(1) علم پزشکی و به تبع آن شاخص های بیمارستانی همواره در تغییر میباشند ، همیشه و در هر مطلبی به تاریخ آن مطلب توجه بفرمائید. (2) این سایت تلاش مینماید تا نظرات و تجربیات تخصصی خبرگان بیمارستانی کشور ، بموقع و سریع منتشر گردد تا موجب تاثیر مثبت در تبیین استانداردهای جدید بیمارستانداری و بیمارستانسازی در ایران شود. (3) عرضه مجموعه 5 جلدی بیمارستانسازی نیز به همین دلیل به صورت آنلاین صورت گرفته ، تا هر لحظه قابل به روز کردن بوده و دچار عقب افتادگی علمی نگردد. فلذا این مطلب در تاریخ ذکر شده در بالا ، مجددا تصحیح و به روزرسانی شده و آخرین اصلاحات در آن اعمال شده است .
مجموعه 5 جلدی بیمارستانسازی
تحقیق و تدوین :
مهندس محمد رضا اردلانی + مهندس هدی اردلانی
کتاب طراحی بیمارستان
فصل اول A : مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان
فصل دوم B : شاخص های طراحی بیمارستان
فصل سوم C : نکات اختصاصی در طراحی هریک از بخش های بیمارستان
کتاب احداث بیمارستان
فصل چهارم D : مبانی نظری در عملیات احداث بیمارستان
فصل پنجم E : نکات اجرایی در عملیات احداث بیمارستان
فصل ششم F : ویژگی های خاص برای مصالح مصرفی بیمارستان
کتاب توسعه و بازسازی بیمارستان
فصل هفتم G : مبانی نظری در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان
فصل هشتم H : نکات اجرایی در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان
کتاب نگهداری بیمارستان
فصل نهم K : مبانی نظری در عملیات نگهداری بیمارستان
فصل دهم L : نکات اجرایی در عملیات نگهداری بیمارستان
کتاب ارتقای بیمارستان
فصل یازدهم M : ساماندهی و کنترل سهم فیزیکی انواع بخش ها در بیمارستان
فصل دوازدهم N : چگونگی استفاده از نظام ارزشیابی بیمارستانی در ارتقای کیفیت فیزیکی بیمارستان
فصل سیزدهم P : نکات اختصاصی برای ارتقای کیفیت انواع بیمارستانها
جلد یکم
کتاب طراحی بیمارستان
فصل اول : مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان
1 A– انواع فضاهای درمانی کدام اند ؟
A2 - انواع دسته بندی بیمارستان ها
A3 - ویژگی های اصلی در انواع بیمارستان ها
A4 - دگرگونی در صنعت بیمارستان سازی و بیمارستان های آینده
A5 - تب بیمارستان سازی در ایران
A6 - تب تیپ سازی در بیمارستان های ایران
A7 - مطالعه شاخص های جمعیتی منطقه تحت پوشش بیمارستان
A8 - مطالعه شاخص های درمانی منطقه تحت پوشش بیمارستان
A9 - مطالعه شاخص های اقلیمی منطقه تحت پوشش بیمارستان
A10 - مطالعه شاخص های بیمارستان های خاص ( نظامی ، بحران ، ... )
A1
انواع فضاهای درمانی :
A1-1 - مرکز بهداشت روستایی
A1-2 - مرکز بهداشت شهری
A1-3 - مطب پزشکی
A1-4- درمانگاه یا کلینیک
A1-5 - درمانگاه تخصصی
A1-6 - مجتمع درمانگاهی یا پلی کلینیک
A1-7- واحدهای پاراکلینیکی ( آزمایشگاه – رادیولوژی – فیزیوتراپی – داروخانه )
A1-8- بیمارستان ( محلی – ناحیه ای – منطقه ای )
A1-9 - بیمارستان تخصصی
A1-10 - بیمارستان فوق تخصصی
A1-11- مجتمع بیمارستانی
A1
انواع فضاهای درمانی کدامند ؟
نظام بهداشتی و درمانی در هر کشوری بر اساس ایجاد یک تشکیلات منظم و با روابط منطقی بین انواع فضاهای درمانی ، انواع خدمات درمانی و با بهره گیری از توان مالی ، انسانی ، تجهیراتی ، علمی و ... خاص همان کشور خواهد بود .
