متن کامل

مجموعه 5 جلدی بیمارستانسازی

تحقیق و تدوین :

مهندس محمد رضا اردلانی + مهندس هدی اردلانی

کتاب طراحی بیمارستان

فصل اول  A   :  مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان

فصل دوم B :  شاخص های طراحی بیمارستان

فصل سوم C :  نکات اختصاصی در طراحی هریک از بخش های بیمارستان

کتاب احداث بیمارستان

فصل چهارم  D :  مبانی نظری در عملیات احداث بیمارستان

فصل پنجم  E  :  نکات اجرایی در عملیات احداث بیمارستان

فصل ششم  F  :  ویژگی های خاص برای مصالح مصرفی بیمارستان

کتاب توسعه و بازسازی بیمارستان

فصل هفتم   G :  مبانی نظری در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان

فصل هشتم   H  :   نکات اجرایی در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان

کتاب نگهداری بیمارستان

فصل نهم  K :  مبانی نظری در عملیات نگهداری بیمارستان

فصل دهم   L  :  نکات اجرایی در عملیات نگهداری بیمارستان 

کتاب ارتقای بیمارستان

فصل یازدهم   M  :  ساماندهی و کنترل سهم فیزیکی انواع بخش ها در بیمارستان

فصل دوازدهم  N  :  چگونگی استفاده از نظام ارزشیابی بیمارستانی در ارتقای کیفیت فیزیکی بیمارستان

فصل سیزدهم   P  :  نکات اختصاصی برای ارتقای کیفیت انواع بیمارستانها

جلد یکم

کتاب طراحی بیمارستان

فصل اول  : مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان

1 A–  انواع فضاهای درمانی کدام اند ؟  

A2 - انواع دسته بندی بیمارستان ها

A3 - ویژگی های اصلی در انواع بیمارستان ها

A4 -  دگرگونی در صنعت بیمارستان سازی و بیمارستان های آینده

A5 - تب بیمارستان سازی در ایران

A6 - تب تیپ سازی در بیمارستان های ایران

A7 - مطالعه شاخص های جمعیتی منطقه تحت پوشش بیمارستان

A8 - مطالعه شاخص های درمانی منطقه تحت پوشش بیمارستان

A9 - مطالعه شاخص های اقلیمی منطقه تحت پوشش بیمارستان

A10 - مطالعه شاخص های بیمارستان های خاص ( نظامی ، بحران ، ... )

A7

مطالعه شاخص های جمعیتی منطقه تحت پوشش بیمارستان :

A7-1 - مطالعات دموگرافیکی مردم 

A7-2 - مطالعه عادات ، سنن ، جمعیت

A7-3 - مطالعه شاخص های توسعه اجتماعی 

  A7

  مطالعه شاخص های جمعیتی منطقه تحت پوشش بیمارستان

شاید اصلی ترین دلیل تفاوت های یک بیمارستان با بیمارستان دیگر ، تغییراتی است که شاخص های جمعیتی منطقه تحت پوشش یک بیمارستان با بیمارستان دیگر دارد . این شاخص ها در روز ابتدای طراحی دو  بیمارستان  ، بین دو منطقه در یک شهر هم می تواند متفاوت باشد . بایستی توجه نمود که این شاخص ها در طول مدت بهره برداری از بیمارستان هم در حال تغییر  خواهند بود  . به همین دلیل  از آنجائیکه بیمارستان وابسته به اجتماع بوده و متاثر از روابط و شرایط اجتماعی پیرامون خود تغییر می نماید ، میتوان  آن را یک موجود زنده و در حال دگرگونی نامید . از طرف دیگر ،  تغییراتی که در شاخص های جمعیتی هر منطقه به صورت محسوس در واحد زمان رخ می دهد ، مطالعات جمعیتی بیمارستان ها را الزامآ به سمت به روز بودن و واقعی بودن سوق میدهد . به همین دلیل ،  طراحان و مدیران بیمارستانی ،  همواره در تحلیل های اجتماعی مورد نیاز خود  ، ضمن آنکه مبنایی گذشته نگر دارند ولی زاویه رشد در آینده  راهم بایستی با دقت مد نظر  قرار دهند .  نتایج این گونه مطالعات در طراحی و توسعهء  بیمارستان ، بعنوان اصلی ترین مبنا در تشخیص راه درست از غلط ، به کار گرفته  خواهد شد .

