خبرنگار محترم خبرگزاری مهر در شیراز در اقدامی در خور تحسین ، گزارشی را در رابطه با فقدان یا کمبود دیدگاه هنری در مراکز درمانی شهر شیراز تهیه نموده است ، که بعنوان یک کار خبری بسیار قابل تحسین میباشد . اینکه خبرنگاراری غیر بیمارستانساز بتواند موضوع کم رنگی هنر در مراکز درمانی را به چالش بکشد ، ارزشمند است و علی رغم بعضی نکات پیش پا افتاده و غیرمرتبط (دراظهارنظرات ابتدا و انتهای گزارش) ، مطالعه این گزارش را به دست اندر کاران بیمارستانی کشور توصیه مینماییم:
جای خالی"هنر" درمراکز درمانی شیراز
بیمارستانهای قطب پزشکی جنوب کشورزیبا نیستند
زیباسازی کالبد بیمارستانها و مراکز درمانی با استفاده از ابزارهنر در شیراز به عنوان قطب پزشکی جنوب کشور و خاورمیانه هیچگاه جدی گرفته نشده، در حالیکه کارشناسان اعتقاد دارند با استفاده از هنر و معماری می توان روند درمان بیمار را در مراکز درمانی با کیفیت بهتری انجام داد.
هر انسانی هنگام بیماری نیازمند آسایش روحی و روانی برای مبارزه است و قطعا این حس با دیدن یک تابلو زیبای هنری و یا یک منظره زیبای طبیعی تقویت می شود که در این صورت می توان گفت چشم انداز های طبیعی و هنری در محیط بیمارستان بسیار تاثیر گذار است.
تندیسی امیدآفرین در گوشه اتاق بیمار یا یک نقاشی دیواری خوش نما روبه روی دیدگان بخش بیماران سرطانی چه بسیار موجب روشن شدن بارقه امید در دل آنها که پنجه در پنجه درد و رنج دارند بازی می کند. در این بین شادی و شوری که یک قاب عکس ساده یا پیکتوگرام در میان کودکان بازیگوش بخش شیمی درمانی می آفریند چه بسا از روزها جلسه نزد مشاور کارکردی بیشتر و بهتر پیدا می کند.
از این روست که بازسازی دیدگانی مراکز درمانی موضوعی است که کمتر در طراحی، معماری و زیباسازی به کار گرفته می شود.
شیراز همواره به عنوان قطب پزشکی جنوب کشور و خاورمیانه مطرح و همیشه پذیرای بیماران کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز بوده است.
اما اینکه مراکز درمانی قطب پزشکی خاورمیانه تا چه حد توانسته اند از ابزار مهمی مثل هنربهره ببرند وبر این اساس فضای کالبدی بیمارستانهای شیراز تا چه حد با استفاده از معماری مناسب و اقلام هنری زیباسازی و چشم نواز شده امری است که باید مورد تحلیل قرار گیرد.
در کشوری مثل آلمان فضاهای بیمارستانی با استفاده از معماری مناسب و ابزار هنر به محیطی قابل تحمل تر برای بیماران تبدیل شده اند و حتی در بخشهای مختلف این مراکز می توان گالری های نقاشی و عکسی را دید.
این مراکز درمانی با استفاده از گالریهای مذکور فضای هنری مناسبی را برای بیماران، همراهان بیمار و کادر درمانی ایجاد کرده اند تا نه تنها باعث ایجاد روحیه بیشتر شود بلکه با استفاده از ابزار هنر و استفاده از تابلوهای عکس و نقاشی با موضوع امید به زندگی به روند درمان نیز کمک کرده باشند.
آثار هنری در بیمارستانها موجب آسایش خاطر بیماران و همراهان
چندی پیش بود که محمود عالیشوندی مدیر کل وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس در حاشیه بازدید از بیمارستان نمازی شیراز با مطرح کردن این موضوع که در گذشته بسیاری از بیمارستان ها در فضای های آرام و یا در کنار باغ های بزرگ ساخته می شد، خواستار توجه به قرار دادن آثار هنری در مراکز بیمارستانی و درمانی شد.