در کشور ایران نیز به خصوص از سال های دهه ی 50 به بعد ضرورت تدوین سطوح مختلف چرخه شبکه تندرستی کشور احساس و مبتنی بر مطالعات خاص فرهنگی ، محیط جغرافیایی ، جمعیت هر منطقه و ... انواع اماکن درمانی از خانه های بهداشت تا بیمارستان های بزرگ این مهم ، مشخص و تعریف گردید .
البته هدف مدیران بهداشتی و درمانی کشورها از این تقسیم بندی ها ، ایجاد امکان بهروری بیشتر از منابع مالی ، تجهیزاتی ، ساختمانی ، انسانی و ... در کمترین زمان ممکن و با بالاترین کیفیت درمانی و بهداشتی است . لیکن قالب نگاه بیمارستان سازان در ورای این ضرورت ها ، به دنبال موارد دیگری هم می باشد .
نگاه بیمارستان سازان به انواع مراکز و فضاهای درمانی نگاهی صرفا آماری و مدیریتی نبوده و حاوی نکات زیر می باشد :
* ساختارهای مدیریتی و نرم افزار ها و روش های مدیریتی همزمان با دیگر پارامترهای اجتماعی و اقتصادی در هر جامعه ای دائما بایستی تغییر نمایند . این تغییرات در نرم افزار ها با چند بخشنامه و دستورالعمل قابل وصول خواهد بود ، لیکن بیمارستان سازان متولی سخت افزار بیمارستان هستند . ظرفیت ، روابط ، امکانات و معماری بیمارستان ها از جنس تغییر پذیر و نرم افزاری نبوده و به راحتی قابل عوض کردن نمی باشند . بنابر این بیمارستان سازان باید نگاهی فراتر از تعاریف قراردادی برای رده های فضای درمانی را مد نظر قرار دهند .
** مدیران درمانی کشورها بستگی به اوضاع اقتصادی ، جمعیتی و علمی در هر زمان برای سرانه های مختلف فضاهای بیمارستانی تحت امرشان ، سیاست های انقباضی و یا انبساطی را اتخاذ خواهند نمود . به طوری که یک زمان افزایش سرانه های بستری و روزی دیگر بحث کاهش سرانه های فیزیکی را در اماکن درمانی پی گیری می نمایند . لیکن بیمارستان سازان بایستی برای هر دو زمان و همه زمان های آینده فضایی را طراحی و اجرا نمایند که جوابگوی هر دو سیاست باشد . به همین لحاظ استانداردهای سرانه فیزیکی بیمارستان سازان بعضا با سیاست های ابلاغی مدیران سلامت جامعه هم خوانی لازم را در بعضی زمان ها نخواهد داشت و تجربه ثابت کرده است که در بعضی مواقع و آیتم ها این عدم تطبیق طبیعی و لازم است .
*** منظور بیمارستان سازان از انواع فضاهای درمانی گذشته از سرانه های فیزیکی ، نوع خدمات قابل ارائه در هر مکان درمانی است . زیرا اصلی ترین مولفه برای طراحی فضا ، تعیین کاربری های آن است . به همین دلیل ضرورت دارد انواع فضاهای درمانی با نوع خدماتی که در هر یک می تواند ارایه شود مشخص و از ابتدای طراحی معلوم گردد . به این ترتیب سفارش دهنده و کارفرما (دستگاه بهربردار) و همچنین طراح و مجری یک پروژه درمانی ، از بین انواع مراکز تعریف شده ، امکان انتخاب نوع مورد نظر خود و یا ترکیبی از آن ها را خواهند داشت . بنابراین تعیین یک حد و حدود برای نوع خدمت و ظرفیت هر مرکز درمانی لازم و ضروری است .