مطالعه شاخص های جمعیتی در سه شاخه زیر گنجانده می شود :

A7-1  -  مطالعات دموگرافیکی مردم

مشخص شدن و بررسی صرف اعداد و ارقام و نرخ های جمعیتی هر منطقه از قبیل تعداد ، جنس ، سن ، سواد و ...  قابلیت جوابگویی به خیلی از تفاوت های طراحی بیمارستانی را خواهد داشت  . قطعا بدون توجه و بررسی این پارامترهای جمعیتی ، طراحی یک بیمارستان نمی تواند منطبق بر خواسته های جمعیت مصرف کننده خدمات آن بیمارستان باشد .

نمونه هایی از این شاخص های جمعیتی  اثر گذار در طراحی بیمارستانها عبارتند از :

A7-1-1 -   تعداد زنان در سن باروری ( 35-18 سال ) و همچنین نرخ باروری و تولد در منطقه و امثال آن می تواند تعداد اطفال زیر 3 سال و نیز نوزادان و همچنین تعداد زایمان ها را در آینده ی افق 10 ساله روشن نماید . و این موضوع تعیین کننده سهم بخش های زنان ، طب اطفال ، درمانگاه های مامایی و ... در یک بیمارستان خواهد بود .

A7-1-2 - نرخ رشد جمعیت منطقه در دو جهت مثبت و منفی  ، دو رویکرد را برای طراحان بیمارستانی مشخص خواهد کرد . چنانچه متوسط رشد جمعیت در منطقه کم باشد یعنی مثلا زاد و ولد کم است و این به معنی کم کردن سهم بخش های اطفال و مامایی بوده و برعکس آن نیز به همین منوال . البته در مواردی رشد جمعیت به دلیل مهاجرت ، کم یا زیاد می شود که آن هم در صورت مثبت یا منفی بودن  ، معمولا  نشان گر کم یا زیاد شدن سهم جوانان  در آن اجتماع خواهد بود و به همان نسبت بایستی بخش های زنان و اطفال و طب سالمندان و فیزیوتراپی را کم یا زیادتر از فرم دیگری ، در طراحی فضاهای درمانی بیمارستان مد نظر قرار دهیم .

A7-1-3 -  میزان و درصد افراد مسن و یا میانسال نیز نشانگر نیاز به خدمات میان سالی بوده و دلیل بر تراکم در بیماران رشته های داخلی ، طب سالمندی  ، افزایش ضریب بستری و همچنین نیاز به فضاهای فیزیوتراپی بیشتر ، در طراحی های بیمارستانی خواهد بود .

A7-1-4 -  میزان و درصد جوانان در جمعیت یک منطقه  ، نشان گر آن است که بیماری های عمومی در منطقه کمتر است و همانطور که گفته شد ،  درصد زاد و ولد در آینده  نیز بیشتر خواهد بود . از طرفی چنان چه میزان سواد جامعه با درصد جوانان آن جامعه در یک جهت رشد داشته باشد به معنای آن است که فقر بهداشتی کمتر بوده و نیاز به طب سرپایی کمتر است و طب بستری  هم بایستی در بیمارستان ها به سمت خدمات تخصصی تر و تشخیصی تر سوق داده شوند . همچنین سهم تخت های ویژه در مناطق با درصد جوان آن مناطق ، نسبت معکوس دارد . مگر نوع وسایل نقلیه و نیز مشاغل منطقه که در جای خود (3-8 A) مورد بحث قرار گرفته است .

