(1) علم پزشکی و به تبع آن شاخص های بیمارستانی همواره در تغییر میباشند ، همیشه و در هر مطلبی به تاریخ آن مطلب توجه بفرمائید. (2) این سایت تلاش مینماید تا نظرات و تجربیات تخصصی خبرگان بیمارستانی کشور ، بموقع و سریع منتشر گردد تا موجب تاثیر مثبت در تبیین استانداردهای جدید بیمارستانداری و بیمارستانسازی در ایران شود. (3) عرضه مجموعه 5 جلدی بیمارستانسازی نیز به همین دلیل به صورت آنلاین صورت گرفته ، تا هر لحظه قابل به روز کردن بوده و دچار عقب افتادگی علمی نگردد. فلذا این مطلب در تاریخ ذکر شده در بالا ، مجددا تصحیح و به روزرسانی شده و آخرین اصلاحات در آن اعمال شده است .
مجموعه 5 جلدی بیمارستانسازی
تحقیق و تدوین :
مهندس محمد رضا اردلانی + مهندس هدی اردلانی
کتاب طراحی بیمارستان
فصل اول A : مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان
فصل دوم B : شاخص های طراحی بیمارستان
فصل سوم C : نکات اختصاصی در طراحی هریک از بخش های بیمارستان
کتاب احداث بیمارستان
فصل چهارم D : مبانی نظری در عملیات احداث بیمارستان
فصل پنجم E : نکات اجرایی در عملیات احداث بیمارستان
فصل ششم F : ویژگی های خاص برای مصالح مصرفی بیمارستان
کتاب توسعه و بازسازی بیمارستان
فصل هفتم G : مبانی نظری در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان
فصل هشتم H : نکات اجرایی در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان
کتاب نگهداری بیمارستان
فصل نهم K : مبانی نظری در عملیات نگهداری بیمارستان
فصل دهم L : نکات اجرایی در عملیات نگهداری بیمارستان
کتاب ارتقای بیمارستان
فصل یازدهم M : ساماندهی و کنترل سهم فیزیکی انواع بخش ها در بیمارستان
فصل دوازدهم N : چگونگی استفاده از نظام ارزشیابی بیمارستانی در ارتقای کیفیت فیزیکی بیمارستان
فصل سیزدهم P : نکات اختصاصی برای ارتقای کیفیت انواع بیمارستانها
جلد یکم
کتاب طراحی بیمارستان
فصل اول : مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان
1 A– انواع فضاهای درمانی کدام اند ؟
A2 - انواع دسته بندی بیمارستان ها
A3 - ویژگی های اصلی در انواع بیمارستان ها
A4 - دگرگونی در صنعت بیمارستان سازی و بیمارستان های آینده
A5 - تب بیمارستان سازی در ایران
A6 - تب تیپ سازی در بیمارستان های ایران
A7 - مطالعه شاخص های جمعیتی منطقه تحت پوشش بیمارستان
A8 - مطالعه شاخص های درمانی منطقه تحت پوشش بیمارستان
A9 - مطالعه شاخص های اقلیمی منطقه تحت پوشش بیمارستان
A10 - مطالعه شاخص های بیمارستان های خاص ( نظامی ، بحران ، ... )
A3
ویژگی های اصلی در انواع بیمارستان :
A3-1 - بیمارستانهای دولتی ( آموزشی - درمانی)
A3-2 - بیمارستانهای خصوصی
A3-3 - بیمارستانهای توریست درمانی - هتل بیمارستانها
A3-4- بیمارستانهای نظامی
A3-5 - بیمارستانهای بحران
A3-6 - بیمارستانهای خیریه
A3
ویژگی های اصلی در انواع بیمارستانها کدامند ؟
با توجه به این که تا این بخش از کتاب از دیدگاه یک بیمارستانساز با انواع فضاهای درمانی آشنا شده و موضوع بیمارستان را از سایر مراکز درمانی متمایز کرده ایم ، و از طرف دیگر انواع دسته بندی رایج برای بیمارستان ها را مطالعه و با تعاریف مختلف در مورد بیمارستان ها آشنا شده ایم ، در این بخش ویژگی های اصلی در انواع متداول بیمارستان ها را که برای طراحی و احداث یک بیمارستان بایستی مد نظر طراحان و سرمایه گذاران قرار بگیرد به صورت خاص تر و کاربردی تر بیان می کنیم . این ویژگی ها شامل تعاریف کلی و شاخص های متمایزکننده آن ها نسبت به دیگر بیمارستان ها خواهد بود :
A3-1 - بیمارستان های دولتی ( آموزشی – درمانی ) :
در کشورهایی که دو موضوع درمان و آموزش پزشکی یک متولی دارند ، بالاجبار بیمارستان های دولتی آن ها می بایست خدمات آموزشی مورد نیاز بخش آموزش پزشکی را نیز در کنار درمان بیماران تحت پوشش مدیریتی خود قرار دهند . البته مشخص است که هرگز بحث آموزش پزشکی در خارج از یک بیمارستان قابل طرح نیست .
اگرچه در برنامه سطح بندی مراکز درمانی کشور ، برای بیمارستانهای آموزشی حداقل ظرفیت 250 تخت به بالا منظور شده است ، ولی بدلیل موج افزاینده جذب دانشجویان رشته های مختلف گروه پزشکی ، آنچه که در عمل اتفاق افتاده است بر خلاف مصوبه مذکور بوده و متاسفانه اکثر بیمارستان های دولتی حتی بیمارستانهای واقع در بخش های کوچک و شهرستان های کم جمعیت که قاعدتا با ظرفیت کمتر از یکصد تختخواب بوده و فاقد تعاریف آموزشی خواهند بود نیز در حال اجرای برنامه های آموزشی برای پرستاران – بهیاران و دیگر پیراپزشکان میباشند . به همین دلیل اگر حکم کلی نماییم که اکثر بیمارستان های دولتی به مرور زمان ، یک تعریف آموزشی – درمانی هم در آینده خدمتی خود خواهند داشت حرف گزافه ای نگفته ایم .