محمود عالیشوندی وجود آثار هنری در هر مکانی را موجب توجه مخاطب عنوان کرد و گفت: به این واسطه ذهن مخاطب درگیر موضوع جدیدی می کند که می تواند بسیاری از دغدغه های فکری را در مقطعی از زمان به فراموشی بسپارد که این موضوع نیز می تواند در ساختمان های بیمارستان مورد نظر قرار گیرد.
وی افزود: در استان فارس به دلیل وجود مراکز درمانی بزرگ و همچنین حضور پزشکان متخصص فراوان ، حضور افراد از کشورهای مختلف و شهرهای دیگر برای درمان نیز بسیار زیاد است.
محمود عالیشوندی در این باره گفت: همراهانی که به کمک بیمار آمده اند و در مراکز درمانی زمانی از روز را سپری می کنند در صورت برنامه ریزی می توانند در این مدت زمان بهره های کافی از دریای بیکران فرهنگ و هنر شیراز دریافت کنند.
لنکرانی: انسانی تر شدن محیط های بیمارستانی با آغاز حرکت های عالمانه
یک پزشک فوق تخصص هم با تاکید بر مناسب سازی فضای درمانی بیماران در گفتگو با خبرنگار مهر در شیراز، خاطرنشان کرد: هرچه قدر که محیط های ارایه خدمات سلامت انسانی تر بشود طبیعی است آثار بهتری را برای سلامت بیماران به همراه خواهد داشت.
دکتر کامران باقری لنکرانی از انجام مطالعاتی در زمینه سلامت در ایران خبر داد و افزود: برای نمونه وقتی محیط بیرونی بیمارستان های ویژه کودکان و طراحی و تزیین اتاق ها با روحیه خردسالان تطبیق داده شود در میزان بیماری آنها در مدت زمان بستری و بازسازی روحیه بیماران بسیار اثرگذار است.
رئیس مرکز تحقیقات گوارش نقش این موضوع را مهم دانست و افزود: از این رو می توان تزیینات محیط های داخلی را انسانی تر و آرامش بخش تر کرد، به این خاطر خوشبختانه در این زمینه حرکت های عالمانه ای در کشور آغاز شده، اما جا برای کار زیاد است که در عرصه بین المللی هم باز یکی از عرصه های جدید است که پیش تر کمتر به آن توجه شده بود، لذا اکنون به صورت مستند توجه بیشتری به آن می شود.
گالری های کوچک بیمارستانی زنده کننده امید بیماران
یک هنرمند عکاس که متولی امور خیریه نیز هست در این باره دوجنبه را مورد نظر قرار داد و گفت: جنبه نخست این موضوع تاثیری است که این مهم بر بیماران می گذارد، به طور یقین وجود آثار هنری در بیمارستان ها افزون بر اینکه باعث تلطیف فضای بیمارستان ها می شود زیرا خود محیط بیمارستان نوعی خوف را در دل همه به وجود می آورند، چراکه به هرحال محیطی هستند که هرکسی برای بهبود بیماری خود به آنجا مراجعه می کند، از این رو برای تلطیف روحیه بیماران و همچنین کسانی که برای عیادت بیماران می آیند بسیار مهم است، به طوریکه به نظر می رسد توجه به آن، رویداد بسیار پر اهمیتی است.
امیر سبوکی دیگر جنبه این موضوع را بر شمرد و افزود: برای هنرمندی که می خواهد اثر خود را در بیمارستانی به نمایش بگذارد اهمیت دارد که آن بیمارستان چه اندازه برای اثر هنری ارزش قائل است، از این رو اگر قرار است در فضایی پرت، دور از دسترس و نامناسب این اتفاق بیفتد نه تنها نمایش اثر هنری فایده ای ندارد بلکه باعث ضایع شدن اثر آن هنرمند هم می شود.