A7-1-5 -  نرخ درآمد و سواد و سن و تعداد نفرات جمعیت خانواده نیز از شاخص های مهم در تعیین میزان بهداشت و درمان یک منطقه است . چنان چه سهم خانوارهای پر جمعیت در یک منطقه بیشتر باشد و این موضوع همراه با فقر مالی و کم سوادی هم باشد نشان گر شاخص هایی از قبیل سوء تغذیه ، شیوع بیماری های ساده ( اسهال ، تب و لرز و ...) بوده و بایستی توجه نمود در چنین مناطقی با تکرار مراجعات برای سرپایی و بستری مواجه هستیم که از نرخ متوسط کشوری بالاتر خواهد بود . همچنین برای چنین مناطقی بایستی اورژانس ها و درمانگاه هایی شلوغ را پیش بینی نمود . برای نویسنده بسیار جالب بود که حدود 15 سال پیش در اورژانس یک بیمارستان در مرکز استانی در جنوب کشور ، روزانه سیصد نفر مراجعه سرپایی وجود داشت که در طراحی فضای لابی اورژانس بیمارستان کلی مشکلات ایجاد می نمود . همچنین بایستی توجه نمود که در چنین مناطقی محور رقابت برای مراکز درمانی بیمارستان های دولتی است و اصولا بیمارستان های خصوصی برای مردم این مناطق ، اولویت اول در مراجعات ، نخواهند بود . 

A7-1-6 -   دقیقا برعکس شرح بالا ،  مناطقی که دارای خانوارهای کم جمعیت هستند ، چنانچه دارای نرخ باسوادی و  شاخص های اقتصادی بهتری باشند ، نیاز به کلینیک های تخصصی به جای اورژانس های عمومی بیشتر خواهد بود . زیرا سطح سواد و سن و تعداد اعضای خانوار با رواج درمان های لوکس ( جراحی های زیبایی ) و فوق تخصص های درمانگاهی نظیر اطفال ، زنان ، داخلی ها و ... نسبت مستقیم دارد .

A7-2  -  عادات ، سنن ، فرهنگ

بیمارستان محلی است که بیماران و همراهان ایشان ، اتفاقات خوب و بد خاصی را در آن محل تجربه می نمایند . حوادث و بیماری ها و درمان ها و احتمالا تولد و یا مرگ در بیمارستان ها از موضوعات اصلی برای بیمار و همراهان وی خواهد بود . اگر بدانیم که مردم هر منطقه بر حسب عادات یا سنت ها و همچنین آیین مذهبی و قومی خودشان برای هر یک از این رویدادها شیوه ای خاص را می پسندند ، آن وقت به اهمیت درک و  مطالعه برای شناخت این سنت ها بیشتر خواهیم رسید . ذکر مثالی شاید به درک بهتر موضوع کمک نماید . بیمارستانی در یک منطقه شیعه نشین در گیلان قطعا با بیمارستانی در یک منطقه شیعه نشین در سوسنگرد تفاوت های بسیاری در روابط بخش ها و لابی ها و خدمات هتلینگی دارد ، چه برسد به این که مثلا مذهب و قومیت در جایی برای مردم منطقه ای از اهمیت بیشتری هم برخوردار باشد . بنابراین برای توجه به این گونه شاخص ها موارد زیر توصیه می شود :

