متن کامل

مجموعه 5 جلدی بیمارستانسازی

تحقیق و تدوین :

مهندس محمد رضا اردلانی + مهندس هدی اردلانی

کتاب طراحی بیمارستان

فصل اول  A   :  مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان

فصل دوم B :  شاخص های طراحی بیمارستان

فصل سوم C :  نکات اختصاصی در طراحی هریک از بخش های بیمارستان

کتاب احداث بیمارستان

فصل چهارم  D :  مبانی نظری در عملیات احداث بیمارستان

فصل پنجم  E  :  نکات اجرایی در عملیات احداث بیمارستان

فصل ششم  F  :  ویژگی های خاص برای مصالح مصرفی بیمارستان

کتاب توسعه و بازسازی بیمارستان

فصل هفتم   G :  مبانی نظری در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان

فصل هشتم   H  :   نکات اجرایی در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان

کتاب نگهداری بیمارستان

فصل نهم  K :  مبانی نظری در عملیات نگهداری بیمارستان

فصل دهم   L  :  نکات اجرایی در عملیات نگهداری بیمارستان 

کتاب ارتقای بیمارستان

فصل یازدهم   M  :  ساماندهی و کنترل سهم فیزیکی انواع بخش ها در بیمارستان

فصل دوازدهم  N  :  چگونگی استفاده از نظام ارزشیابی بیمارستانی در ارتقای کیفیت فیزیکی بیمارستان

فصل سیزدهم   P  :  نکات اختصاصی برای ارتقای کیفیت انواع بیمارستانها

جلد یکم

کتاب طراحی بیمارستان

فصل اول  : مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان

1 A–  انواع فضاهای درمانی کدام اند ؟  

A2 - انواع دسته بندی بیمارستان ها

A3 - ویژگی های اصلی در انواع بیمارستان ها

A4 -  دگرگونی در صنعت بیمارستان سازی و بیمارستان های آینده

A5 - تب بیمارستان سازی در ایران

A6 - تب تیپ سازی در بیمارستان های ایران

A7 - مطالعه شاخص های جمعیتی منطقه تحت پوشش بیمارستان

A8 - مطالعه شاخص های درمانی منطقه تحت پوشش بیمارستان

A9 - مطالعه شاخص های اقلیمی منطقه تحت پوشش بیمارستان

A10 - مطالعه شاخص های بیمارستان های خاص ( نظامی ، بحران ، ... )

A9

مطالعه شاخص های اقلیمی منطقه تحت پوشش بیمارستان :

A9-1 - کلیات (تعاریف)

A9-2 - مطالعه اقلیم سرد (کوهستانهای غربی)

A9-3 - مطالعه اقلیم گرم و خشک (فلات مرکزی)

A9-4- مطالعه اقلیم معتدل و مرطوب(کناره دریای خزر)

A9-5 - مطالعه اقلیم گرم و مرطوب(سواحل جنوبی)

A9-6 - مطالعه زاویه تابش نور خورشید

  A9

  مطالعه شاخص های اقلیمی منطقه تحت پوشش بیمارستان   

یکی از مطالعات موثر و ماندگاری که در طول مدت بهره برداری از بیمارستان ، قابل تغییر نبوده و درست یا غلط بودن آن همواره بر بهره وری یک بیمارستان سایه خواهد انداخت ، بحث مطالعات اقلیمی منطقه وقوع بیمارستان میباشد . از آن جایی که شاخص های جمعیتی یک منطقه به همراه شاخص های درمانی آن منطقه در بازه های زمانی مختلف یکسان نیستند ، توجه یا عدم توجه به آن ها می تواند با تغییر شرایط هر یک از این شاخص ها ، در طول زمان بهره برداری از بیمارستان تغییر یافته و پیامدهای مثبت یا منفی آن در بیمارستان هم تغییر یابند . اما شرایط اقلیمی یک بیمارستان تقریبا برای طول عمر ساختمان بیمارستان تغییر چندانی ندارد و عدم توجه به آن احتمالا قابل بازگشت نبوده و ناچارآ هزینه های پنهان و پیدای مختلفی را برای بیمارستان تا روز پایان عمر ساختمان به وجود خواهد آورد .

لازم به توضیح است که متن این بخش جهت آشنایی مخاطبان غیر معماری و تاسیساتی با مفاهیم اولیه احداثات در اقلیمهای مختلف بوده و صرفا در حد موردنیاز برای دست اندرکاران درمانی و مدیریتی بیمارستانی میباشد. بدیهی است که هرپاراگراف از مطالب ذیل ، نمایندگی از یک مبحث فنی در یک ترم دانشگاهی محسوب میشود.