بنابراین این گونه بیمارستان ها نیازمند تامین فضای آموزشی لازم برای صنوف مختلف پزشکی بوده و در زمان طراحی بایستی پیش بینی های لازم در این خصوص انجام پذیرد . چه در آن مقطع زمانی خاص این کرسی های آموزشی شروع به کار کرده باشند و چه در آینده ای غیرقابل پیش بینی ایجاد گردند . به هر حال تا زمانیکه بار آموزش پزشکی به عهده ی همان متولی درمان است ، این موضوع دیر یا زود در هر بیمارستانی مورد انتظار میباشد .
البته بایستی اذعان نمود که ورود کارهای آموزشی به بیمارستان در بعضی موارد باعث نقص در عملکرد درمانی بیمارستان ها نیز می باشد . لیکن این نقص ها گریز ناپذیرند . همچنین کمترین تبعات این موضوع نیز مقصر جلوه دادن هر نوع نقص در عملکرد درمانی بیمارستان ها به گردن عملکرد آموزشی بیمارستان و یا برعکس می باشد . گر چه می توان ادعا کرد که کارکرد بدون نقص دو عملکرد آموزشی و درمانی در یک بیمارستان و در کنار هم به صورت مطلوب تقریبا دست نیافتنی خواهد بود . به هر حال از دیدگاه بیمارستان سازان ، مهم ترین تفاوت ها و شاخص های یک بیمارستان آموزشی – دولتی به شرح زیر می باشد :
A3-1-1 - بیمارستان های آموزشی – درمانی عموما بیمارستان های دولتی با وظایف بیمارستان های منطقه ای ، ناحیه ای ، کشوری بوده و تقریبا یک بیمارستان جنرال درمانی به همراه امکانات خاص آموزشی در کنار آن میباشد .
A3-1-2 - بیمارستان های دولتی آموزشی – درمانی لزوما میباست جوابگوی بیماران تحت پوشش منطقه خود بوده و به همین دلیل امکان تفکیک گزینشی بیماران را ندارد و برای هر بیمار مراجعه کننده ای بنابر وظایف متولی گری درمانی خود باید جوابگو بوده و تقریبا تمامی بخش های اصلی یک بیمارستان جنرال را داشته باشد .
A3-1-3 - این نوع بیمارستان ها ضمن آنکه امکانات تشخیصی کامل را برای پذیرش ، تشخیص و درمان بیماران در هنگام مراجعه دارند ، میبایستی درصورت عدم درمان ، امکانات ارجاع بیمار به مراکز دیگر را داشته باشد .
A3-1-4 - در بیمارستان های آموزشی – درمانی بایستی تمامی بخش های درمانی مجهز به امکانات آموزشی در کنار هر بخش بوده و در کنار آن ، فضاهای آموزشی خاص نظیر سالن کنفرانس ، کلاس درس ، سالن تشریح ، ناظرین آموزشی ، سردخانه اجساد آموزشی و ... را داشته باشد .
A3-1-5 - به دلیل آن که در بیمارستان های آموزشی – درمانی تعداد مراجعین به خصوص در بخش های درمانی بیش از سایر بیمارستان ها بوده و از طرفی حجم و تعداد و عرض راهروهای ارتباطی بین بخش ها از سایر انواع بیمارستان ها بیشتر خواهد بود ، لذا در متراژ زیر بنای بخش ها ، با افزایش قابل توجهی مواجه خواهند بود که در معماری فضاها ، تجاوز از سرانه متراژ زیربنا اجتناب ناپذیر است .
A3-1-6 - با توجه به اهمیت جان بیماران و نیز پرسنل بیمارستانی و از همه مهم تر کادر آموزشی بیمارستان ها در مواقع بحران ، و از طرفی وظایف بسیار با اهمیت بیمارستان های دولتی در زمان حوادث طبیعی و غیر طبیعی ، لزوم افزایش ضریب اطمینان سازه این نوع بیمارستان ها ، غیر قابل تردید است . ضمن آن که بایستی اذعان نمود که در بیمارستان های دولتی آموزشی درمانی ، تعداد و حجم وسایل و تجهیزات پزشکی به غلط یا به درست ، با کارایی یا بدون کارایی لازم ، بسیار بیشتر ازسایر بیمارستان ها بوده و به همین دلیل بارگذاری ها در محاسبات سازه بایستی با ضریب اطمینان بیشتری نسبت به سایر بیمارستان ها لحاظ شود .
A3-1-7 - بنابر وظایف پاسخگویی بیمارستان های آموزشی درمانی در طول زمان بهره برداری ، اهمیت فراهم آوردن امکان توسعه این نوع بیمارستان ها به مراتب از سایر بیمارستان ها لازم تر می باشد . این امکان توسعه هم در انتخاب عرصه و مکان بیمارستان برای توسعه در سایت بیمارستان و لکه گذاری بلوک های جدید در آینده مد نظر است و هم امکان توسعه در سازه و افزایش در طبقات و ارتفاع و همچنین توسعه از طرفین و جناحین و حتی از کف. به همین دلیل در طراحی سایت و در طراحی سازه ، این امکان توسعه در شش وجه سازه پیش بینی و درنظر گرفته شود .
A3-1-8 - در بیمارستان های دولتی به خصوص بیمارستان های آموزشی درمانی مشکل بودجه های نگهداشت بسیار اثرگذارتر از سایر بیمارستان ها ، نگهداری از تاسیسات و ابنیه بیمارستان ها را تهدید می نماید . در انتخاب نوع سیستم تاسیسات و نوع نازک کاری ها و نوع خدمات دوره ای مورد نیاز ، پیش بینی تمهیداتی در این راستا از ابتدای طراحی بیمارستان بسیار لازم و حائز اهمیت است . به کارگیری امکانات یک بار مصرف ولی شیک در این بیمارستان ها یک اشتباه نابخشودنی خواهد بود .
A3-1-9 - آفت بزرگ بیمارستان های دولتی به خصوص آموزشی درمانی ، تغییرات مداوم در مدیریت ها و تغییر نگاه ایشان در نوع عملکرد فضاها می باشد . پیش بینی انواع تغییرات در فضاها و عملکرد آن ها چه ایجابی و چه سلبی ، نکته مهمی است که بر دوش طراحان اولیه بیمارستان های آموزشی درمانی است که در صورت غفلت از آن ، این گونه بیمارستان ها را دائما دچار مشکل خواهد نمود .