انواع فضاهای درمانی :
فضاهای درمانی در 2 قالب قابل طرح هستند :
- · فضاهای بهداشتی
- · فضاهای بهداشتی - درمانی
اساس کار در نظام مدیریت سلامت کشور ها بحث نظام مراقبت بهداشتی و زنجیره فضاهای بهداشتی است . در کنار و به موازات تکمیل این زنجیره ، نظام درمانی مطرح و سپس فضاهای درمانی مشخص می شوند . اگر چه در اغلب کشورها ضرورتا نظام مراقبت های بهداشتی کامل تر از زنجیره درمانی می باشد ، لیکن امکان انطباق کامل این دو زنجیره ، برای ارائه ی خدمات سلامتی جزو ایده آل های هر کشور است .
به هر حال انواع فضاهای سلامت محور یا سامانه های درمانی ثابت ، در کشور ما به شرح زیر است :
A1-1 - ابتدایی ترین عضو زنجیره فضاهای درمانی بایستی مراکز بهداشت روستایی یا خانه های بهداشت باشد . اگر چه لزوما کوچکترین فضای بهداشتی – درمانی تلقی نمی شوند . در کشور های مختلف خانه بهداشت روستایی یا مرکز بهداشت روستایی وجود داشته و معمولا وظیفه انجام اقدامات بهداشتی اولیه در زمینه بهداشت محیط ، بهداشت فردی ، ترویج اصول بهداشتی ، آموزش بهداشت به مدارس ، بهداشت دهان و دندان ، پیشگیری از بیماری ها ، تنظیم خانواده ، مراقبت از کودکان ، بهداشت حرفه ای ، سرشماری سالانه و ثبت اطلاعات و ... و در نهایت درمان بیماری های ساده را در کنار این وظایف به عهده دارد.
مراکز بهداشت روستایی برای جمعیت های روستایی تا 500 نفر و از فواصل 40-20 کیلومتر ماشین رو و یا حداکثر یک ساعت پیاده روی احداث می شوند .
A1-2 - مراکز بهداشت شهری اولین حلقه از زنجیره فضاهای درمانی کشورها در داخل شهر ها می باشند . این مراکز وظیفه انجام اقدامات بهداشتی اولیه را در مراکز جمعیتی شهرها به عهده دارند . از جمله وظایف این مراکز در اغلب کشورها آموزش بهداشت فردی ، بهداشت محیط ، بهداشت حرفه ای ، ترویج اصول بهداشت دهان و دندان ، تنظیم خانواده ، مراقبت از کودکان ، پیشگیری از بیماری ها و ... و در نهایت درمان بیماری های ساده می باشد . این مراکز در نقاط ثقل جمعیتی شهرها احداث می گردند و حداقل 1000 نفر جمعیت را پوشش می دهند .
A1-3 - مطب پزشکان ، مطب پزشکی پر تعدادترین واحد درمانی در جامعه ما محسوب می گردد . درکشورهایی که نظام ارجاع و یا شکلهایی از پزشک خانواده در آنها وجود داشته باشد ، حجم و عملکرد و تعداد و... مطب پزشکی متغیر خواهد بود . ولی به هر حال از آنجاییکه بیمار حق دارد تا پزشک خود را شخصا انتخاب نماید ، اولین قدم میتواند مطب پزشکان باشد. این سامانه های درمانی بایستی در نظام بهداشت و درمان هر منطقه و هر کشوری به درستی جانمایی شود تا بتواند نقش بهتری را ایفا نماید . رها کردن این سامانه درمانی در دراز مدت ، از نرخ مرگ و میر تا اقتصاد خرد و کلان جامعه را تحت تاثیر قرار خواهد داد . این سامانه های درمانی برخلاف سایر سامانه های درمانی ، اغلب تابع جمعیت پیرامون خود نبوده و بسته به میزان توسعه اجتماعی و اقتصادی منطقه ، میتواند سرانه کم یا زیادتری نسبت به جمعیت تحت پوشش خود را داشته باشد . همچنین سلامت و صحت عملکرد نظام ارجاع و سیستم اقتصاد درمان هم بشدت در تعداد و حجم و حتی عملکردهای درمانی ، این نوع از سامانه های درمانی موثر میباشد .