A9-1 -  کلیات  (تعاریف)

A9-1-1- در حال حاضر فرم ساختمانی اکثر بیمارستانهای دولتی و خصوصی ایران رابطه ای منطقی با اقلیم  پیرامونی خود  ندارند . این اشکال اساسی بدلیل کپی کاری غیر علمی و ناقص موجود در احداثات بیمارستانی کشور ماست. از جمله معایب تقلید و کپی کاری در نقشه ها و فرمهای ساختمانی بیمارستانها ٬ عدم توجه به تهویه طبیعی در اقلیم های مختلف ایرانی است . هریک از اقلیم های متنوع آب و هوایی کشور ما ٬ فرم خاصی از ساختمان را میطلبد تا براساس این فرم ساختمانی تجربه شدهء محلی و بومی ٬ نکات مختلفی از جمله تهویه سازگار با محیط و مبتنی بر طبیعت ٬ حاصل گردد.

A9-1-2 -  البته از نگاهی دیگر بایستی به این نکته نیز اشاره داشت که در شرایطی كه آزادی عمل وجود داشته باشد ، میتوان مناسبترین فرمها را برای یك ساختمان كوچك ٬ با در نظر گرفتن تأثیر عوامل اقلیمی طراحی نمود. اما درمورد ساختمانهای بزرگ اینطور نیست چون در اینگونه ساختمانها عوامل دیگری از قبیل : روابط داخلی و خارجی کاربری ها و  مسایل اقتصادی در سازماندهی طبقات و بازشوها و دسترسی ها و... ارجحیت داشته و از سایر موارد مهمترند.

A9-1-3 - همچنین در بیمارستانسازی ها علاوه برآیتم های بالا ٬ عوامل دیگری مانند نوع کاربری بیمارستان ٬ تعداد و حجم بخشها و تختها ٬  نوع خدمات درمانگاهی تعریف شده برای بیمارستان و ..... نیز اثر مستقیم بر بزرگی ساختمان و ازدیاد حجم  و نوع فرم سازه داشته و لهذا نمیتوان به هر شکل و حجمی برای تعیین فرم نهایی ساختمان اصلی بیمارستان رضایت داد.

A9-1-4 - به همین دلایل و به ناچار ، اگر چه تاثیر عوامل اقلیمی در فرم و جهت گیری ساختمانهای بیمارستانی ، در مرحله دوم اهمیت قرار میگیرد ٬ اما ، با این وجود تعدادی از شرایط اقلیمی منطقه ای ، در طراحی فضا های بیمارستانی مهم تر از ساختمان های دیگر بوده و در فرم  و ساختار ساختمانهای بیمارستانی اثر گذار می باشد . در این بخش به شرح چند مورد از این شرایط اقلیمی که در تعیین کانسپت و طرح نهایی یک بیمارستان نمیتوان آنها را نادیده گرفت  ، خواهیم پرداخت . 

A9-1-5 -  کشور ما دارای تنوع شرایط اقلیمی بوده و در هر نقطه از کشور ، شرایط اقلیمی متفاوتی وجود دارد که بایستی مد نظر طراحان بیمارستانی قرار گیرد. این تفاوت ها شامل پاسخ به سوالاتی مشابه موارد زیر خواهد بود :

·          میزان متوسط بارش در سال

·          تعداد روزهای گرم سال

·          تعداد روزهای سرد سال

·          تعداد روزهای بارانی در سال

·          معدل رطوبت در روزهای گرم سال

·          معدل رطوبت در روزهای سرد سال

·          سرعت و جهت بادهای موسمی منطقه و زمان آن

.     زاویه تابش و جهت  نور خورشید 

A9-1-6 -  فرم و شکل اصلی هر بیمارستان و همچنین حجم فضاهای داخلی بیمارستانها ، شامل انواع بخشها و محل وقوع آن در هر بیمارستان و یا حتی نوع و ضخامت دیوارهای خارجی هر بیمارستان و... از جمله مواردی است که بستگی  به وضعیت آب و هوایی و نوع سیستم های تهویه مطبوع مورد نیاز هر بیمارستان خواهد داشت . بنابراین شناخت آب و هوای هر منطقه  برای تعیین مشخصات سیستم های تهویه مطبوع آن بیمارستان از نکات کلیدی برای طراحی بیمارستان محسوب میشود .

A9-1-7 - در کشور ما بدلیل وجود دو رشته کوه البرز و زاگرس و دو حوزه بزرگ آبی دریای خزر و خلیج همیشه فارس ، با توجه به نحوه قرار گرفتن هر شهری نسبت به این پدیده های مهم طبیعی ، اقلیم های متفاوتی تعریف و در منابع ذکر شده اند .

