برای  تغییر رنگ ديوارهاي اتاق عمل ، لباس جراحان و کادر اطاق عمل ،  گان  و شال و کلاه و ....   به  تركيبي از رنگهاي سبز و آبي و سفید و یا بی رنگ  مدتهاست که  در دنیا  تلاشی به راه افتاده است . اما آیا علت آن را میدانید ؟.................

در بیمارستانهایی از کشور عزیزمان ایران ، این ورود انواع رنگها به بیمارستان ، دچار افراط و تفریط شده است. به گونه ای که  در بیمارستانی همه جای تالار اطاقهای عمل آن فقط  از رنگ سفید استفاده شده  است  ، و در بیمارستانی دیگر هم  ، وقتی وارد تالار اطاقهای عمل آن میشویم ناخود آگاه یاد سالن های مد یا  تالارهای عروسی  و تنوع  سردردآور رنگها در آن میافتیم . چرا؟....................

این مطلب کوشش دارد تا مبانی علمی ، در تغییر رویه ،  از یکدستی رنگهای بیمارستانهای قدیمی  ،  به رویه  ورود  انواع رنگ به بیمارستانها  را توضیح دهد ، تا این انحراف از مبانی علمی  ،  به خصوص در بیمارستانهای جدید التاسیس اصلاح گردد.................

متن کامل

بنام خالق زیباییها

 رنگ در اطاق عمل بیمارستان

نوشته :

مهندس آرشیتکت هدی اردلانی + دانشجوی  سال ششم پزشکی مریم اردلانی

مدتهاست که  در دنیا  تلاش  برای  تغییر رنگ ديوارهاي اتاق عمل ، لباس جراحان و کادر اطاق عمل ،  گان  و شال و کلاه و ....  از رنگهای قدیم به  تركيبي از رنگهاي سبز و آبي و سفید و یا بی رنگ به  راه افتاده است . اما آیا علت آن را میدانید ؟

در بیمارستانهایی از کشور عزیزمان ایران ، این ورود انواع رنگها به بیمارستان ، دچار افراط و تفریط شده است. به گونه ای که در یک  بیمارستانی همه جای تالار اطاقهای عمل آن فقط  رنگ سفید است  ، و در  بیمارستانی دیگر هم وقتی وارد تالار اطاقهای عمل آن میشویم ،  ناخود آگاه ،  یاد سالن های مد یا تالارهای عروسی  و تنوع  سردردآور رنگها در آن میافتیم . چرا؟

سایت تخصصی بیمارستان سازی در ایران  در این مطلب کوشش دارد تا مبانی علمی ، در تغییر رویه یکدستی رنگهای بیمارستانهای قدیمی  ، به رویه  ورود  انواع رنگ به  بیمارستانها  را توضیح دهد ، تا این انحراف از مبانی علمی  ،  به خصوص در بیمارستانهای جدید التاسیس اصلاح گردد.

از لباسها شروع میکنیم :  جراحان در قدیم لباس سفید می پوشیدند که رنگ پاکی  محسوب میگردید . اما در اوائل قرن بیستم  ،  پزشکان رنگ لباسشان  را به سبز تغییر دادند ، چرا که تصور می کردند  این رنگ برای چشمان جراح راحت تر است.

در توضیح نیز اینگونه مطرح شده است :  تمرکز شدید و مداوم مغز و چشم  بر روی رنگهای قرمز در موضع جراحی ،  ممکن است باعث توهمات بینایی سبزرنگ روی سطوح سفیدرنگ شود که حواس جراح را پرت میکند .  این شبح های سبزرنگ در صورتی  حادث میشود که نگاه جراح از بافتهای قرمز بدن به چیز سفید رنگی مانند پارچه های  سفید تخت بیمار یا لباس سفید مثلا متخصص بیهوشی دوخته شود  ،  از آنجاییکه  نور سفید حاوی همه رنگهای رنگین کمان از جمله سبز و قرمز است  ، این هاله های رنگی تقریبا شبیه  نقاط نورانی شناوری که پس از فلاش زدن دوربین جلوی چشمان شما ظاهر میشود ، تمرکز بینایی جراح را به هم میریزد ، بنابراین  جراح به هر جا که نگاه کند ، این تصویر پریشان کننده  دید او را دنبال خواهد کرد . اگر جراح  بجای رنگ سفید  به رنگ آبی یا سبز نگاه کند  ، هم دچار چنین توهمی در بینایی نمیشود و هم دقت دید خود به  اشیای قرمز از جمله جزئیات احشای خون آلود بدن بیمار را تقویت میکند  .