وی پیشنهاد کرد: نگارخانه هایی در بیمارستانها طراحی شود تا افزون بر اینکه قابل دسترس است، عموم به آسانی از آن استفاده کنند، همچنین عیادت کنندگان و کسانی که همراه بیمارند نیز بتوانند با بهره بردن از فضای نگارخانه دقایقی از نگرانی ها دور شوند.
سبوکی با تاکید بر اینکه نیازی به فضای گسترده ای برای راه اندازی چنین نگارخانه هایی در بیمارستانها نیست، خاطرنشان کرد: با یک فضای کوچک هم می توان گالری بیمارستانها را به وجود آورد، از این رو به نظر می رسد استفاده از تصاویر زیبا از جمله نقاشی، عکاسی و از این دست آثار هنری در اتاق بیماران بستری به وِیژه آثاری که امید را در دل آنها زنده کند هم تاثیر مضاعفی در روحیه آنها خواهد داشت.
هنر؛ رسانه ای درمان گر است
استاد رشته ارتباط تصویری مرکز آموزش عالی ارم شیراز هم در گفتگو با خبرنگار مهر در شیراز گفت: هنر را اگر حد فاصل معنویات و اعتقادات از جمله حدسیات و تخیلات و توهمات از یک سو و مادیات بویژه محیط و زمان و مکان از سوی دیگر بدانیم، من آن را رسانه ای می دانم که ماموریت و رسالتش جز درمانگری چیز دیگری نمی تواند باشد، از این رو، این درمان از سویی روان را می پالاید و به تصفیه و تزکیه می انجامد و از سویی دیگر جسم را می آساید.
جمشید آراسته افزود: انواع مختلف هنر مثل موسیقی ، نقاشی ، سینما ، ارتباط تصویری و ... هر یک به نوعی ذائقه مخاطبان خود را سیراب می کنند و قدری بر آرامش و آسایش او افزون می کنند، اما تفاوت دارد که مخاطب چه کسی باشد و محیط چه جایی باشد. انواع هنری اگر مخاطب را لحاظ کند به مقصود می رسد و اگر با محیط سازگار باشد بر دل می نشیند.
وی خاطرنشان کرد: محیط های بیمارستانی و اماکن درمانی از جمله مواردی هستند که می توانند و نیز باید ارتباط دائم و پیوسته ای با هنرهای مختلف داشته باشند، از این رو موسیقی می تواند درمانگر بخشی از بیماران باشد ، نقاشی می تواند علاج کننده جمعی دیگر از بیماران باشد و در حوزه ارتباط تصویری این گرافیک محیطی است که می تواند نقش عمده ای در ماندگاری این محیط ها ایفا کند. محیط های درمانی اصولا اگر چه سلامت بخش هستند اما افراد به اختیار وارد آنجا نمی شوند و این اجبار کسالت های روانی یا جسمانی است که آنها را به آنجا می کشاند. پس ضروری است که از ابزارها و عناصر مناسبی جهت کاهش این جبر زمان استفاده شود.