A1-4 - درمانگاه یا کلینیک ، اگر از تعاریف دولتی درمانگاه یا کلینیک بگذریم ، درمانگاه به عنوان یک سامانهء درمانی در دسترس عام ، میتواند یار کمکی خوبی برای اهداف درمانی سلامت محور و یا برعکس ، بستری محور باشد . هر چقدر تعداد و حجم و عملکرد درمانگاهها غنی تر و کیفی تر باشد ، در نهایت اقتصاد خرد و کلان مباحث درمانی توجیه پذیر تر خواهد بود . هم بیمار و هم کادر پزشکی و هم سیاستگذاران ، اگر بتوانند مراکز درمانگاهی را به سمت وظایف پیشگیرانه آن ، هدایت نمایند ، قطعا سطح بهداشت و درمان کشور ارتقای بیشتری خواهد یافت . ولیکن در عمل و در حال حاضر این هدف با عملکرد فعلی درمانگاههای امروزین کشور فاصلهء زیادی دارد . اقتصاد سیاه و محل قرارهای زیرمیزی و نیز پدیده هایی نظیر سرقت بیمار و فروش بیمار و .... متاسقانه در درمانگاهها ، بخصوص درمانگاههای وابسته به بیمارستانهای پر ازدحام شکل میگیرد . همچنین نظارت بر صحت عملکرد این نوع از سامانه های درمانی ، کمتر مورد توجه متولیان نظارت در نهادهای مسئول دولتی و صنفی و ... میباشد .
A1-5 - درمانگاه تخصصی شکل تکامل یافته و هدف دار تر درمانگاهها میباشد . در این نوع از درمانگاههای سرپایی ، چند نوع تخصص حول یک موضوع می توانند خدمات مناسبی را به بیماران ارائه نمایند . البته از نظر صرفه جویی در وقت بیماران ، صرفه جویی در ایاب و ذهاب ، صرفه جویی در تجهیزات پزشکی و ... این مراکز درمانی بهتر و بیشتر بایستی پشتیبانی دولتی بشوند . ضمن آنکه در مواقع بحران های سلامتی ، این گونه مراکز توانمندی ارائه و تولید خدمات متمرکز تر و منسجم تری را خواهند داشت . طراحی این مراکز ساده گی مطب و درمانگاه را ندارد تا هر کسی قادر به انجام آن باشد . همچنین اهداف چند لایه در طراحی این نوع مراکز درمانی بایستی مطابق با سفارشات کارفرما و امکانات درمانی مجاور و همچنین نوع فرهنگ و اقتصاد مراجعین بوده و حداکثر این نکات در تنظیم بخشها و درمانگاه اعمال گردد
A1-6 - واحد پاراکلینیکی شامل ( رادیولوژی – آزمایشگاه – فیزیوتراپی – داروخانه ) در کشورهایی که صاحب یک نظام قدرتمند و حرفه ای در بحث بهداشت و درمان هستند ، مکان یابی و آمایش سرزمینی واحدهای پاراکلینیکی شان ، بدلایل اقتصادی و سلامتی ، معقول تر و هدف دارتر خواهد بود . البته متاسفانه در کشور ما انواع مراکز رادیولوژی - آزمایشگاه - فیزیوتراپی و ... بدون ضرورت شناسی ملی ، به صورت لجام گسیخته با تاراج ارز ملی کشور به همراه انبوه تجهیزات گرانقیمت خارجی شکل گرفته و بدلیل عدم رقابت علمی سالم ، به صورت مضاعف ، بر پیکر نظام سلامت کشور و اقتصاد بیماران ، فشار مالی و اجتماعی و پرسنلی وارد آورده است . نبود تفکر ساماندهی با نبود تخصص طراحی مختص این نوع مراکز درمانی ، باعث ایجاد آمارهای نگران کننده ای از خطاهای تشخیصی در تصویربرداری ها بدلیل عدم توجه به شاخصه