A3-2 - بیمارستان های خصوصی :
این نوع بیمارستان ها توسط بخش خصوصی غیردولتی و بالطبع با هدف درامدزایی تاسیس می گردند . به دلیل ساختار خاص اقتصادی در این نوع بیمارستان ها ، خدمات خاص سودآور پزشکی مد نظر سرمایه گذاران اولیه بوده و مدیران این نوع بیمارستان ها کمتر درگیر ارایه درمان برای بیماری های فرسایشی و غیرسودآور می گردند . این نوع بیمارستان ها عموما سرمایه گذاران پزشک را جذب و با نگاهی ویژه در بخش هایی خاص به فعالیت خود ادامه می دهند . گر چه اکثر بیمارستان های خصوصی جنرال هستند لیکن تفاوت های اساسی در توجه به بعضی بخش ها نظیر جراحی ، I.C.U ، C.C.U ، زنان و زایمان ، قلب و سایر خدمات گران قیمت پزشکی ، عمده ترین تمایز هر کدام از آنها با دیگری تلقی می شود .
ساختار هئیت مدیره ای بیمارستان های خصوصی علی رغم وجود محاسن کافی ، دارای معایبی نیز می باشد . از جمله معایب این ساختار نوع فراهم سازی سرمایه اولیه احداث و یا ایجاد بخش های جدید خواهد بود . شاید به همین دلیل بیمارستان های خصوصی که بتوانند از سطح تخصص های اولیه خود ارتقا یابند کمتر یافت میشود و معمولا در همان حد و اندازه اولیه به کار خود ادامه می دهند .
در شرایط و شهرهایی که خدمات پزشکی مناسب به مردم ارائه شده و رقابت معنا داشته باشد بیمارستان های خصوصی کمتر رغبت به احداث دارند تا دچار مشکلات آینده نباشند . در همین حال بیمارستان های خصوصی دیگری هم وجود دارند که با نگاه ویژه در مراکز برخوردار تاسیس و با خدمات مناسب قصد رقابت سنگین را از ابتدای طراحی و احداث ، آشکار نموده و معمولا با مدیریت های مجرب از عهده این مهم هم به خوبی بر خواهند آمد . به همین دلایل است که دامنه تغییرات ظرفیت و خدمات در بیمارستان های خصوصی بسیار متغیر و زیاد است .
خدمات پاراکلینیکی و درمانگاهی این نوع بیمارستان ها نیز تعریف ثابتی ندارد . گاهی یک بیمارستان خصوصی دارای بالاترین حجم درمانگاه ها و پاراکلینیک ها است و بر عکس بیمارستان خصوصی دیگری با همان ظرفیت تخت ، با کمترین حجم درمانگاه و پاراکلینیک احداث می گردد . شاید بتوان این طور عنوان نمود که نوع نگاه سرمایه گذاران بیمارستان های خصوصی و ترکیب تخصص های ایشان ، اصلی ترین نقش را در این موضوع دارد . بنابراین در حالی که در لیست موفق ترین بیمارستان های هر کشوری نام بیمارستان های خصوصی کم نیست ، متاسفانه در لیست بدترین بیمارستان ها نیز نام بیمارستان های خصوصی زیاد است . شاید به جرات بتوان گفت که اساس تشکیل ، احداث ، فعالیت ، موفقیت و یا شکست یک بیمارستان خصوصی ترکیب و توانمندی های اعضای اصلی و سهام داران آن بیمارستان می باشد .
به هر حال از دیدگاه بیمارستان سازان ، مهم ترین شاخص های تفاوت یک بیمارستان خصوصی نسبت به سایر بیمارستان های مشابه به شرح زیر می باشد :
A3-2-1 - شکل ظاهری ، موقعیت مکانی بیمارستان و امکانات رفاهی در هتلینگ بیمارستان خصوصی شاید از اصلی ترین تفاوت های یک بیمارستان خصوصی با سایر انواع بیمارستان ها باشد . شکل ظاهری بیمارستان های خصوصی معمولا شیک تر ، قابل قبول تر و به روز تر از سایر بیمارستان ها خواهد بود . حجم و المان های معماری این گونه بیمارستان ها بایستی جذاب و متفکرانه طراحی شده باشد . امکانات رفاهی و هتلینگ این نوع بیمارستان ها هم با سایر انواع بیمارستان ها قابل مقایسه نیست . زیرا اساس ارایه خدمات خصوصی در بیمارستانهای خصوصی در هتلینگ آن میباشد و خدمات درمانی پزشکی هرچه قدر هم که مناسب و خوب ارایه شود ، باز هم به تنهایی فلسفه وجود و موفقیت نهایی یک بیمارستان خصوصی را جهت ارایه خدمات خصوصی تامین نمیکند.
A3-2-2 - در بیمارستان های خصوصی به دلایل اقتصادی ، حداقل نسبت زیربنا به تخت – حداقل نسبت نفر (پرسنل ) به تخت و حداقل نسبت فضای اداری و خدماتی به کل زیربنا بیمارستان ، بسیار مهم و تعین کننده است . این مهم در طراحی عملکردها و در طراحی جانمایی و روابط بین بخشی و طراحی تعداد و حجم بخش ها بایستی کاملا بروز نموده باشد و از طرفی به گونه ای اجرا شود که استانداردهای بیمارستانی را زیر سوال نبرد .
A3-2-3 - توجه ویژه به بخش های لوکس درمانی و نیز تجهیزات لوکس پزشکی در چیدمان بخش ها در بیمارستان های خصوصی بصورت قابل لمسی انجام می گیرد . گرچه در نهایت اقتصاد کشور از این نوع نگرش لطمه خواهد خورد ، اما بایستی بدانیم بیمارستان های خصوصی در زمینه های محدودی قدرت جلوه گری دارند که یکی از آن ها وجود تجهیزات برای درمانهای گران قیمت و لوکس پزشکی و تبلیغ بر روی آن ها است . این تجهیزات در درمان موثر اکثرآ نقش تبلیغی داشته و شاید نبود آن ها هم چرخه درمان را ناقص نسازد . با این حال بیمارستان های خصوصی این وجه از تبلیغات درمان را نمی توانند کنار بگذارند و در نظر گرفتن این نکته در طراحی و احداث یک بیمارستان خصوصی ، مهم و غیر قابل انکار است .
