40 درصد موارد آنژيوگرافي غيرضروري است
آنژیوگرافی یا سیتیآنژیو؟
کاهش سن ابتلا به بیماری‌های قلبی در کشور و افزایش آمار جراحی‌های قلب باز در مراکز درمانی معضلی است که بارها و بارها در رسانه‌ها یادآوری شده است اما بحث خودارجاعی پزشکان در تمام کشورها یک بحث چالش‌برانگیز است که در این وادی، کشور ما نیز عقب نمانده است و عدم‌نظارت کافی بر شیوه‌های درمانی بیماران خسارات مالی و جانی بسیاری را به‌دنبال دارد.
به‌طور مثال بهره‌گیری از دستگاه سیتیآنژیو نیاز به 40درصد آنژیوگرافی‌ها را برطرف می‌کند و عوارض آن بسیار کمتر از آنژیوگرافی است اما متخصصان قلب بدون توجه به این مسئله برای بیمار آنژیوگرافی تجویز می‌کنند و به‌صورت خودارجاعی، خودشان این کار را انجام می‌دهند. درحالی که آنژیوگرافی بسیار دردناک است و فرد بیمار باید عوارض زیادی را تحمل کند و از سوی دیگر هزینه سیتیآنژیو نیز در گران‌ترین مراکز خصوصی، کمتر از نصف آنژیوگرافی است اما متخصصان قلب برای اینکه سیتیآنژیو را متخصص رادیولوژیست انجام می‌دهد برای بیمار آنژیوگرافی تجویز می‌کنند، بدون اینکه هیچ مرجع دیگری بر لزوم این کار نظارت داشته باشد؛ لذا بحث چالش‌برانگیز خودارجاعی باید قانونمند شود و یک گروه متخصص این موارد را تأیید کند وگرنه ممکن است پزشک برای سود بیشتر به بیمار یا بیمه ضرر بزند.
در سالیان اخیر، تکنیک‌های کمتر تهاجمی برای تصویربرداری از سیستم گردش خون، توسعه یافته است. از آنجا که روش‌های آنژیوگرافی در تصویربرداری و تشخیص بیماری‌های رگ‌های خونی مغز و قلب کاربرد گسترده‌ای پیدا کرده‌اند، روز به روز نیز بر تکنولوژی مورد استفاده در آنها افزوده شده و دستگاه‌های جدیدتر به دنیای پزشکی معرفی می‌شود. یکی از این نوآوری‌ها، سیتی آنژیوگرافی است که به‌طور معمول به‌وسیله اشعه X انجام می‌شود و در گذشته در تشخیص پاتولوژی رگ‌های خونی استفاده می‌شد اما امروزه رادیولوژیست‌ها و متخصصان قلب با استفاده از آن، جراحی‌های تهاجمی بسیار ظریفی را در سیستم گردش خون به‌خصوص شریان‌های قلبی انجام می‌دهند.
دکترعبدالرسول صداقت، رئیس انجمن رادیولوژی ایران به همشهری گفت: تصویربرداری این دستگاه‌ها بسیار دقیق است و عوارض آن به‌مراتب کمتر از دستگاه‌های آنژیوگرافی است چرا که دیگر لازم نیست وسیله تصویربرداری وارد رگ بیمار شود و مثل یک عکس ساده کلیه، با تزریق وریدی از جلوی آرنج، تصویربرداری از عروق انجام می‌شود و فرد مراجعه‌کننده بلافاصله می‌تواند از روی تخت بلند شود و به خانه برود و هیچ عارضه‌ای ندارد.
به گفته وی، مسئله دیگر این است که تعداد دستگاه‌های سیتیآنژیو در کشور کمتر از نیاز کشور است، در زمان حاضر حدود 14 یا 15 دستگاه سیتیآنژیو در کشور وجود دارد که برخی از آنها در بخش خصوصی است و متأسفانه در برخی از این موارد وزارت بهداشت به مراکزی مجوز داده است که یک نفر رادیولوژیست هم وجود ندارد و باز هم به‌نظر می‌رسد مسئله خودارجاعی در این مراکز وجود داشته باشد.