A9-1-8 - متداول ترین این دسته بندی ها ،  تقسیم بندی مناطق جغرافیایی ایران ، بر مبنای مدل کوپن (دانشمند اتریشی) و همسان سازی آن توسط دکتر حسن گنجی است که در این مدل ، کشور پهناور و عزیز ما ایران ، به 4 منطقه آب و هوایی تقسیم شده است . حالیه در این بخش از کتاب ، ضمن توضیح مختصر هر یک از این 4 اقلیم ، مناسب ترین شکل و فرم ساختمان بیمارستانها و مراکز درمانی بزرگ ، برای هر کدام ، به شرح زیر پیشنهاد میشود:

A9-2 -   اقلیم سرد (کوهستانهای غربی)

این مناطق شامل سلسله جبال البرز و زاگرس و کوههای منفردی نظیر تفتان ، شیرکوه و... در مرکز میباشند . بعضی از نکاتی که در طراحی یک بیمارستان در این اقلیم بایستی مد نظر قرار بگیرد بشرح زیر است: 

A9-2-1 - میانگین دمای گرم ترین ماههای سال در این مناطق کم میباشد و به همین دلیل نیاز به استفاده از تهویه مکانیکی برای ایجاد گرمایش مناسب در بیمارستانهای این اقلیم ضروری خواهد بود . 

A9-2-2 -  از طرفی برای مقابله با سرمای شدید این اقلیم ، استفاده از تمهیداتی برای حفظ حرارت و جلوگیری از ورود بادهای سرد زمستانی در فرم ساختمانهای درمانی این مناطق اجباری میباشد . این تمهیدات هم در طراحی ها و هم در تکنولوژی ساخت و هم در نوع مصالح نمود خواهد داشت. 

A9-2-3 - فرم بناها در این اقلیم به گونه ای است که بایستی بهترین استفاده از نور شمال حادث شود . این موضوع از دیدگاههای مختلف برای بیمارستان دارای منافع خواهد بود که به صورت کامل و تفسیری در فصل سوم و پنجم (C  و  E ) این کتاب ذکر شده است.

A9-2-4 -در این اقلیم برای مراکز بیمارستانی ، اکثر فعالیتها بایستی در داخل لابی ها و ورودی های بیمارستان جانمایی شود  زیرا محوطه های سرباز و حتی سقف دار در بیمارستانهای این اقلیم در روزهای زیادی از سال ، کارایی چندانی را نخواهد داشت . 

A9-2-5 - برای حفظ حرارت موجود در ساختمان و جلوگیری از نفوذ سرما ، شکل ساختمانها در این اقلیم مکعب یا مستطیل است تا کمترین سطح خارجی برای بنا به وجود آمده باشد . 

A9-2-6 - در این اقلیم بهتر است ساختمانهای مختلف بیمارستانی ، در سایه باد یکدیگر قرار گیرند ( البته خارج از سایه آفتاب برای یکدیگر ) و جهت محور شمالی جنوبی آنها 20 درجه به طرف غرب و 45 درجه به سمت شرق اجرا شود تا بهترین نور را دریافت نمایند . البته این موضوع هم در درون سایت بیمارستان و هم نسبت به مجاورین خارج از سایت بیمارستانی اعمال خواهد شد.

A9-2-7 -باز شوها در این اقلیم حتی المقدور کوچک و در جهت تابش آفتاب ولی برخلاف جهت وزش بادهای زمستانی هر منطقه باشد . به گونه ای که ضمن حداکثر استفاده از نور خورشید ، با حفظ هارمونی نماها ی خارجی ،  بتوان تا سر حد امکان ، داخل اطاقهای بیمارستان را از نور طبیعی محروم نکرد.

A9-2-8 -  با توجه به اختلاف ارتفاعهایی که اغلب در سایت این گونه بیمارستانها بدلیل کوهستانی بودن منطقه وجود دارد ، این موضوع به همان میزان که برای غیر بیمارستان سازان یک عیب برای زمین محسوب میگردد ، به همان میزان برای بیمارستانسازان خبره یک حسن برای این نوع اقلیم  ها محسوب میگردد تا با استفاده از ترازهای مختلف سایت و جانمایی های مختلف در آنها ، هم روابط بخش و بین بخشی بهتری را در کل حجم بیمارستان تعبیه نمایند  و هم بهره برداری از نور و دید درونی و بیرونی بهتری برای بیمارستان ایجاد نمایند. ضمن آنکه امکان استقلال را برای هر یالی از بلوک اصلی یا فرعی بیمارستانها ، در ترازهای مختلف به وجود خواهد آورد که اوج بالا بردن بهره وری فضاها خواهد بود.