A3-2-4 - امکان توسعه و تغییر کاربری در بخش ها و فضاهای مختلف بیمارستان های خصوصی همواره وجود دارد . بنابراین لازم است برای هر یک از بخش ها در طراحی اولیه ، امکان توسعه آینده پیش بینی گردد . خروج هر یک از سهامداران عمده و ورود عده ای دیگر می تواند تعاریف بخش ها را تغییر دهد . پس در بیمارستان های خصوصی طراحی باید به گونه ای باشد که زمینه اجرای این تغییرات را در طول زمان بهره برداری ، با کمترین تخریب ها فراهم سازد .
A3-2-5 - با توجه به این که اکثر بیمارستان های خصوصی در مراکز شهری واقع هستند ، پس معمولا از نوع بیمارستان های غیرگسترده بوده و در مجاورت املاک سایرین قرار دارند . از طرفی چون ادامه حیات بیمارستان ها معمولا بیشتر از کاربری سایر بناها می باشد و مزید بر آن این واقعیت است که امکان توسعه بیمارستان ها همواره وجود دارد ، بنابر این در طراحی و احداث بیمارستان های خصوصی بایستی نیم نگاهی به املاک مجاور بیمارستان و طریقه وصل ساختمان های آتی به طرح مورد نظر را مد نظر قرار داد . زیرا فراموش کردن این مهم در نوع چینش های بخش ها و روابط آن ها با فضاهای عمومی در طبقات ، در آینده این اتصال و توسعه را دچار مشکل خواهد نمود .
A3-2-6 - در مکان یابی بیمارستان های خصوصی بایستی به مسائل رفاهی جانبی برای توریست درمانی توجه ویژه نمود . همراهان بیماران شهرستانی و یا خارجی با توجه به امکانات رفاهی نظیر هتل ، پارکینگ ، مراکز فروش ، خدمات مسافرتی و ... مرکز درمانی خود را انتخاب می کنند . شایسته است در انتخاب مکان بیمارستان های خصوصی این موارد مد نظر طراحان اولیه قرار گیرد .
A3-2-7 - بخش های کلینیکی و پاراکلینیکی در بیمارستان های خصوصی بسیار متغیر هستند . هر یک از سهام داران نظری خاص در بخش های کلینیکی داشته و معمولا هم این نوع سلایق به صورت دوره ای اجرا یا کنسل می شود . به همین دلیل طراحان بیمارستانهای خصوصی بایستی ضمن مد نظر قرار دادن این موارد ، نظر قطعی سرمایه گذاران را با ترفند های طراحی به گونه ای اجرا نمایند که این تغییرات در آینده امکان پذیر باشد . در بخش های پاراکلینیکی نیز وضعیت به همین گونه بوده و با تغییر مدیریت در هر یک از بخش های آزمایشگاهی ، فیزیوتراپی و ... شاهد تغییرات در آن ها خواهیم بود که در طراحی اولیه آنها ، این امکان بایستی مد نظر قرار گیرد .
A3-3 - بیمارستان های توریست درمانی یا هتل بیمارستان ها :
در کشور ما ایران بدلیل توانمندیهای تیم های پزشکی ایرانی در طول قرون قدیم و در حال حاضر ، بخصوص آوازه و شهرت متخصصین ایرانی در بیمارستانهای مدرن جهان ، حداقل هایی از جاذبهء درمانی برای توریست درمانی وجود دارد . البته این نمیتواند به تنهایی جاذب توریست برای درمان به یک کشور باشد . نوع تجهیزات ، شکل و شمایل مرکز درمانی ، جاذبه های اجتماعی و فرهنگی ، وضعیت سیاسی و اقتصادی و دهها عامل ریز و درشت دیگر در محل وقوع بیمارستان نیز ، بایستی قدرت جذب توریست از سایر فرهنگها را داشته باشد . منتهی در این کتاب ما موارد مربوط به بیمارستانسازی را مورد بحث قرار خواهیم داد .
بایستی توجه نمود که بیمارستانهای توریست درمانی صرفا بیماران خارجی را شامل نمیشود . اگر بیمارستانی در داخل کشور هم بتواند هموطنان سایر نقاط همان کشور را هم به خود جذب نماید ، آن بیمارستان هم بیمارستان موفقی بوده است . بنابراین فرم و فضا و طراحی یک بیمارستان بایستی برای مسافرین داخلی آن کشور هم جاذب باشد تا بحث توریست درمانی در آن بیمارستان ، هم با ثبات باشد و هم پر رنگ تر و مستمرتر از اتکای به مناسبات ناپایدار سیاسی موجود .
البته این نوع بیمارستانها بسیار شبیه بیمارستانهای خصوصی که شرح آن در A3-2 داده شد طراحی و اداره میشوند ولیکن تفاوت هایی نیز خواهند داشت . همچنین وزارت بهداشت به صورت دوره ای ضوابطی را برای بخش های بیمارستانهایی که در خدمت توریست درمانی هستند تدوین و ابلاغ نموده و خواهد نمود که قاعدتا بایستی هر چند مدت یکبار مورد باز نگری هم قرار گیرند . ولی غلاوه بر آنها ، در طراحی و احداث فضای فیزیکی بیمارستانهای توریست درمانی ، نکاتی بایستی مد نظر قرار گیرند که شامل این مکانیسم نیستند ، این موارد به قرار ذیل میباشد :
A-3-3-1- گذشته از تسلط به زبان کشور مبداء برای پرسنل مرتبط با بیماران خارجی ، در فضای فیزیکی بیمارستان نیز به فراخور رسومات و آئین کشور مبداء برای بیماران سایر کشورها و فرهنگها ، بایستی سرویس های بهداشتی ، اطاق های بستری ، فضاهای مذهبی و فرهنگی و ... تغییرات و تمهیدات مناسب آنها را تا جایی که امکان اجرای آن وجود دارد فراهم آورد تا بیمار احساس آرامش و راحتی بیشتری را داشته باشد .