مزایا و معایب بهره‌گیری از این روش
موارد کاربرد و استفاده از روش تشخیصی سیتیآنژیوگرافی عبارتند از:
بررسی شریان‌های تنفسی در ریه‌ها، برای جلوگیری از آمبولی تنفسی
مشاهده شریان خون کلیه در بیماران با فشارخون بالا و کسانی که مشکوک به داشتن بیماری‌های کلیه هستند
مشخص‌کردن اتساع عروق آئورت و دیگر رگ‌های مهم بدن
تشخیص اتساع یا گرفتگی عروق مغزی تهدید‌کننده به سکته مغزی
تشخیص بیماری‌های آترواسکلروتیک
تشخیص ترومبوزهای عروق پا
جزئیات رگ‌های تغذیه‌کننده تومور.
به گفته متخصصان از مهم‌ترین مزایای روش سیتی آنژیو این است که گرفتگی عروق را به‌صورت دقیق و در لحظه نشان می‌دهد و ساختمان آناتومیک رگ‌های خونی را دقیق‌تر از ام آر آی یا اولتراسوند نشان می‌دهد. همچنین ایمن‌تر و کم زمانبرتر از روش آنژیوگرافی است و با تزریق ماده حاجب در بازو نسبت به شریان‌های بزرگ پا، ناراحتی کمتری برای بیمار ایجاد می‌شود.
بهره‌گیری از این روش معایب و محدودیت‌هایی نیز دارد که می‌توان به خطر داشتن حساسیت نسبت به ماده حاجب، صدمه زدن به عملکرد کلیه‌ها، در بیمارانی که بیماری کلیوی و دیابت سخت دارند و آسیب پوست در محل تزریق ماده حاجب، اشاره کرد. همچنین اگر بیمار در طول سیتی آنژیو حرکت کند یا قلب عملکرد نرمال نداشته باشد، تصاویر سیتی آنژیو می‌تواند تیره و کدر شود. از طرفی، رگ‌های خونی مسدود شده ممکن است سبب ایجاد تصاویری شوند که تفسیر آنها مشکل باشد. سیتی آنژیو در حال حاضر قادر به تولید تصاویر کوچک از شریان‌ها یا رگ‌های ارگان‌هایی که به سرعت حرکت می‌کنند، نیست.
دکتر مهدی پیغمبری، دبیر علمی انجمن قلب و عروق ایران در این باره گفت: تصلب شرائین در هر بخشی از بدن می‌تواند مشکلات جبران‌ناپذیری را ایجاد کند که با استفاده از دستگاه سیتیآنژیوگرافی می‌توان تنگی عروق را تشخیص داد. همان‌گونه که تصلب شرائین در عروق کرونر قلب باعث سکته‌های قلبی می‌شود، این تنگی‌ها در عروقی که به مغز خون می‌رسانند، می‌تواند موجب سکته‌های مغزی شود. تصلب شرائین در عروق کلیوی زمینه‌ساز نارسایی کلیه و تبعات ناشی از آن شده و در عروق اندامی به‌ویژه اندام تحتانی، اختلال در راه رفتن و در نتیجه کاهش فعالیت فیزیکی را به‌همراه دارد؛ البته یکی از مهم‌ترین انواع تصلب شرائین، تنگی در عروق گردنی است.به گفته وی، در گذشته دور، هم تشخیص و هم درمان این نوع تنگی‌های عروق دشواری‌های زیادی داشت اما امروزه این اختلالات به راحتی تشخیص داده می‌شود، به‌گونه‌ای که پیش از این با سونوگرافی و امروزه با سیتیآنژیوگرافی این کار انجام می‌شود. با استفاده از دستگاه سیتیآنژیوگرافی، هم وجود تنگی در عروق و هم درصد تنگی قابل تشخیص است؛ علاوه بر آن می‌توان مشخص کرد که چه بیمارانی را با عمل جراحی و چه بیمارانی را به روش غیرجراحی مانند آنژیوپلاستی می‌توان درمان کرد.