آلزایمر بیماری ای سخت، توانفرسا و پرهزینه است که جلوگیری از افزایش روزافزون شمار مبتلایان به آن نیازمند توجه ویژه به الگوهای زندگی سالم روانی و جسمی است..............

نهاد «بین الملل بیماری های آلزایمر» شهریور ماه 1392 در آخرین گزارش سالانه خود اعلام کرد: بیش از 35 میلیون نفر در سراسر جهان به آلزایمر مبتلا هستند و این میزان هر 20 سال، 2 برابر می شود..............

تشخیص قطعی بیماری با آزمایش های چون «سی.تی.اسکن» و «ام.آر.آی»  امکان پذیر است و در صورت شناسایی بیماری، داروهایی برای کندکردن پیشرفت بیماری استفاده می شود...............

متن کامل

سفر خاموش و بی بازگشت به وادی فراموشی

آلزایمر بیماری ای سخت، توانفرسا و پرهزینه است که جلوگیری از افزایش روزافزون شمار مبتلایان به آن نیازمند توجه ویژه به الگوهای زندگی سالم روانی و جسمی است.

زمانی فراموشی درگاهی برای فرار از ناملایمات است که بر روان انسان سنگینی می کند.
برخی می گویند فراموشی در سرشت انسان قرار گرفته تا رفته رفته تلخکامی ها و ناکامی ها را از خیال بزداید.
بسیاری برای فراموشی به دامان خواب پناه می برند و شماری با نشئه افیون به اوهام و اندکی دیگر ... . اما فراموشی خود به خود، خواه ناخواه، با واسطه یا بی واسطه، کند یا تند به سراغ ما می آید و بخش بزرگی از آنچه را لحظه لحظه بر صفحه خیال نقش می بندد، می شوید.
افزون بر این دست فراموشی ها، گونه ای فراموشی است که همزمان با فرود گرد پیری روی سیما و تن، بر ذهن و خرد می نشیند و سبب «خردسودگی» (زوال عقل) می شود.
البته خردسودگی فقط بیماری پیران و سالخوردگان نیست، زیرا برخی زمینه های آن از دوران میانسالی و حتی جوانی پدید می آید و این نشانه های بیماری است که بیشتر در دوره سالمندی بروز می کند.
امروزه، بیماری های خردسودگی یکی از مهمترین و پرهزینه ترین آفت های سلامت جوامع بشری به شمار می رود.
بیماری های خردسودگی سبب شده تا شمار چشمگیری از پیران، سال های پایانی زندگی خود را با نیاز به سایه حمایت کسان خود یا در مراکز نگهداری سالمندان سپری کنند.
این در حالی است که جلوگیری از گسترش این بیماری می تواند با افزایش سن سلامت روانی و حتی جسمی افراد، موجب افزایش میزان سلامت عمومی جامعه شود.

** خردسودگی و هزینه های سرسام آور آن

متخصصان مغز و اعصاب و بیماری های روانی، آلزایمر (1) را شایع ترین گونه بیماری های خردسودگی قلمداد می کنند.
تعریفی علمی از بیماری های خردسودگی یا «دمانس» (2) عبارت است از نوعی اختلال طولانی مدت در فرایند کارکردهای مغز همچون اندیشه، داوری، به یاد سپاری و ... که این اختلال در بسیاری موارد شدید و برگشت ناپذیر است.
در این پیوند، کارشناسان بیماری های مغز و اعصاب با توجه به زمینه های بروز بیماری و نشانه های آن، بیماری های خردسودگی را دسته بندی می کنند و همانطور که گفته شد، آلزایمر را مهمترین آن ها بر می شمرند.
نهادهای پژوهشی معتبر جهان که در زمینه بیماری های خردسودگی به ویژه آلزایمر فعالیت می کنند، سالانه گزارش هایی را در این مورد منتشر می کنند.
نهاد «بین الملل بیماری های آلزایمر» (3) شهریور ماه 1392 در آخرین گزارش سالانه خود اعلام کرد: بیش از 35 میلیون نفر در سراسر جهان به آلزایمر مبتلا هستند و این میزان هر 20 سال، 2 برابر می شود.
بر پایه این گزارش، شمار مبتلایان به آلزایمر تا سال 2050 میلادی از مرز 115 میلیون نفر خواهد گذشت.
در این ارتباط، تارنمای موج آلمان، بیست و سوم شهریور 1390 گزارشی از تازه ترین یافته های پژوهشگران «دانشگاه کینگ» لندن (4) منتشر کرد.
در این گزارش آمده است نزدیک به سه چهارم از جمعیت بیش از 35 میلیون نفری مبتلایان به آلزایمر (حدود 28 میلیون نفر) از بیماری خود آگاه نیستند و همین مساله مهار این بیماری را با دشواری روبرو کرده است.
به این ترتیب، ناآگاهی در مورد این بیماری به عنوان یکی از اصلی ترین چالش های مهار آلزایمر، سبب تحمیل هزینه های فراوان درمانی بر جوامع شده است.
البته واژه مهار آلزایمر به معنای کند کردن روند پیشرفت و نه درمان استفاده می شود.
در این گزارش آمده است هزینه های بیماری آلزایمر برابر با یک درصد تولید ناخالص جهانی است.
براین پایه، اگر هزینه های آلزایمر را به تولید ناخالص داخلی یک کشور تشبیه کنیم، کشور یاد شده هجدهمین اقتصاد بزرگ جهان خواهد بود.