گرچه  نظریه دیگری هم وجود دارد  ، آنهم مبتنی برای این اصل است که   لباس های سبز و آبی به خصوص از این لحاظ که  رنگ  سبز متضاد و مکمل رنگ قرمز به حساب می آید  به جراحان  کمک میکند در اتاق عمل بهتر ببینند  و  کمتر خسته شوند.

ولی لازم است توجه شود که در این بین منسوجات  و البسه دیگری هم  در اطاقهای عمل وجود دارد که میتواند این یکدستی کامل رنگها را بشکند. به طور مثال  انواع البسه جراحي (شامل گان، كلاه و ماسك) ،  كاورهاي جراحي  (شامل درب و لباس بيمار)  از نوع پارچه ای یا یکبار مصرف ، و حتی با  تنوع در  لباس جراحان و پرستاران و کادر اطاق عمل در استفاده از رنگهای آبی یا سبز و ...  این چند رنگی  را در محیط  اطاق های عمل  به اندازه مورد نیاز و به طور راحت تر و قابل تجدید نظر تری ایجاد خواهد نمود . 

رنگ در و  دیوار و کفپوشها :  تمامی توضیحات و شرایط  بکارگیری رنگها در اطاق عمل بشرح بالا علاوه بر البسه ،  قطعا شامل تعیین  رنگ دیوارپوش ها و کفپوش ها و حتی تجهیزات و ابزار و دستگاههای پزشکی نیز خواهد شد و در انتخاب رنگ آنها  نیز این موارد حاکم میباشد .  ولی نکته  اضافی برای انتخاب رنگ  ،  در آیتم های غیر منسوجات  ، که کمتر امکان تعویض آنها وجود دارد ، مانند متریال گرانقیمت و پر مشقت نازککاری های کف و دیوارها و پارتیشنها و منصوبات مدیکال غیر پرتابل  مانند انواع کنسولهای سقفی و دیواری و ایستاده و... ، بحث میزان روشنایی و یا  شدت نور برای وضوح دید  مورد نیازشان در آن فضا  و یا  ازسوی دیگر ،  تابش و بازتاب نور در هر یک از آنهاست . 

میزان نور موجود در فضای اطاقهای عمل و ریکاوری از اهمیت خاصی برخوردار است و نوع متریال و رنگ آنها در کم یا زیاد کردن قدرت روشنایی این فضاها تاثیر زیادی دارد .

به همین دلیل  در صورت استفاده از انواع رنگ های تیره در اقلام و تجهیزات پزشکی و البسه و منسوجات پرسنل و پکهای جراحی(بسته های ارسالی از بخش استرلیزاسیون بیمارستان) ،  بایستی به وسیله انتخاب رنگهای روشن (مانند سفید) در دیوارپوشها و کفپوشهای تالار اطاقهای عمل ،   نوعی متعادل  سازی برای بهره وری بالاتر از نور موجود فراهم گردد و نیز بالعکس .

همچنین تداخل  انواع رنگها با هم و ایجاد آلودگی رنگها و یا تداخل این رنگها با نور موجود در محیط و ایجاد آلودگی نوری در محیط  پراهمیت اطاق عمل  ، بسیار نکته مهمی است که اغلب از دید کسانیکه تجربه بیمارستانسازی کمتری دارند ، پنهان میماند.

همچنین نوع و میزان دسترسی مستقیم به روشنایی طبیعی روز نیز در محدوده تالار اطاقهای عمل بسیار مهم است.  البته چنانچه  از روشنایی الکتریکی در جاهای ویژه  استفاده می شود، مانعی ندارد ولی چون رنگها در نورهای مصنوعی هرگز واقعیت خود در مقابل نور طبیعی خورشید را ندارند ، این محیط از نظر صحت تشخیص رنگها دچار مشکل میشود .  به عبارت دیگر خذف نور خورشید به معنای ایجاد خطای دید در تشخیص  واقعی رنگها  بوده و در این  صورت محیط شما از نظر تداخل و آلودگی رنگها و نورها ،  ناسالم است . 