A-3-3-2 - لازم میدانم همین جا و در ابتدا یادآوری نمایم که بیمارستان توریست درمانی با هتل بیمارستانها تفاوت هایی دارند . اگر چه در نهایت حتی در یک گروه ساماندهی شده باشند . زیرا در هتل بیمارستان ، همراهان بیمار برای اقامت از امکانات هتلینگ بیمارستان که در مجاورت و یا داخل بیمارستان وجود دارد استفاده خواهند نمود ولی در بیمارستانهای توریست درمانی الزامآ اقامت همراهان در داخل بیمارستان نبوده ولیکن بیمارستان با هتل یا هتل هایی در قالب قرار دادهایی ، میتواند خدمات مناسب را به همراهان بیمار ارائه نماید . این تفاوت بسیار ساده ، هزینه های نگهداشت و کاخداری بیمارستان را در عمل و بخصوص در دراز مدت و به ویژه در فصول کم میهمان ، بسیار متفاوت خواهد نمود و این همان راز کم تعداد بودن هتل بیمارستان در سراسر جهان میباشد . ضمن آنکه نویسنده با بررسی 11 مورد بین المللی و اروپایی در تحقیق جداگانه ای که در این کتاب نمیگنجد ، به این نگرش و نتیجه عملیاتی رسیده است که : هتل بیمارستان بدلایل زیست محیطی و خدمات تاسیساتی ، بعد از چند سال ، در نهایت به گونه ای خواهد بود که وضعیت کلی آن ، یا از بیمارستان فاصله گرفته است یا از هتل ..... و این هرگز به صلاح آوردهء سنگین مالی در تجهیزات و منصوبات بیمارستانی نیست و یک کار در معرض خطر خواهد بود .
A-3-3-3 - در بیمارستانهای توریست درمانی ، سرانه های لابی ها ، محوطه ، فضای سبز ، سرسراها ، غذاخوری ها و .... بیشترین تفاوت را با سایر بیمارستانها دارند . همچنین در این نوع بیمارستانها زیرساخت های مناسب برای ایجاد مکان ملاقات ، کافی نت ها ، بانک های تبدیل ارز خارجی ، سوغات سراها ، رستورانهای غذای محلی و غذاهای بین المللی و .... بایستی در طراحی ها دیده شوند .
A-3-3-4 - بحث گیشه های ترانسفر بیماران و همراهان به پایانه ها و هتل ها و مراکز دیدنی شهر و کشور ، همچنین امکان فعالیت آزانسهای مناسب برای این امور ، در خارج از لابی های درمانی بایستی پیش بینی و فراهم گردد .
A-3-3-5 - پر واضح است که در زیرساخت های I T بیمارستان بایستی امکان ارتباطات نوین و استفاده از انواع اپلیکیشن های تلفن همراه و لب تاپ و تبلت و .... از کشور مبدا با پزشک و بیمار و همراه بیمار و اطاق بیمار ، برقرار و در ظرفیت مناسب و سرعت مناسب و به روز طراحی و بکارگیری شود .
A-3-3-6 - معماری هتل بیمارستان ها بایستی الهام گرفته از فضای طبیعت پیرامون و مبلغ حال و هوای فرهنگ محل بیمارستان باشد . خنده دار خواهد بود که کشوری را برای درمان انتخاب نمائیم که فیزیک ساختمانهای آن مبلغ فرهنگ کشوری ثالث و غیر مربوط به بیمار یا کادر درمان باشد .
A-3-3-7 - در طراحی فضاهای مختص بیماران و فضاهای مختص همراهان بیمار در هتل بیمارستانها ، ضمن حفظ اصول سلامتی و بهداشتی ، بایستی حداکثر امکان دسترسی همراهان بیمار به اطاق بیمار فراهم گردد . این مهم برای بیماری های مختلف میتواند مطابق پروتکل های درمانی ، متفاوت باشد ولی سعی طراحان در کنارهم نگه داشتن بیمار و همراه وی خواهد بود تا غم غربت به اندوه بیمار یا همراه بیمار اضافه نشود.
A3-4 - بیمارستان های نظامی :
بیمارستان های نظامی دارای تعاریف مشخص و قانون مند بوده و عمده هدف آن ها موارد مرتبط با جنگ و احیانا بلایای طبیعی می باشد . بخش های جراحی در این گونه بیمارستان ها بایستی برای روزهای سخت و پرازدحام طراحی شده و جز فعال ترین قسمت های بیمارستان باشند . مدیریت در این نوع بیمارستان ها علل القاعده نبایستی مبتنی بر اقتصاد درمان باشد و بیشتر به سمت جوابگویی به ماموریت ها در شرایط بحران یا به معنی دیگر، ماموریت محور طراحی شوند .
گرچه متاسفانه ساختار محرمانه و حتی بعضا تحقیقاتی مورد انتظار از این نوع بیمارستان ها کم کم به دلیل مشکلات اقتصادی اهمیت خود را کم رنگ تر وانمود می نمایند ، لیکن این یک انحراف از معیار است و بایستی با آن از اساس برخورد ساختاری شود . به عقیده خیلی از بیمارستان سازان نظامی ، طراحی بیمارستان نظامی بایستی به گونه ای باشد که حتی الامکان از این نوع انحرافات در زمان های مختلف جلوگیری نماید . در کشور ما نیز فعلا بیمارستان های نظامی بیشتر شبیه بیمارستان های بیمه ای خصوصی با نگاهی اندک به اقتصاد ناسالم درمان بوده و سعی دارند به سختی به حیات خود ادامه دهند .
بیمارستان های نظامی گرچه کمابیش بخش های مختلفی را در خود جای می دهند ، لیکن ماموریت های تروما و حوادث نظامی اجبارا بخش های جراحی ، اورژانس ، بستری های ویژه و پاراکلینیک کامل را پراهمیت تر می نمایاند . زیرا این بخش ها اصل و اساس یک بیمارستان نظامی تلقی شده و بایستی بالاترین عملکرد را برای روزهای حساس پیش رو داشته باشند .