A9-2-9 - در مناطقی از اقلیم کوهستانی ، یک سایت وسیع  در دسترس طراحان قرار ندارد و سطح شیب دار و اختلاف ارتفاع زیاد در طراحی الزاماتی را تحمیل مینماید . در این شرایط فرم های بسته ی فشرده و ساختمان های مكعب شكل یا به هم چسبیده پشت به پشت كه در جهت شمال جنوب قرار داشته باشند بر دیگر نظریه ها ، ترجیح دارند. در این حالت ساختمان های مرتفع مناسب تر هستند . بهترین پیشنهاد برای مجموعه بلوک های بیمارستانی در این وضعیت از اقلیم سرد کوهستانی آن است که ساختمان اصلی و هسته ی مرکزی بیمارستانی در مرکز بلوک های ساختمانی قرار گرفته و سایر ساختمانها نظیر:پاراکلینکها ٬ درمانگاهها ٬ اداری و پشتیبانی ٬ و تاسیساتی در مجاورت ساختمان اصلی قرار بگیرند.

A9-2-10 -  اگر چنانچه سایت وسیع  بوده و  آزادی بیشتری در انتخاب فرم وجود داشته باشد ، مناسب ترین  پیشنهاد آن است که طرح به صورت مجموعه بلوک های بیمارستانی باشد که ساختمان اصلی و هسته ی مرکزی بیمارستانی در مرکز بلوک های ساختمانی قرار گرفته و در دو محور شرقی و غربی سایر ساختمانها نظیر : پاراکلینکها ٬ درمانگاهها ٬ اداری و پشتیبانی ٬ و تاسیساتی به ترتیب اهمیت در نزدیکی سایت اصلی قرار بگیرند . البته توجه به روابط درون سایتی و برون سایتی نیز در نزدیک یا دور بودن هر یک از بلوک ها به معابر اصلی ضروری میباشد.

A9-3 -  اقلیم گرم و خشک ( فلات مرکزی)

این مناطق شامل فلات مرکزی و حاشیه شمالی و جنوبی کویر ایران میباشند . مهمترین نکاتی که بایستی در طراحی یک بیمارستان در این اقلیم در نظر گرفته شود عبارتند از:

A9-3-1 -  میانگین دمای گرم ترین روزهای سال در این مناطق حدود 42 درجه سانتیگراد در تیر ماه  و متوسط دمای سرد ترین روزهای سال در آنها کمتر از  منفی 15 درجه سانتیگراد در دی ماه  میباشد . این به معنای لزوم استفاده از سیستم گرمایش و سرمایش مکانیکی در این اقلیم خواهد بود .

A9-3-2 -  همچنین برای جبران خشکی بیش از حد هوا در مواقع تابستانی ، ایجاد یک تهویه مطبوع با رطوبت زنی مناسب بر سر راه ورودی های هوای منطقه به داخل بلوکها از ضروریات است .

A9-3-3 -  از آنجاییکه خشکی هوا بالاترین مشخصه این مناطق است ، در فرمهای بیمارستانی واقع شده در اقلیم های خشک با بریدن قسمتی از  مكعب ساختمان اصلی بیمارستان ٬  و پر نمودن حفره ایجاد شده با سایه (سایه دیوار ، درخت ، پیچك و چفته مو)  و هوای خنك شده بوسیله تبخیر آب سطح چمن ، برگ درختان ، حوض و فواره  و امثالهم ،  می توان اقلیم نسبتاً مطلوبی در فضای مجاور ساختمان ایجاد نمود . در اطراف این باغچه داخلی ٬  پلان ساختمان می تواند آزاد باشد ، بدین ترتیب پلان كلی ساختمان اصلی بیمارستان ٬ دراین مناطق به طرف داخل معطوف میگردد ؛ یعنی ساختمان بیمارستان به صورت  U یا H   احداث میشود ، البته به گونه ای که فرو رفتگی های ساختمان ، مخالف جهت تابش خورشید و در سایه باشد .  

A9-3-4 - ایجاد فضای سبز برای تولید رطوبت در  حیاط های داخلی و فرو رفتگی های فرم  U یا H   ساختمان  بیمارستان های این اقلیم ، یعنی حسن استفاده از قدیمی ترین ترفند های بومیان این مناطق . همچنین با توجه به کویری بودن مناظر پیرامونی سایت بیمارستانهای این اقلیم ، صرف ایجاد فضای سبز در منظر عمومی بیمارستان ، تلاشی قابل تقدیر برای ایجاد روحیه دل انگیز جهت بیماران محسوب خواهد شد .

