیعی می‌رسید و آنها را به سوختگی ناشی از تشعشع خصوصاً در ناحیه دست‌ها و صورت و مشکلات چشمی و سرطان‌های ناشی از اشعه مبتلا می‌کرد اما مانند همیشه این انسان‌های بزرگ بودند که پیروز میدان می‌شدند و بدون این که از ادامه راه خود پشیمان گردند، به دنبال تحقیق در زمینه چگونگی حفاظت در برابر اشعه‌ای می‌رفتند که حالا دیگر به دنبال گرفتن جان آنان است.
پس از تحقیقات و پژوهش‌های بسیار در زمینه حفاظت و تشکیل کمیته‌های مختلف حفاظتی و بعد از آن کمیته جهانی حفاظت در برابر اشعه توانستند بر قسمت خطرناک این «پرتو دوست داشتنی آسیب‌رسان» فائق آیند اما به هر حال متخصصان این رشته در زمان فعالیت‌شان با اشعه ایکس همچنان باید تحت کنترل حفاظتی قرار می‌گرفتند، (کاری که امروزه در ایران تحت نظارت سازمان انرژی اتمی صورت می‌گیرد) تا در زمان کار دوز تشعشعی آنها بالاتر از حد مجاز نرود، ولی متأسفانه با همه دانشی که از چگونگی حفاظت دربرابر اشعه کسب کرده‌اند همچنان سایه ترس از آن بر سر متخصصان این رشته هست و خواهد بود.
رادیولوژی در قرن بیستم به یک فرهنگ عمومی و مردمی تبدیل شد. امروزه محرز شده، رادیولوژی به درون سلولها و مولکول‌ها پیش رفته است و می‌تواند قبل از شدت یافتن بیماری و تغییرات ظاهری در اندام و اعضای بدن، آن را تشخیص داده و از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. همان طور که می‌دانیم رادیولوژی از شاخه‌های اصلی همچون ام آر آی، سی تی اسکن، سونوگرافی، رادیوگرافی معمولی و آنژیوگرافی و تصویربرداری مولکولی و... تشکیل شده است.
همه این موارد و نکته‌ها ارزش و اهمیت این رشته تخصصی را آنچنان بالا برده است که کشورهای توسعه‌یافته با تدوین و اجرای استراتژی‌های گوناگون و نگاه ویژه مدیریتی خرد و کلان در حوزه رادیولوژی سعی کرده‌اند با سرمایه‌گذاری‌های مادی و معنوی بیشتر بتوانند قبل از این که هزینه‌های بیشتری به بخش بهداشت و درمان کشورشان وارد کنند، با استفاده از ابزارهای پژوهشی و تحقیقاتی، در راستای پیشگیری و تشخیص زودهنگام، این هزینه‌ها را کاهش دهند، آنها دریافته‌اند که با قدرتمندترکردن واحدهای تشخیصی‌شان، توجه به تحقیقات و پژوهش‌های دانشگاهی و صنعتی، نگاه مدیریتی مثبت و تسهیل روند تجهیز مؤسسات تشخیصی و بیمارستانها با سیستم‌های پیشرفته و به روز و همچنین تسهیل و ایجاد فرهنگ غربالگری بیماران، می‌توانند باعث کاهش هزینه‌های سرانه درمان شوند.
سال 2013 دومین سالی است که با پیشگامی چند انجمن اروپایی و امریکایی چون ACR,RSNA و ESR و حدود 100 انجمن علمی در 57 کشور (انجمن رادیولوژی ایران نیز یکی از این 100 انجمن است)، روز جهانی رادیولوژی را با عنوان تلخیص شده «IDOR» جشن می‌گیرند. این در حالی است که تقریباً در بیشتر کشورها و نیز در کشور خودمان هر ساله این اتفاق را مورد تجلیل قرار می‌دادند یا به طرق مختلفی از جمله تبلیغات و اطلاع‌رسانی، ساخت برنامه‌های رسانه‌ای و چاپ تمبر و غیره سعی می‌کردند تا جامعه خود را متناسب با پیشرفت‌های این رشته آگاه کنند اما به دلیل آن که هر قسمت از این پازل علم و فناوری در گوشه‌ای از این جهان تکمیل شده است، جهانی شدن و انسجام جهانی آن از اهداف پیشگامانه IDOR به شمار می‌رود.
اما کشور ما چه کرده است و چه می‌کند؟ این علم و دانش که امروزه بسیاری از پزشکان و متخصصان ما افتخارات زیادی را برایمان در میان جامعه جهانی کسب کرده‌اند از چه زمانی وارد کشورمان شده است؟
حدود 83 سال پیش یعنی در سال 1309 یکی از دانشمندان صاحبنام و بین‌المللی کشور، افتخار دیگری را نیز نصیب مردم خود می‌کند. او پروفسور محمود حسابی فیزیکدان برجسته و پدر مهندسی و فیزیک نوین در ایران بود که با تکیه بر دانش و آگاهی خود که از پیشرفت‌های روز فیزیک در جهان داشت،تصمیم به «ساخت» و راه‌اندازی دستگاه اشعه ایکس می‌گیرد. مصادف با این حرکت، وی برادرش دکتر محمد حسابی را که در آن زمان پزشک داخلی بود برای فراگیری علم رادیولوژی تشخیصی به خارج می‌فرستند و بدین وسیله، پایه‌گذاری علم رادیولوژی ایران را موجب می‌گردد البته در جاهایی نیز از پروفسور حبیب عدل یاد می‌شود که قبل از حسابی یک دستگاه کوچک رادیولوژی را برای مطب شخصی خود از خارج به ایران می‌آورد.
---------------------
پایان