های محیطی مجاور ، و یا عفونت های مزمن نسل جدید در فاضلابهای شهری مورد استفاده آزمایشگاهها و .... شده است . همگی این موارد از نبود سروسامان لازم در طراحی و مکان یابی و در نهایت تغییرات دوره بهره برداری این نوع مراکز خبر داده و الزامی نمودن رعایت مفاهیم زیست محیطی خاص مراکز درمانی در این نوع مراکز خارج از بیمارستانها را میطلبد . که البته مجال آن در این کتاب نبوده و توسط نویسنده در کتاب دیگری در دست تدوین میباشد .
A1-7 - مجتمع درمانگاهی یا پلی کلینیک اگر بتوان درمانگاهها و درمانگاههای تخصصی را مطابق با اهداف آن و در یک نظام سلامت ، سالم ، ساماندهی کرد ، می توان گفت به مجتمع درمانگاهی نیازی نیست . ولیکن تا زمانی که درمانگاههای تخصصی بدلیل عدم انطباق با اهداف علمی ، نمیتوانند جایگاه واقعی خود را در بهبود ی بیماران و نیز سلامت و صرفهء اقتصاد درمان بدست آورند ، بهتر است از مجتمع های درمانگاهی یا پلی کلینیک ها حمایت شود که هم قادرند تمامی اهداف آنها را انجام دهند و هم قابل کنترل تر هستند . از طرفی صرفه جویی لازم را هم در اقتصاد کلان کشور در لجستیک مراکز درمانی به همراه دارند .
A1-8 - بیمارستان یک واحد تخصصی پزشکی است که معمولا در رده شهرستان به بالا مستقر بوده و حداقل دارای 4 بخش داخلی ، جراحی ، کودکان ، زنان و زایمان می باشد . بیمارستان باید دارای دو بخش آزمایشگاه و رادیولوژی نیز باشد و برای تمامی بخش ها پزشک متخصص مربوطه را داشته باشد . این خلاصه ترین و مشترک ترین تعریف از یک بیمارستان محسوب می گردد . بیمارستان ها در ده ها آیتم دارای تعاریف مختلف خواهند بود که همگی آن تعاریف درست هستند ولی کامل نیستند . در حقیقت در کشورهای مختلف و نظام های مختلف درمانی و برای اقشار مردم ( مدیران – پزشکان – سیاست مداران – بیماران و مردم عادی ) بیمارستان می تواند دارای تعریف خاص خود باشد .
از دیدگاه بیمارستان سازان شاید بهترین دسته بندی برای انواع بیمارستان ، تفکیک آنها از نظر نوع سیستم حمایتی ، نوع تخت ، نوع فعالیت ، نوع و شکل ساختمان و نوع شبکه ارجاع درمانی باشد که هر کدام به تفصیل در مبحث A2 شرح داده شده است .
A1-9 - بیمارستان تخصصی مفهوم بیمارستان تخصصی قبل از این که یک تعریف علمی و کاربردی در جامعه بیمارستانی باشد ، یک اصطلاح برای بازار و مردم عادی است . زیرا تفاوت هر تخصص با تخصص دیگر شاید از نظر امکانات و تجهیزات بعضا ده ها برابر باشد . به همین دلیل نمی توان از این منظر بیمارستان ها را در دسته بندی منطقی قرار داد . به هر حال با توجه به رایج بودن این اصطلاح ، تعریف بیمارستان تخصصی چیزی شبیه بیمارستان های ناحیه ای بالاتر از سطح یک می باشد که در یک تخصص قابلیت پذیرش و بستری کردن بیمار را داشته باشد . از طرفی هر بیمارستان تخصصی می تواند تک تخصصی هم باشد نظیر تک تخصصی چشم یا پوست یا اعصاب و روان ...