A9-3-5 -  در صورت عدم امکان اجرای فرمهای بالا ، درمناطق  گرم و خشك شكل های توپر و فشرده نیز مناسب هستند . فرم های مكعب شكل یا فرم هائی كه اضلاع شرقی غربی شان طولانی هستند حتی مفید تر هم میباشند . بایستی بدانیم که  در این اقلیم ساختمانهای مرتفع نسبت به ساختمانهای كوتاه تر نیز  ترجیح دارند . با توجه به شرایط زمستانی این مناطق، فرم ساختمان می تواند در طول محور شرقی غربی گسترش یابد. اما شرایط تابستان حكم بر فشردگی ساختمان نموده و داشتن فرمی مكعب شكل را ضروری مینماید . به همین دلیل  ، بعنوان راهکاری دیگر ، برای مجموعه بلوکهای بیمارستانی توصیه میگردد ٬  ضمن استقلال هریک از ساختمانهای درمانی ٬ پاراکلینیکی ٬ درمانگاهی ٬ اداری ٬ تاسیساتی ٬ این بلوکها در مجاورت هم و در امتداد شرقی غربی جانمایی گردند. 

A9-3-6 - در مناطق گرم و خشك باید میزان تهویه طبیعی در روز را به حداقل ممكن رساند ، چون در اثر ورود هوای گرم خارج به داخل ، دمای هوای سطوح داخل نیز افزایش می یابد.  بخصوص در طول روز كه سرعت باد زیاد و در نتیجه میزان تهویه طبیعی نیز زیاد است ، تغبیرات دمای هوای داخلی در حدود نزدیك به دمای هوای خارج تغییر می نماید . به همین لحاظ جانمایی بخش هایی از بیمارستانها که نبایستی دچار تغییرات ناگهانی دما شوند (مانند بخشهای ویژه) ٬ در مجاورت این سطوح خارجی در این فرمهای ساختمانی نبایستی قرار گیرند . این نکته بسیار مهم در کپی کاری بیمارستانها در موارد استفاده از نقشه های تیب میتواند هزینه های پیدا و پنهان زیادی را به اقتصاد انرژی دربیمارستان و حتی ضریب سلامتی بیماران تحمیل نماید.

A9-3-7 -  یکی از مشخصات بد در این اقلیم وجود گرد و غبار است که حتی از منفذهای کوچک هم این غبار وارد فضاهای بیمارستانی خواهد شد . به همین دلیل ،  ضمن استفاده از ترفند های طراحی مثل استفاده از پیلوت در زیر سازه و  نیز تکنولوژی ساخت مناسب و نیز استفاده از مصالح و درب و پنجره موثر بر ریزگردها ،  بایستی فضاهای حساس به گرد و غبار و آلودگی ذرات معلق ، حتی الامکان به  طبقات بالا و با ارتفاع بالای 10 متر از سطح زمین مجاور سایت بیمارستان منتقل و جانمایی گردد  . زیرا  PPM  این ذرات معلق و  اثرات گرد و غبار در این ارتفاع  ، کاهش چشمگیری خواهند داشت .

A9-3-8 -  در این اقلیم وجود محوطه و فضای سبز برای مراکز بیمارستانی ، بسیار لازم و دارای کارآمدی مناسب میباشد . اکثر فعالیتهایی که میتوانند در محوطه بیمارستان صورت گیرند ،  بایستی از داخل لابی ها و ورودی های بیمارستان خارج  شوند ( نظیر انواع خدمات رفاهی و تجاری برای همراهان و سرپایی ها)

A9-3-9 -  اگرچه از نظر علمی  چون رطوبت هوای اینگونه مناطق كم است، حتی با جریان هوائی با سرعت كم امكان سرد شدن بدن از طریق تبخیر عرق بدن وجود داشته و با نفود هوای خارج بداخل از طریق درز پنجره ها، در هوای اطاق ، نیازی به باز بودن پنجره ها نخواهد بود ، اما ، باز شو بودن پنجره ها در بیمارستانهای مناطق گرم و خشک ضروری است . البته باید به این نكته توجه داشت كه راندمان تهویه با اندازه درز  پنجره ها متناسب باشد . به هر حال با هم آهنگ ساختن محل، شكل و نحوه باز شدن پنجره ها ، میتوان اتلاف حرارتی آنها را به حداقل رسانده و در عین حال امكان تهویه هوا به اندازه مفید را بوجود آورد. ضمناً باید به مشكل ورود گرد و غبار بداخل ساختمان نیز توجه داشت .

A9-3-10 - در نهایت ، در فرم پیشنهادی بالا و در زمان عصر و شب ، بدلیل پائین بودن دمای هوای خارج ، نسبت به دمای هوای سطوح داخلی و تهویه طبیعی بین محیطهای داخلی و خارجی ٬ خود به خود امكان خنك شدن هوای داخلی  بوجود می آید . توصیه میگردد در راهرو های اصلی بیمارستانها و همچنین در راهروهای بخشهای بیمارستانی ٬ در این اقلیم ، چنانچه  بتوانند  ٬  پنچره های خود را مقارن صبحدم  باز نمایند ٬ تا با کمی كوران هوا ، هم PPM  بوی نامطبوع حاصله از مصرف انواع دترجنتها  در فضاها را ، ناشی از نظافت قبل از راند صبحگاهی تیمهای درمانی ، موجود در فضا را کاهش دهند ،  هم باعث ایجاد صبح دل انگیزی در هنگام ویزیت صبحگاهی بیماران گردند  و  البته بشرط آنکه درجهء سردی هوا موجب آزار بیماران نگردد.