** آلزایمر، سالخوردگی و نبود الگوهای زندگی سالم

«اعظم میرحاج» مدیر آموزش همگانی «انجمن آلزایمر ایران» بر این باور است آلزایمر با وجود اینکه پس از بیماری های قلبی- عروقی و سرطان در رده سوم بیماری های تباه کننده سلامت به شمار می رود، اما کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
میرحاج روز دوشنبه دوم تیرماه در گفت و گو با پژوهشگر خبرگزاری جمهوری اسلامی با بیان ویژگی های آلزایمر، به ترسیم چشم اندازهای نگران کننده رشد خردسودگی در سال های پیش رو پرداخت.
مدیر آموزش همگانی انجمن آلزایمر ایران گفت: آلزایمر بیماری است که در سال های نخستین سده گذشته (1906 میلادی) شناسایی و با نام کاشف آن، «آلویس آلزایمر» نامگذاری شد.
در فرایند شکل گیری این بیماری، گونه ای از پروتیین ها با نام «بتا آمیلویید» (5) در بافت مغز رسوب کرده و افزون بر اختلال در ارتباط سلول های عصبی، سلول های پیرامون خود را نابود می کنند.
با توجه به نابودی شماری از سلول های مغزی، آسیب هایی در کارکرد دستگاه عصبی پدیدار می شود و نشانه های بیماری نیز با توجه به قسمتی که آسیب دیده گوناگونی دارد.
آلزایمر در فرایند پیشرفت، سه مرحله را می پیماید. در وهله نخست فرد دچار فراموشی می شود و قسمت حافظه مغز آسیب می بیند.
در وهله دوم شخص در انجام بسیاری از کارهای روزانه خود با مشکل و ناتوانی روبرو و نیازمند کمک دیگران می شود.
در وهله پایانی، بیمار از انجام کارهای اولیه خود نیز باز می ماند و به سمت از کار افتادگی کلی می رود.
در سیر پیشرفت بیماری، نشانه های گوناگونی در بیمار آشکار می شود مانند فراموشی، دگرگونی رفتارها، شخصیت و خلق و خو، مشکلات زبانی، سردرگمی زمانی و مکانی، افسردگی، انزوا و ...
در مراحل پایانی، بیمار حتی توانایی مهار ادرار و مدفوع خود را نیز از دست داده و نیازمند مراقبتی سایه وار می شود.
میرحاج در توضیح زمینه های بروز بیماری اظهار کرد: ریشه اصلی بیماری هنوز ناشناخته است و درمان قطعی هم برای آن وجود ندارد.
در این ارتباط، پژوهشگران در کنار عامل مهمی چون بالا رفتن سن، مولفه هایی چون وراثت و ژنتیک، تغذیه، الگوهای فعالیت روانی و جسمی و ... را در بروز بیماری آلزایمر موثر می دانند.
با توجه به آنچه گفته شد، توصیه هایی برای جلوگیری از خردسودگی از سوی پژوهشگران و کارشناسان ارایه شده که با عوامل بروز بیماری پیوند دارد.
میرحاج تاکید کرد: لازم است افراد بالای 50 سال، با انجام سالانه تست (آزمون) حافظه، از سلامت ذهنی خود اطمینان یابند و در صورت آشکار شدن نشانه هایی از بیماری، زیر نظر پزشک نسبت به مهار آن اقدام کنند.
البته تشخیص قطعی بیماری با آزمایش های چون «سی.تی.اسکن» و «ام.آر.آی» (6) امکان پذیر است و در صورت شناسایی بیماری، داروهایی برای کندکردن پیشرفت بیماری استفاده می شود.
در کنار داروهای یاد شده، راهکارهایی چون روان درمانی، کار درمانی و گفتار درمانی به کار بسته می شود تا مهار بیماری به شکل بهینه انجام شود.
میرحاج تصریح کرد: در شرایط کنونی هر چند غذاها تنوع بیشتری یافته، اما از کیفیت و سلامت آن کاسته شده و همین مساله می تواند بر پدیداری و پیشرفت آلزایمر تاثیرگذار باشد.
همچنین سموم و آلاینده هایی که در محیط زیست انسان پراکنده شده نقشی مهم در گسترش آلزایمر دارد.
مدیر آموزش همگانی انجمن آلزایمر ایران، فعالیت های مداوم و موثر ورزشی، دوری از استرس و فشارهای روانی، مصرف نکردن دخانیات و فراورده های روانگردان را از دیگر توصیه های مهم در مورد پیشگیری از آلزایمر برشمرد.
میرحاج اضافه کرد: ممکن است در دوران پیش از پیری ضربه هایی به سر وارد آید و زمینه های ابتلا به آلزایمر را در سال های آتی به وجود آورد، از این رو باید در کنار محافظت از عضو حساسی چون سر، در صورت بروز حوادث به درمانگاه ها رفت و از سلامت دستگاه عصبی مطمئن شد.
میرحاج که مسوولیت سردبیری فصلنامه خبری، پژوهشی و آموزشی انجمن آلزایمر را بر عهده دارد، تاکید کرد: یکی از مهمترین راه های پیشگیری از آلزایمر فعالیت های مداوم ذهنی و پرورش مغز است.
در کنار راهکارهایی چون کتاب خواندن یا بازی های فکری که به ورزیده شدن ذهن کمک می کند، کسب مهارت های تازه و آموختن دانستی های نو مانند یک زبان خارجی یا حفظ قرآن می تواند نقشی غیر قابل انکار در پیشگیری از آلزایمر داشته باشد.
میرحاج در مورد زمینه های بروز آلزایمر، سندروم (نشانه های بیماری) «متابولیک» مانند قند، چربی و فشار بالای خون را از جمله دلایل افزایش دهنده احتمال ابتلا به آلزایمر دانست.
مدیر آموزش همگانی انجمن آلزایمر ایران همچنین توصیه کرد که افراد به فعالیت های اجتماعی روی آورده و از انزوا و گوشه گیری بپرهیزند.