افراط و تفریط در عملکرد بیمارستان های نظامی در زمان عادی و صلح ، بالاترین مشکل در تعیین نوع و وزن هر یک از بخش های بیمارستان های نظامی است . بیمارستان های نظامی که بایستی در روزهای بحران و سخت بالاترین بهره وری را داشته باشند ، چگونه بدون تمرین و ممارست عملکردی و تیمی و تجهیزاتی می توانند به آمادگی لازم دست یابند . تفکر خلوت کردن بیمارستان های نظامی در شرایط صلح و عادی نیز احتمالا ناشی از درک صحیح نیازها در روزهای سخت عملیاتی نمی باشد و به همان اندازه ضرر و زیان دارد که بیمارستان های نظامی را آن قدر درگیر عادی ترین موارد درمانی و مملو از بیمار نماییم که باعث فرسودگی تجهیزات و نفرات و امکانات گردند . بین این دو نکته کلیدی خط تعادلی است که بایستی مدیران بیمارستان های نظامی به کمک یک طراحی اولیه مناسب به آن دست یابند . یادمان باشد که بیمارستان نظامی خوب ، بیمارستانی خواهد بود که در روزهای سخت جوابگوی ماموریت تعیین شده در طراحی های خود باشد .
اهم تفاوت ها و شاخص هایی که در طراحی یک بیمارستان نظامی نسبت به دیگر بیمارستان ها وجود دارد به شرح زیر است :
A3-4-1 - انتخاب محل و مکان یابی برای بیمارستان نظامی جز اصلی ترین فاکتورهای مشخصه یک بیمارستان نظامی است . بیمارستان های نظامی نبایستی به راحتی قابل انسداد در دسترسی های بیرونی و درونی باشند . از طرفی در حالی که برای انتخاب محل یک بیمارستان در فصل چهارم D1-1 بیش از یک صد و هفتاد موضوع بایستی مد نظر قرار گیرد ، برای بیمارستان های نظامی مواردی نیز به این موضوعات اضافه می شود که انتخاب محل یک بیمارستان نظامی را ویژه تر خواهد نمود . بدیهی است یگان بهره بردار ، نوع ماموریت یگان بهره بردار ، سرزمین نگهبانی یگان بهره بردار و ... از اهم این موارد محسوب می شوند .
A3-4-2 - گذشته از انتخاب محل و مکان مناسب ، در طراحی بعضی از بیمارستان های نظامی بایستی به تعاریف نظامی نظیر اختفا ، پوشش ، استتار ، پدافند غیرعامل ، زاویه بی روح و ... نیز توجه ویژه نمود که این موارد در ابلاغیه مصوبه هر بیمارستان نظامی مطابق با دکترین یگان بهره بردار متفاوت خواهد بود .
A3-4-3 - بهتر است که یک بیمارستان نظامی حتی الامکان مرتفع نباشد و عملکردهای بین بخشی و ساختار بخش ها عمودی تعریف نشوند . از طرفی بهتر است بدنه خارجی بیمارستان یک بدنه لوکس و شکننده نداشته باشد . به همین دلیل استفاده از نماهای شیشه ای و یا انواع ورق های فلزی توصیه نمی شود .
A3-4-4 - در طراحی و جانمایی بخش های مختلف بیمارستانی ، بایستی یک بیمارستان نظامی را به گونه ای طراحی نمود که بخش های حیاتی آن در هر شرایطی کارکرد خود را داشته باشد . بدین منظور در تعریف دیاگرام عملکردها ، استقلال بخش های حیاتی و استحکام و جانمایی آن ها برای سناریوهای از دست دادن قسمت هایی از بیمارستان به طور جدی بایستی مد نظر طراحان بیمارستان قرار گیرد .
A3-4-5 - بیمارستان های نظامی یک بیمارستان دو ظرفیتی محسوب می شوند . در زمان صلح به دلایل مختلف الزامی به تراکم بیمار در بیمارستان نیست . لیکن در شرایط غیرعادی بایستی در کمترین زمان ممکن ظرفیت یک بیمارستان نظامی حداقل 30% و حداکثر تا 2 برابر ، افزایش ظرفیت داشته باشد . شاید پیچیده ترین نکته در طراحی یک بیمارستان نظامی همین اصل باشد که معمولا فقط خبرگان این فن توانمندی آن را دارند . در این افزایش ظرفیت نه تنها ماموریت و نوع حوادث و نوع بیماران بایستی ملحوظ نظر باشد ، بلکه نحوه و مکانیسم افزایش حجم بستری ها و سایر بخش های بیمارستان و از همه مهم تر تشخیص اولویت های مهم در افزایش حجم کدامیک از بخش ها و همچنین ایجاد هماهنگی در این افزایش ها ، می تواند یک بیمارستان را در روز حادثه قفل یا فعال بنماید .
A3-4-6 - بستگی به دستورات صادره از طرف مراجع ذیصلاح ، یک بیمارستان نظامی بایستی موارد پیمان های بین المللی در ظواهر بیمارستان را لحاظ نماید . بدیهی است عدم رعایت این موارد در روز های جنگ عواقب خوبی را به دنبال نخواهد داشت .
A3-4-7 - پزشکی خاص نظامی و چرخه درمان نظامیان ، نیازمند یک سلسله اقدامات پاراکلینیکی و کلینیکی گسترده در کنار بیمارستان های نظامی می باشد . به همین دلیل معمولا بخش های کلینیکی و پاراکلینیکی در بیمارستان های نظامی وسیع تر و کامل تر از سایر بیمارستان ها است و اثرات خود را بر عملکرد بیمارستان خواهد گذاشت . این موضوع هم در طراحی کل بیمارستان و هم در جانمایی بخش ها و هم در حجم و روابط بین بخشی بیمارستان بایستی لحاظ گردد .
A3-4-8 - اگر بتوانیم بیمارستان های نظامی را در یک جمله تعریف نماییم ، بیمارستان نظامی یک بیمارستان تروما با بخش های جراحی و بستری ویژه می تواند باشد . بنابراین سهم بخش های جراحی ، بستری ویژه و اتاق های عمل در یک بیمارستان نظامی نقش عمده ای در عملکرد نظامی آن دارد . اگر این موضوع در طراحی یک بیمارستان نظامی کم رنگ دیده شود ، آن بیمارستان هرگز یک بیمارستان نظامی خوبی نخواهد بود .