A9-4 -  اقلیم معتدل و مرطوب ( کناره دریای خزر)

سواحل جنوبی دریای خزر با بارندگی فراوان و هوای معتدل ، فصل بهاری کوتاهی دارد که جدا کننده تابستان و زمستان محسوب میشوند . دمای هوای این مناطق در روزهای گرم تابستان حدود 25 تا 30 درجه و در شب های سرد زمستانی نیز معمولا بالای صفر میباشد . مهمترین نکاتی که میبایستی در طراحی بیمارستان در این مناطق مد نظر قرار داد بشرح ذیل میباشد :

A9-4-1 -   از ضروریات این مناطق کوران هوا و استفاده از تهویه طبیعی فضاهاست . بخصوص آنکه هنوز کمابیش در اکثر مناطق شمال ایران ، مظاهر و اثرات زیست محیطی سالم و تخریب نشده وجود داشته و آب و هوای دست نخورده آنها میتواند برای مراجعین مراکز درمانی و بخصوص توریست های درمانی در این مناطق ، عامل جذب نیز باشد . همچنین نمیتوان از زیبایی های دید داخل به خارج فضاها و گستردگی سایز پنجره ها به سادگی صرفنظر نمود.

A9-4-2 -   میانگین دمای سردترین ماههای سال در این مناطق حدود 10 درجه سانتیگراد میباشد و به همین دلیل نیاز به استفاده از گرمایش مناسب در بیمارستانهای این اقلیم ضروری میباشد .

A9-4-3 -    در اقلیم معتدل خزری ، پلان های گسترده و باز و فرم های ساختمانی باریک ولی طویل برای حداکثر استفاده از وزش بادهای طبیعی کوهستان یا دریا ، بهترین گزینه پیشنهادی میباشد .  همچنین در  این مناطق به دلیل اعتدال هوا ، آزادی بیشتری در انتخاب فرم وجود دارد ، اما در هر صورت فرم های قرار گرفته در جهت محور شرقی غربی مناسب تر هستند .  مناسب ترین  پیشنهاد برای مجموعه بلوک های بیمارستانی در اقلیم  معتدل آن است که ساختمان اصلی و هسته ی مرکزی بیمارستانی در مرکز بلوک های ساختمانی قرار گرفته و در دو محور شرقی و غربی آن سایر ساختمانها نظیر : پاراکلینکها ٬ درمانگاهها ٬ اداری و پشتیبانی ٬ و تاسیساتی به ترتیب اهمیت درنزدیکی به سایت اصلی قرار بگیرند . البته توجه به روابط درون سایتی و برون سایتی نیز در نزدیکی یا دوری هر یک از بلوک ها به معابر اصلی ضروری میباشد . 

A9-4-4 -   از طرفی برای مقابله با رطوبت هوای شدید این اقلیم ، استفاده از تمهیداتی برای کم کردن رطوبت هوا  و جلوگیری از ورود رطوبت بیشتر به داخل ساختمان  در فرم ساختمانهای درمانی این مناطق اجباری میباشد . این تمهیدات هم در طراحی ها و هم در تکنولوژی ساخت و هم در نوع مصالح نمود خواهد داشتکه به صورت کامل در فصل ششم (F ) این کتاب ذکر شده است.

A9-4-5 -     ضرورت شیب بندی پشت بامها برای مقابله با باران ها از یک طرف و توجه به مسیر بادهای موسمی و محاسبه آنها از طرف دیگر ، از ضروریات طراحی سازه های بیمارستانی در این اقلیم میباشد . 

A9-4-6 -    در این اقلیم وجود محوطه برای مراکز بیمارستانی ، اجتناب ناپذیر است و در صورت پیش بینی سایبان برای رفع مزاحمت بارانهای همیشگی این اقلیم ، فعالیتهایی نظیر انواع خدمات رفاهی و تجاری برای همراهان و سرپایی ها میتوانند از لابی بیمارستان خارج و در محوطه بیمارستان جانمایی شوند .

A9-4-7 -   در این اقلیم علی الاصول ایجاد طبقات منفی و استفاده از مزایای آن در طراحی بیمارستانها ، دچار محدودیت میباشد . به همین لحاظ حجم و اندازه طبقه هم کف در بیمارستانهای این مناطق بسیار گسترده تر از سایر الگو های بیمارستانی خواهد بود .