** آلزایمر، بیماری که در ایران کمتر جدی گرفته شده است

میرحاج در تشریح وضعیت اجتماعی و انگاره های عمومی مربوط به آلزایمر تصریح کرد: این بیماری حتی در خانواده ها و ارتباطات بین فردی نیز جدی گرفته نمی شود و گاهی با خنده و شوخی از آن یاد می شود، این در حالی است که توجه بیشتری به بیماران قلبی و سرطانی معطوف می شود.
در شرایطی که داروهای مهار بیماری بسیار گران قیمت هستند و هزینه های اولیه نگهداری بیماران مبتلا به آلزایمر برای خرید کالاهایی چون پوشینه، ویلچر و ... بسیار سرسام آور است، حمایت اجتماعی اندکی از این بیماران صورت می گیرد.
مدیر آموزش همگانی انجمن آلزایمر ایران تاکید کرد: خارج ماندن بیماری آلزایمر از فهرست بیماری های خاص و نیز نبود تعهد قابل قبول بیمه ها برای جبران هزینه های نگهداری بیماران، مبتلایان به آلزایمر و خانواده هایشان را در شرایط بسیار دشواری قرار داده است.
در سال های گذشته، مسوولان نیز توجهی چندانی به نگهداری و کنترل بیماری مبتلایان به آلزایمر نداشته اند و همین مساله بر دشواری های یاد شده افزوده است.
این در حالی است شمار مبتلایان به بیماری آلزایمر در ایران نزدیک به 450 هزار تا 500 هزار بیمار برآورد شده است.
در برابر تقاضاهای فزاینده بیماران مبتلا به آلزایمر و خانواده های آنان برای یاری گرفتن از انجمن آلزایمر ایران، این انجمن خیره به دلیل محدود بودن امکانات فقط شماری نزدیک به چهار هزار و 500 تن را زیر پوشش حمایت خود قرار داده است.

** آلزایمر، پیر شدن جمعیت و چشم اندازهای نگران کننده پیش رو

میرحاج در ادامه با بیان دشواری های پیش روی بیماران آلزایمر تصریح کرد: روند رو به افزایش شمار سالخوردگان از ویژگی های جمعیت شناختی (دموگرافیک) جامعه ما به شمار می رود.
با توجه به اینکه بالا رفتن سن از مهمترین زمینه های بروز آلزایمر به شمار می رود، پیر شدن جامعه، افزایش شمار بیماران را به همراه خواهد داشت.
زمانی که افزایش شمار بیماران آلزایمر را در کنار تک فرزند یا بی فرزند شدن افراد جامعه قرار دهیم، می بینیم در سال های آینده، با شمار چشمگیری از بیماران نیازمند به حمایت روبرو هستیم؛ جمعیتی که بار نگهداری آنان روی دوش یک نفر قرار گرفته و یا در عمل کسی را ندارند که از آن ها مراقب کند.
بنابر این، توجه به زنگ خطری که هم اکنون به صدا درآمده ضروری است و برای رویارویی با چالش های پیش رو، از هم اکنون باید اندیشید.
افزون بر گفته های این دست اندرکار درمان بیماری آلزایمر، بسیاری از کارشناسان بر این باورند، اقدام موثر کنونی برای پیشگیری و مهار بسیاری از بیماری های سالخوردگی می تواند از هزینه های سرسام آور اجتماعی بیماری های یاد شده در سال های آتی به میزان چشمگیری بکاهد.

............................................
1-Alzheimerˈs disease
2-Dementia
3-Alzheimerˈs Disease International
4-Kingˈs College London
5-Beta amyloid
6-(MRI & CT scan (computerized tomography
از سید محمد کاظمی - گروه تحقیق و تفسیر خبر ایرنا