 بهتر است مثالی  را در محیط ریکاوری بررسی نماییم :  پس از خاتمه جراحي با اجازه پزشك بيهوشي ،  بيمار به  ريكاوري حمل میشود . اتاق ريكاوري  بايد راحت و بزرگ باشد.  یعنی احتمال دسترسي به سر بيمار از هر طرف وجود داشته باشد. پرستار ريكاوري وظيفه  كنترل  و مشاهده حركات تنفسي و انجام اقدامات لازم  درمانی را خواهد داشت . یکی از مهمترین این وظایف مشاهده رنگ بيمار است .  پرستار با مشاهده رنگ لب ها ، ناخن ها و لاله گوش قادر به تشخيص وجود سيانوز و يا اكسيژناسيون كافي مي باشد . از طرف دیگر مشاهده حركات تنفسي بيمار نیز یکی دیگر از وظایف پرستار ریکاوری است که این مهم با کنترل ميزان حركات ديواره قفسه سينه ، تعداد تنفس بيمار،  همچنين وجود تنفس سطحي و سريع انجام مي گردد(البته در صورتي كه مشاهده حركات ديواره قفسه سينه مشكل باشد ، بايد پتوي او را كنار زد)  ....... این یعنی  بالاترین حد در اهمیت میزان نور در یک اطاق  برای تشخیص تکان خوردن قفسه سینه یک بیمار کم توان ...... و نیز  تشخیص  صحیح  کمترین تغییر رنگ در چهرهء بیمار  رنگ و رو رفتهء  تازه بیرون آمده از زیر تیغ جراحی......

خوب در چنین محیط حساسی با علم به اینکه تمامی رنگها و از جمله انواع نورهای مصنوعی ، بر  یک رنگ  یا نور دیگر اثر گذار هستند ،  برای تشخیص کوچکترین تغییر رنگ در صورت و ناخن یک بیمار چند در صد خطا  ، برای تداخل رنگها قابل قبول است؟ ...... اندازه تعمق و تامل شما در پاسخ  به این سوال ، میزان قطعیت تان را در رد  رویه ناپسند ایجاد انواع رنگها در محیطی مثل  ریکاوری ،  به همراه خواهد داشت .

 تمام تلاش سایت تخصصی بیمارستانسازی در این مطلب نیز آن است که :  توجه داشته باشید نه تنها  بایستی در فضای ریکاوری ها  حتی المقدور از نور طبیعی یا حداقل سفيد استفاده کرد ، بلکه حتی لازم است  از بکارگیری انواع  رنگهای غیر سفید نیز پرهیز نمود ،  زيرا در اين شرايط ، بدلیل احتمال آلودگی رنگها در محیط ،  تغيير رنگ بيمار، سريع و به موقع و به راحتی ،  توجه پرستاران را جلب نخواهد نمود.

امروزه برای انتخاب رنگ دیوارپوشها و کفپوشهای اطاق عمل ، بیمارستانسازان خبره و با تجربه ،  ضمن استفاده از طراحی روشنایی برای متعادل کردن خواسته های کادر پزشکی در تشخیص صحیح  رنگ پوست بیمار و  تامین نور کافی برای دستیاران درمانی در جهت کم کردن خطاهای پزشکی  ، توجه به بازی با رنگها و استفاده متنوع و مناسب از انواع رنگها در اطاقهای عمل را نیز مد نظر قرار میدهند.

با این امید که سلیقه و علم دست اندرکاران بیمارستانی کشور ما نیز با پرهیز از افراط و تفریط ، ضرورت استفاده از تنوع رنگها در همه جای بیمارستان را با تالار اطاقهای عمل یکسان نبینند و دیگر شاهد  استفاده از انواع رنگهای صورتی ، قرمز ، زرد ، بنفش ،  آلبالویی ، لیمویی ، گردویی ، گل بهی ، اناری و......  بدون حساب و کتاب و فهم دقیق  از اثرات  جبران ناپذیر  آلودگی رنگ  و  آلودگی نور ، در اطاقهای عمل نباشیم.

-----------------------------

پایان