A9-5 -  اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبی)

این مناطق شامل  استانهای ساحلی جنوبی کشور از سیستان و بلوچستان و هرمزگان تا بوشهر و خوزستان و همچنین کلیه جزایر خلیج فارس  میباشند . عمده مواردی که بایستی در طراحی بیمارستانهای این اقلیم مد نظر قرار کیرند ، بشرح زیر میباشند :

A9-5-1 -   شدت گرما در این مناطق به حدی است که ضرورت سرمایش مکانیکی فوری نظیر کولر های گازی در آنها لازم و حیاتی است. همچنین اگر چنانچه معتقدید از سیستم های تهویه مطبوع مرکزی استفاده نمایید ، بایستی تفکر جایگزینی آن را در مواقع فراوان نقص فنی متداول آنها ، با سیستم کولرهای گازی داشته باشید.

A9-5-2 - در مناطق گرم و مرطوب ، ساختمانهائی كه بطور آزاد در محور شرقی غربی كشیده شده باشند مناسب هستند. اما ساختمانهائیكه در جهت محورشمال جنوب قرار گرفته اند، در معرض تابش شدید آفتاب این مناطق قرار داشته و مفید نیستند. با توجه به شدت زیاد تابش آفتاب در سمت شرق و غرب ، شرایط ایجاب مینماید جانمایی بلوکهای مختلف بیمارستانی به گونه ای ساماندهی شود که کل احداثات موجود در سایت ، فرمی كشیده داشته و بشكل مكعب مستطیل در امتداد محور شرقی غربی قرار گیرند. این فرم ازنظر ایجاد كوران در داخل ساختمانها و كاهش رطوبت هوای داخل ساختمانها  نیز بسیار مناسب است. البته در صورتی كه در این گونه مناطق ، ساختمان اصلی بیمارستان در سایه كامل قرار گیرد ، پلان آن می تواند آزاد و باز باشد. 

A9-5-3 -  کاهش اتلاف سرمایش موجود و جلوگیری از تاثیر هوای گرم و مرطوب خارجی و تابش شدید آفتاب بر ساختمان ، از اهداف طراحی مبتنی بر اقلیم در این مناطق میباشد . لذا برای حفظ خنکی هوای ساختمان و جلوگیری از ورود شرجی و هوای گرم به داخل ساختمان ، میبایستی تمهیداتی را هم در طراحی ها و هم در تکنولوژی ساخت و هم در نوع مصالح بکار رفته در این اقلیم رعایت نمود .

A9-5-4 - در این اقلیم برای مراکز بیمارستانی ، اکثر فعالیتها بایستی در داخل لابی ها و ورودی های بیمارستان جانمایی شود  زیرا محوطه بیمارستانهای این اقلیم در روزهای زیادی از سال ، کارایی چندانی را نخواهد داشت .

A9-5-5 - باز شوها در این اقلیم حتی المقدور کوچک و در جهت خلاف تابش آفتاب میباشد. همچنین حتی المقدور فرم نما بایستی به گونه ای باشد که افتابگیر پنجره ها همیشگی و غیر قابل دستکاری توسط بیماران باشد .

A9-5-6 - در این اقلیم در بیشتر مناطق  ایجاد طبقات منفی و استفاده از مزایای آن در طراحی بیمارستانها ، دچار محدودیت میباشد . به همین لحاظ حجم و اندازه طبقه هم کف در بیمارستانهای این مناطق بسیار گسترده تر از سایر الگو های بیمارستانی خواهد بود .

A9-6 -  زاویه تابش نور خورشید

برای همه انواع ساختمانها ، استفاده از روشنایی نور خورشید ، به عنوان بهترین نوع روشنایی طبیعی ، لازم و  بعضآ حیاتی است ولی برای بیمارستانها این موضوع لازم تر از همه آنهاست . اما از آنجاییکه این نور در نهایت به حرارت تبدیل خواهد شد ، میزان تابش مورد نیاز برای هر نوع از ساختمانها در هر یک از اقلیم های آب و هوایی متفاوت خواهد بود که در این محل کمی به آن میپردازیم .

شدت تابش آفتاب و حرارت حاصل از آن در یک نقطه از سطح زمین با نقطه دیگر متفاوت خواهد بود . زیرا فاصله ای که پرتوی خورشید بایستی طی کند و نیز ضخامت ابرها و همچنین وضعیت آلودگی هوا و وضعیت رطوبت هوا و... برای هر محل متفاوت است . همچنین عوامل دیگری نظیر ارتفاع از سطح دریا و فاصله از اتمسفر زمین و تفاوت فصلها و روزها و حتی ساعات مختلف و زمان ظهر هر روز در هر فصل و.... نیز در این موضوع دخیل است . با توجه به موارد ذکر شده ،  زاویه ساختمان اصلی بیمارستان نسبت به خورشید بایستی به گونه ای طراحی گردد که بهترین زاویه تابش خورشید و جهت تابش آن حاصل شده و به تبع آن بتوان محل قرار گرفتن بعضی از بخشها و ارتفاع پنجره ها و نقطه ورودی های بیمارستان را مشخص نمود.