این کارشناس ارشد گرافیک از جمله در طراحی و ایجاد اتاق های بازی کودک در بیمارستان های کودک با وسایل متنوع سرگرمی و آموزشی را برشمرد و تاکید کرد: برای پرکردن اوقات طولانی بستری آنها در بیمارستان و جلوگیری از تراوشات ذهنی کاذب آنها که در این سنین امری معمول است ، طراحی پیکتوگرام های متناسب با ماموریت کادر درمانی و خدمات بخش های مختلف, استفاده بجا و مناسب از رنگ و نقش رنگ در راهنمایی ارباب رجوع ،استفاده از مبانی و مبادی سواد بصری در در دکوراسیون محیط و تزیین پرده و ملحفه و طراحی میزدرمانی اتاق های بستری و جراحی و درمان ونیز بخش پذیرش و ترخیص و دیواره و کف راهرو ها و .. که هرکدام تعریف خاص خود را دارد ، استفاده از احجام و فرم های هنری در طراحی محیطی فضای داخلی و خارجی بیمارستان با توجه به اینکه مخاطبان متنوعی مثل بیمار ، همراهان بیمار و کادر خدماتی و درمانی در زمان های متمادی حضور دارند جهت تلطیف فضای استرس زای فکری و خستگی های جسمی آنان و موارد دیگری که هر کدام بر نقش موثر و مفید هنر و عناصر هنری در محیط های درمانی اشاره دارد.
وی یادآور کرد: این امر می تواند از غبار غفلت بیرون بیاید و با همکاری متولیان درمان و صاحب نظران هنری حضور و بروز بیشتری پیدا کند زیرا بعضا استفاده نابجا از موارد مطروحه می تواند تاثیرات منفی برباورها و هویت های مذهبی و فرهنگی ما به همراه داشته باشد و نتیجه ای عکس به بار آورد.
ویژگی های زیبایی شناختی فضاهای درمانی
از سویی معماری بخش های درمانی از اساسی ترین مشکلاتی است که مورد غفلت قرار گرفته و نیاز است بهسازی شود، از این رو یک هنرمند معمار اشاره می کند: این نکته مسلم است که ماهیت کارکردی فضاهای درمانی و محتوای وقایع درون فضایی، زمینه را برای غفلت و عدم تمرکز سازندگان و معماران بر ویژگی های زیبایی شناختی فضاهای درمانی ، فراهم می آورد.
مهندس امین حشمتی در گفتگو با خبرنگار مهر در شیراز، تاکید کرد: علیرغم آنچه در نگاه اول به نظر می رسد فضاهایی با مشخصات کارکردی ویژه که افراد در شرایط روحی نه چندان متمرکز، و در اغلب موارد نه چندان آرام در آنها حضور می یابند، نگاهی خاص و دانش محور را در طراحی داخلی طلب می کند.
وی با برشمردن این ویژگی ها، ادامه داد: ارتقای کیفیت فضاهای درمانی به کمک طراحی، از مهمترین اهداف امروزی طراحی اینگونه فضاها است، از این رو دو دسته کلی رویکرد به طراحی فضاهای درمانی بویژه بیمارستانی قابل شناسایی است.
حشمتی دسته نخست بر پایه مفاهیم کارکردی فضاهای معماری، سعی به ارتقا کیفیت محیط دارد عنوان کرد و ادامه داد: دسته دوم با بهره گیری از دانشهایی چون روانشناسی محیطی و مباحث ادراکی فضا به این مهم دست می یابد.
وی که کارشناس ارشد معماری است، خاطرنشان کرد: برای دسته اول ساخت فضا از نظر اندازه، موقعیت قرارگیری، اختلاف طبقات، شفافیت و محصوریت، تداوم ساختاری و تغییر ارتفاع فضا می تواند نقش مولد در رضایتمندی بیشتر کار را داشته باشد، حال آنکه اگر کنش های طراحانه کالبدی با دانش های روانشناختی و فلسفه ساخت مکان هم سو باشند، کیفیت فضاها به شدت متفاوت خواهد شد. به این معنی که جهت گیری فضایی، نقشه های ذهنی کاربران، تمرکز فضایی، دیدها و موارد این چنینی در خدمت ساخت متناسب فضا قرار می گیرند.
وی عنوان کرد: بالطبع بررسی، تعریف و تدقیق این موارد و برهم نهی چنین کیفیت هایی نتایج سودمندی در بر خواهد داشت، که نه تنها عملکرد فضایی که از لحاظ ادراک زیباشناختی حائز اهمیت خواهد بود.
------------------------------
پایان