A3-5 - بیمارستان های بحران :
بیمارستان های بحران نوع خفیفی از بیمارستانهای نظامی میباشند . در این نوع بیمارستانها هدف طراحان جوابگویی به بحران مورد نظر از قبیل ( زلزله – بیماریهای همه گیر یا اپیدمی ها – حوادث صنعتی - ...) خواهد بود بنابراین همه چیز بایستی در خدمت خروجی بهتر عملیات درمانی در آن نوع از بحران میباشد .
در بیمارستانهای بحران ، بحث اقتصاد درمان حرف اول را نخواهد زد ولی اینگونه هم نیست که چرخش کار بیمارستان و نفرات و تجهیزات آن در غیر مواقع بحران ، بلا استفاده باشد . بنابراین نیم نگاهی به دو منظوره بودن بیمارستان ، توسط طراحان مجرب ، ضرورت داشته و با توجه به شرایط و نوع بحران و دستورات کارفرما و از همه مهمتر سناریو ی مقابله با آن بحران خاص ، این نوع بیمارستانها در شرایط عادی بایستی قادر به ارائه نوعی خدمات از طریق یک بیمارستان عمومی هم باشند ، با این تفاوت که ساختار و روابط بخشی و بین بخشی آنها برای روز بحران ، هرگز فدای استفادهء امروزین آنها نخواهد شد .
A3-5-1 - در بیمارستان های بحران یکی از مهمترین نقش ها را محوطه بیمارستان دارد . برای امکان راه اندازی سریع نقاهتخانه و مراکز سرپایی ، بایستی زیرساخت های لازم برای برپایی این نوع خدمات و نیز امکان ارتباط معقول آنها با بخش های اصلی در داخل ساختمان ، از ابتدا پیش بینی و تعبیه گردد .
A3-5-2 - راههای دسترسی و امکانات ترابری هوایی برای بیمارستانهای بحران از اهمیت زیادی برخوردار است که در طراحی و جانمایی آن بایستی مد نظر قرار گیرد .
A3-5-3 - بیمارستان های بحران در شرایط بحران بایستی توانمندی دفاع از یورش جمعیت پیرامونی خود را به دلیل هیجانات بحران داشته باشد . فلذا حصار پیرامونی این نوع بیمارستانها تفاوت زیادی با دیگر بیمارستانها خواهد داشت .
A3-5-4 - نقش انبارهای مختلف بخصوص لجستیک خاص پزشکی در این گونه بیمارستانها غیر قابل انکار است . بنابراین در طراحی این نوع بیمارستانها توجه به فضای پشتیبانی عمومی الزامی است .
A3-5-5 - امکان نگهداری اجساد در مواقع بحران و یا حتی امکانات از بین بردن اجساد در بعضی از اپیدمی ها از سوالالت مهمی است که در روز طراحی هر نوعی از انواع بیمارستانهای بحران ببایستی در سناریو مربوطه پاسخ لازم را داشته باشد تا طراح از ابتدا در تفکر طراحی خود ، زیرساخت های مناسب را برای روز حادثه فراهم نماید .
A3-5-6 - اگر چه بدیهی است ولی لازم به ذکر است که بیمارستانهای بحران بدلایل قرنطینه های احتمالی بایستی ، در طراحی ها ، تاسیسات خود را هم در آب و هم در مسئله مهم فاضلاب و هم مخازن سوختی و برق ، مهیای سناریو ی مورد نظر آن بحران نموده باشد .
A3-6 - بیمارستان های خیریه :
بیمارستانهای خیریه در ایران ، معجون ناموزونی از تمایزات و تشابهات هستند . شباهت هایی به بیمارستانهای دولتی و خصوصی دارند ، در حالی که منبع مالی آنها نه دولتی است و نه خصوصی . بیمارستانهای خیریه امروزین کشور ما در فیزیک بیمارستانی شباهت هایی به بیمارستانهای دولتی درجه دو و کمتر دارند ولی اقتصادشان بی حساب و کتاب تر از آنهاست . از طرف دیگر مبنای تاسیس شان بیمارستان خصوصی نیست ولی از بیماران پول دریافت مینمایند . رونق و کارایی این نوع بیمارستانها موجی سینوسی دارد و روزی در اوج و روزی در ذیل قرار دارند ولی همیشه سیکل و پکیج درمانی شان نامتوازن است .
به همین دلیل برای طراحی این گونه بیمارستانها توجه به موارد ذیل ضروری است :
A3-6-1- اگر بگوئیم در گذشته های دور ما بیمارستانها و مراکز درمانی خیریه واقعی داشته ایم و امروز فقط درصدی از بیمارستانهای ما واقعا خیریه هستند و مابقی خیریه محسوب نمیشوند ، سخن بی راهه ای نگفته ایم . در گذشته ، یعنی اولین بیمارستانهای ایرانی در دو هزارسال پیش تا حدود سه چهار دهه پیش ، بیمارستانها و مراکز درمانی خیریه در ایران واقعآ خیریه بودند ، یعنی پولی از مریض اخذ نمیشد و هزینه ها را سرمایه گذاران و یا خیرین پرداخت مینمودند . این سرمایه ها برای آن مرکز درمانی ، یا در قالب سنت حسنه وقف املاک و اموال (چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام ) برای استفاده از حاصل آنها در بیمارستان بود و یا با رسیدن بودجه ای جاری و روزانه به بیمارستان . ولی به هر حال خیریه بود یعنی بیمار تقریبا پولی پرداخت نمیکرد . اما متاسفانه امروزه این فرم در سایر کشور ها جاری و عملیاتی است ولی در کشور ما فراموش شده است . انواع خیریه ها چه توسط نهادها و چه توسط مردم ، نمیتوانند اولین شرط این تعریف یعنی <عدم اخذ وجه > را برآورده سازند ولی خود را خیریه مینمایند . و این یک ادعای خنده دار است چون داریم خودمان را و یا بعضی مواقع دیگران را گول میزنیم . البته اگر این موضوع از روی قصد باشد کار بسیار ناشایسته تری است ...... و تلخی کام و قلم نویسنده در این سطور در همین راستاست ..... تجربه سی ساله اخیر آن است که انواع بیمارستانها توسط نهادهای دولتی ، اقتصادی ، اجتماعی و حتی مذهبی و.... با استفاده از رانتهای مختلف در عملیات احداث و تجهیز ، راه اندازی شده اند و بعد از مدتی ، نه تنها از نظر وجه دریافتی با سایر مراکز غیر خیریه تفاوتی ندارند ، بلکه به تدریج نام و عنوان خیریه را هم از تیتر مرکز درمانی خود حذف نموده اند ... واین یک کلاهبرداری با قصد قبلی در روز روشن است که شما هم با کمی تفکر چند بیمارستان ریز و درشت با این وصف را در پیرامون خود میشناسید .