A7-2-1 -    توجه به مذهب اکثریت جامعه تحت پوشش بیمارستان ضروری است . مثلا در بعضی از مذاهب بحث انتخاب پزشک و پرستار از نظر جنس بسیار حساسیت برانگیز است . همچنین در مناطقی با تعصبات مذهبی خاص موضوع اشتراک لابی های عمومی محرم و نامحرم مسئله برانگیز خواهد بود . نویسنده در تجربه ای برای بیمارستانی در مناطق شیعه نشین افغانستان که نسبتا حساسیت کمتری هم نسبت به سایر اقوام افغان داشتند ، مجبور به ایجاد دو ورودی و دو لابی برای یک درمانگاه به دلیل ایزوله کردن زنان و مردان بوده است . این موارد حتی برای استفاده از کادر پزشکی هم در اقوامی دیده می شود . به هر حال توجه به حساسیت های مردم منطقه از نظر مذهبی و تفکیک و رعایت مفاهیمی نظیر نامحرم بودن  ، رو به قبله بودن ، نجس بودن و ... حائز اهمیت می باشد .

A7-2-2 -    توجه به سنت های رفتاری هر منطقه بسیار مهم است . در بیمارستانی که اقوام دور و نزدیک بیماران به صورت فوج فوج به ملاقات خواهند آمد چگونه می توان سرانه های همراهان بیماران شهر های بزرگ مثل تهران را منظور نمود که بیماران اکثرا ملاقات کننده ای غیر از خانواده درجه یک ندارند . وسعت لابی های اصلی و طبقات در این گونه بیمارستان ها بسیار متفاوت خواهد بود . ضمن آن که حتی بحث مقدار ساعت حضور در کنار بیمار به عنوان همراه بیمار بسیار متفاوت تر از تنوع رفتارهای ملاقات کنندگان در مناطق مختلف است . در جایی ملاقات کنندگان یک بیمار  صرفآ همسر یا فرزند است و حداکثر هم یک نفر همراه بیمار است ، اما در مناطقی در کشور ، تمامی افراد درجه یک اعم از همسر و فرزند و خواهر یا برادر و پدر و مادر ، طول روز را در بیمارستان به سر می برند . اگر چه بیمارستان ساعت ملاقات هم داشته باشد ، نمی توان به این سنت ها بی توجه بود و این همراهان را که اکثر طول مدت بستری مریضشان را در بیمارستان هستند را به خصوص برای بیمارستان های بزرگ که محل رجوع بیماران مناطق دیگر نیز هستند ؛ در طراحی ها در نظر نگرفت . اگر بگوییم این موضوع بر روند سلامت بیمار هم موثر است حرف گزافه ای نیست و روانپزشکان بر رعایت آرامش و سنت ها و عادات بیماران در دوران طول درمان ، تاکید دو چندان دارند .  بنابراین اگر مدعی ایجاد بیمارستانی منطبق با آرامش روح مراجعین هستیم ، بایستی بدانیم که  متراژ ، سرانه ، فرم و محل لابی ها بسته به میزان حضور و نوع رفتار همراهان بیماران هر منطقه بایستی متفاوت باشد .

A7-2-3 -  در مواردی نیز با استفاده از فیزیک فضاهای درمانی میتوان به ایجاد یا رفع بعضی فرهنگ های غلط یا درست کمک کرد. مثلا چنانچه فرهنگ غلطی برای مشایعت پرماجرای بیمار فوت شده از بیمارستانها وجود دارد  ،  میتوان با طراحی مناسب و جانمایی های خاص اماکن مربوطه ، این رفتار را کانالیزه کرد و یا بلعکس در صورتیکه در شهرهای بزرگ نامهربانی ها شیوع بیشتری دارد ، میتوان با تمهیداتی برای حضور همراه بیماران در اطاقهای بستری ، این معضل را با فضاسازی مناسب ، با یک فرهنگ مهربانی  ، بتدریج جابجا کرد.