A1-10 - بیمارستان فوق تخصصی نیز همانند بیمارستان های تخصصی بوده با این تفاوت که در یک یا چند رشته امکان خدمات دهی در سطح فوق تخصص را داشته باشد . به صرف فوق تخصصی بودن این نوع بیمارستان ها نباید مثلا پیچیدگی یا عظمت یا تعداد تخت بالا برای آن متصور بود . بلکه بایستی بررسی شود که در چه رشته ای فوق تخصصی می باشد . مثلا تفاوت سرمایه گذاری و تجهیزات و نیروی انسانی در بیمارستان فوق تخصصی قلب با یک بیمارستان فوق تخصصی چشم یا پوست شاید ده ها برابر در هر نوع کمیتی باشد . به همین دلیل استفاده از عناوین فوق تخصصی برای بیمارستان سازان نشانگر تفاوت آن چنانی نبوده و قالب این گونه بیمارستان ها همانند بیمارستان های ناحیه ای سطح دو و بالاتر می باشد
A1-11 - مجتمع بیمارستانی در حالی که در گذشته های دور نیز بیمارستان هایی با بیش از هزار تختخواب وجود داشته اند ، ولیکن با توجه به پیچیدگی های اقتصاد درمان ، در عصر حاضر ، اداره یک بیمارستان با بیش از هزار تخت بستری در صورتی که به چند بیمارستان کوچکتر تبدیل شود راحت تر خواهد بود . امروزه بحث ایجاد مجتمع های بیمارستانی بدلیل برخورداری از روش های بهروری در تولید درمان از یک طرف و جلب رضایتمندی بیماران در ارائه کامل تمامی درمان ها در یک مرکز ، از طرف دیگر ، کاری عاقلانه محسوب می گردد . در مجتمع های بیمارستانی معمولا بیش از یک بیمارستان ، تا حداکثر 5 واحد بیمارستانی در یک محل و کنار هم مشغول خدمت دهی بوده و سعی می شود هر بیمارستان قسمتی از وظایف و تخصص های درمانی را عهده دار گردد . این مجتمع ها دارای کلیه بخش ها و فضاهای درمانی یک بیمارستان به صورت مستقل می باشند و حتی در سیستم پرستاری و کادر درمانی نیز استقلال دارند . لیکن در پشتیبانی های عمومی وآمادی و همچنین خدمات فوق تخصصی تشخیصی یا پارا کلینیکی ، بعضا از یک مجموعه واحد بهره برداری خواهند نمود .
. . . . ادامه دارد . . . .
بهتر است مطالب را save نکنید ، چون دائمآ در حال edit نمودن و به روز کردن آنها هستیم
در لحظه مورد نیازتان ، به روزشدهء آنها را مجددا و در همان لحظه میتوانید در این سایت مطالعه بفرمائید
مطالب این مجموعه حاصل 22 سال تحقیق و تجربه شخصی مهندس محمد رضا اردلانی است که با زحمات 7 ساله مهندس هدی اردلانی
ویرایش ، دسته بندی و تدوین شده است . هرگونه نقل مطالب این مجموعه بدون ذکر منبع ، ضمن ظلم به پدید آورندگان این اثر ،
قطعآ نزد دست اندرکاران بیمارستانی کشور ، نشانگر رذالت شخصیتی سارقین خواهد بود.
کلیه فایل های جلد اول (38بخش - 3فصل) کتاب طراحی بیمارستان را در اینجا مشاهده بفرمائید