........ بگذریم ..........
به همهء دلایل بالا ، در اولین اقدام برای طراحی یک مرکز درمانی خیریه ، بایستی مشخص شود سهم پرداختی بیمار در انتهای کار چقدر است و همین جاست که بایستی وزارت بهداشت درصد خیریه بودن هر مرکز را از همان اول مشخص و چه در آورده بنیانگذاران و چه در استفاده از انواع رانتهای قانونی و معافیتهای مالیاتی و عوارض و تعرفه ها ... و چه در تابلوی هر مرکز درمانی.... ، درصد خیریه بودن آن مرکز را برای ابتدا تا انتهای کار روشن نماید تا سره از ناسره در این امر زیبا و خوشایند ، جدا شوند .
این عدم شفافیت در قانون و موج کثیف رانت پروری در دوران معاصر ایران ، باعث شده تا حتی درمانگاههای کوچک هم کم کم به بیراهه بروند . هنوز خاطرات پزشکان و مطب های خیریه واقعی در ذهن مردم وجود دارد که شاهد افزایش قارچ گونه انواع درمانگاههای ریز و درشت در کنار و گوشه شهرها هستیم که متاسفانه در کنار محافل فرهنگی و یا مذهبی ، بدون رعایت اکثر موازین قانونی ، احداث و بدون پرداخت سهمی از آورده های سرمایه گذاران بخش خصوصی ، با نرخ های معادل مراکز درمانی خصوصی ، و علیرغم آورده سرمایه ای پزشکان بخش خصوصی ، از بازار بدون نظارت درمان ارتزاق مینمایند . یعنی همان مصداق معروف توبره و ...
و .... آخر کلام ، .... اگر بیمارستان واقعا خیریه باشد ، یعنی مبلغ پرداختی بیماران صفر یا کمتر از 25% نرخ دولتی باشد ، میتوان آن مرکز درمانی را خیریه واقعی نامید و دارای شرایط زیر در طراحی خواهد بود ، در غیر اینصورت ، آن مرکز یک بیمارستان انتفاعی است ولی با عنوانی غصبی ...
A3-6-2 - در بیمارستانهای خیریه واقعی ، لوکس بودن تجهیزات و فضاها ملاک نیست و بیشتر خلوص نیت و رفتار تیم های پزشکی است که به درمان مناسب بیماران منتهی میشود . بنابراین در طراحی اینگونه بیمارستانها رعایت ابعاد معنوی معماری فضاها ، کمک زیادی به پروسه درمان مینماید . نظیر ایجاد محل های مذهبی ، گنجاندن المان های مذهبی و عرفانی در معماری و نماهای داخلی و خارجی و امثالهم
A3-6-3 - در بیمارستانهای خیریه واقعی ، تیم های پزشکی و بیماران کما بیش سعی در ناشناس ماندن دارند ، بنابراین فضاها و لابی ها و محل های تردد الزاما نبایستی چهره به چهره طراحی گردد . همچنین است اطاق های بستری ، حسابداری ها ، نوع پیجینگ ها ، تابلوهای معرف بیمار و پزشک و ....
A3-6-4 - در بیمارستانهای خیریه واقعی ، خیرین مختلف میتوانند بخش ها و یا تجهیزات کوچک و بزرگی را به صورت وقف به بیمارستان اهدا نمایند . بنابراین در طراحی ها و مراحل احداث و همچنین دوران نگهداشت اینگونه بیمارستانها ، فضاها بایستی به گونه ای باشد که امکان واگذاری خدمات وقف جزء به جزء هریک از آنها برای هر کدام از خیرین فراهم شود .
A3-6-5 - در بیمارستانهای خیریه ، اغلب یک سناریو صفر تا صد برای احداث و توسعه در آینده وجود ندارد . هر از چند گاهی یک توسعه و تغییر کاربری مطابق با ایده های متفرقه در این مراکز اتفاق خواهد افتاد . به همین دلیل است که اغلب مراکز درمانی خیریه کشور از نوعی ناهمگونی در شمایل فیزیکی ساختمانهایشان رنج میبرند . این وظیفه طراحان ماهر است که از سمت و سوی ذهنی موسسان این گونه مراکز ، همچنین قدرت اقتصادی و صد البته درک میزان دلمشغولی های اجتماعی ایشان ، نوع خاصی از طراحی را برای آن مجموعه پیشنهاد بدهد که هم سمت و سو یی مناسب به اهداف دراز مدت ایشان داده شود و هم در سناریو های توسعه ، ساختمانها و طرز قرار گرفتن فضاها در کنار هم ، ضمن زیبا بودن و القای آرامش روحی به کارکنان و مراجعین ، کمترین مانع فیزیکی را برای گسترش های احتمالی آینده ایجاد کرده باشند .
. . . . ادامه دارد . . . .
بهتر است مطالب را save نکنید ، چون دائمآ در حال edit نمودن و به روز کردن آنها هستیم
در لحظه مورد نیازتان ، به روزشدهء آنها را مجددا و در همان لحظه میتوانید در این سایت مطالعه بفرمائید
مطالب این مجموعه حاصل 22 سال تحقیق و تجربه شخصی مهندس محمد رضا اردلانی است که با زحمات 7 ساله مهندس هدی اردلانی
ویرایش ، دسته بندی و تدوین شده است . هرگونه نقل مطالب این مجموعه بدون ذکر منبع ، ضمن ظلم به پدید آورندگان این اثر ،
قطعآ نزد دست اندرکاران بیمارستانی کشور ، نشانگر رذالت شخصیتی سارقین خواهد بود.
کلیه فایل های جلد اول (38بخش - 3فصل) کتاب طراحی بیمارستان را در اینجا مشاهده بفرمائید