A7-3  -  شاخص های توسعه اجتماعی  

مطالعه میزان برخورداری اقتصادی جامعه و یا جایگاه رشد و توسعه اجتماعی و یا نرخ برخورداری از مسکن و شغل مناسب و ... از مواردی است که در فرم و سرانه ها و روابط برون بخشی یک بیمارستان موثر هستند . همچنین افزایش یا کاهش نرخ بیکاری ، ازدواج و طلاق ، تورم و ... هم بستگی مستقیم به میزان سلامت روح و جسم افراد یک جامعه دارد که می تواند متوسط سرانه های بیماری کشوری را در یک منطقه خاص کم تر یا زیادتر  از ضرایب کشوری نماید . به چند آیتم زیر به عنوان نمونه می پردازیم :

A7-3-1 -  نرخ بازنشستگی جمعیت از مواردی است که در تعیین سهم فیزیکی هر یک از بخش ها و تخصص ها در مراکز درمانی می تواند موثر باشد . مثلا اگر درصد بازنشستگی جمعیت بالا یا پایین باشد یعنی سهم طب سالمندی و داخلی و فیزیوتراپی کمتر یا بیشتر خواهد بود . اما مهم تر از آن برخورداری افراد بازنشسته از مزایای بیمه و حقوق های بازنشستگی خواهد بود .به خصوص برای بیمارستان های دولتی این آمار بسیار تعیین کننده بوده به طوریکه صرف کم یا زیاد بودن پوشش بیمه ای بازنشستگان می تواند سرانه های بیماردهی (هم سرپایی – هم بستری ها) را در یک دوره زمانی و برای یک جمعیت مشخص  ، زیاد تر یا کمتر از ضرایب کشوری تغییر دهد .

A7-3-2 -  نرخ رشد اقتصادی هر جامعه ای هم به وضوح بر زیر ساخت های بهداشت و سلامت جامعه اثر گذاشته و بر روند بیمارستان سازی منطقه هم موثر است . در جامعه ای که دریافتی کالری و پروتئین و ویتامین و ... مردم آن کامل باشد یا بر عکس آن ، قطعا نوع و درصد بیماری ها و به تبع آن سرپایی و یا بستری بودن بیماران  ، در آن متفاوت خواهد بود . در جوامع ثروتمند انواع بخش های درمانی لوکس رواج بیشتری دارد تا سرم درمانی و برعکس آن جامعه ای که دچار سو تغذیه است بیشتر به سرم تراپی نیازمند است تا درمانگاه های زیبایی و لیزر !! به همین ترتیب به خصوص برای طراحی در بیمارستان های خصوصی مطالعه این موارد در موفقیت یک بیمارستان سرنوشت ساز خواهد بود .

A7-3-3 -    سهم تخت های روانی و بیماری های با منشا استرس نیز در جوامع با نرخ بیکاری ، طلاق و تورم بالا بسیار متفاوت تر از جوامع توسعه یافته خواهد بود . مطالعه این آیتم های اثر گذار بر روح و روان جامعه به غیر از تعیین وزن بخش های اعصاب و روان در بیمارستان ها ، به خصوص  ، در حجم و چگونگی طراحی های داخلی و همچنین نوع روابط بخش ها و لابی های عمومی هم موثر خواهد بود .

 . . . .  ادامه دارد  . . . .

بهتر است مطالب را  save   نکنید ، چون دائمآ در حال  edit   نمودن و به روز کردن آنها هستیم

 در لحظه مورد نیازتان ، به روزشدهء آنها را مجددا و در همان لحظه میتوانید در این سایت مطالعه بفرمائید 

مطالب این مجموعه حاصل 22 سال تحقیق و تجربه شخصی مهندس محمد رضا اردلانی است که با زحمات 7 ساله  مهندس هدی اردلانی

ویرایش ، دسته بندی و تدوین شده است . هرگونه نقل مطالب این مجموعه بدون ذکر منبع  ، ضمن ظلم به پدید آورندگان این اثر ،

قطعآ نزد دست اندرکاران بیمارستانی کشور ،  نشانگر رذالت شخصیتی سارقین خواهد بود.

  کلیه فایل های جلد اول  (38بخش - 3فصل)  کتاب طراحی بیمارستان را در اینجا مشاهده بفرمائید