در ذیل چند نکته  مربوط به دقت در مسئله تابش خورشید برای دست اندکاران بیمارستانی یادآوری میگردد:

A9-6-1 -  بایستی توجه نمود که تمامی اطاقهای بستری و همچنین اطاقهایی که محل استراحت شبانه روزی پرسنل میباشد ، بایستی از نور مناسب خورشید بهره مند باشند . از طرفی این نور خورشید نبایستی با فرایند تابش خود موجبات ایجاد حرارت یا تشعشع و رفلکس نور در داخل فضاهای بیمارستانی گردد . برای این منظور توجه به مسیر حرکت خورشید در چهار فصل در هر منطقه ضروری میباشد . همه میدانیم که حرکت خورشید در آسمان در روزهای مختلف سال متفاوت است . برای مثال نسبت به ساختمانهایی که در کشور ایران و  رو به جنوب ساخته شده اند ،  خورشید در تابستان از شمال شرقی طلوع کرده و در شمال غربی آن غروب میکند ولی در زمستان از جنوب شرقی آن ساختمانها طلوع کرده و در جنوب غربی آن  غروب خواهد کرد . و صد البته همگان میدانند که در  ایران فقط در اول فروردین و اول مهر ماه است که خورشید  دقیقا از شرق طلوع کرده و  دقیقا از غرب غروب خواهد کرد. با این توصیف محل هر بخش بایستی با توجه به آب و هوای هر منطقه و میزان روزهای سرد یا گرم آن و نیاز به نور بیشتر یا کمتر خورشید در آن جناح ساختمان ، طراحی و جانمایی نهایی گردد.

A9-6-2 -  وضعیت طلوع  خورشید در بالا بردن روحیه و رفع کسالت روحی و ایجاد نشاط  صبحگاهی مشاهده کنندگان آن منظره به همان اندازه موثر است که وضعیت غروب خورشید در ایجاد افسردگی و ملالت روحی یک بیمار بستری در بیمارستان  . طراحان بیمارستانی بایستی به چگونگی رویت خورشید برای بیمار و همراه وی در اوقات تلخ یا شیرین حادث در بیمارستانها ، نیز توجه لازم را داشته باشد.

A9-6-3 -  البته بهترین نوع نور خورشید در ساختمان های درمانی نور یکنواخت و کم حواشی از قسمت شمال ساختمان است . این قسمت از ساختمانهای درمانی به دلیل یکنواختی و ثبات نوری برای بخشهای عملکردی بیمارستان مناسب تر است . گرچه بخشهایی از بیمارستان مثل لابی ها و یا انواع استیشتن های پرستاری در بخشها ، نیز بیشتر به نور جنوبی نیاز دارند و بایستی در حد امکان آفتاب را در طول روز دریافت نمایند.

A9-6-4 -  یکی دیگر از نکات مربوط به نور خورشید رفلکس آن است . برای اماکنی نظیر آزمایشگاهها و یا پاراکلینیکها و درمانگاههای سرپایی رفلکس و باز تابش نور خورشید مشکل ساز است . بعنوان مثال در دندانپزشکی یا در اطاقهای پاتولوژی و امثالهم  ،  این موضوع میتواند  موجب اختلال در عملکرد تخصصی آنها گردیده و در دراز مدت موجب ناخشنودی بهره برداران واقع شود .

همچنین برای درک بهتر اهمیت نور آفتاب در داخل بیمارستانها ، چند نکته برای طراحان بیمارستانی بشرح ذیل یادآوری میگردد:

A9-6-5 -  نور افتاب گذشته از تاثیرات مثبت خود بر روح و روان آدمی ٬ برای بیمارانی که مدت طولانی تری در بیمارستان بستری هستند ٬ به نوعی ٬ نشانهء امید و بهبودی و خروج از بستر بیماری محسوب میگردد . امروزه به اجبار تمامي بخشهاي ويژه مانند آي سي يو  و سي سي يو  و . . .  بايستي داراي مناظر مرتبط با محيط اطراف  به ویژه امکان درک حرکت خورشید و وقت طلوع و غروب یک روز ، براي  ايجاد حس  گذشت زمان و خوشحالی بیماران  از درك اختلاف روز و شب باشند ،  زيرا اثرات درك اين گذشت زمان و  حس كردن تفاوت روز و شب در معالجهء بيماران به عقیده پزشکان بسیار موثر است.

A9-6-6 -  همچنين اثرات ضد عفونی کنندهء نور افتاب به خصوص در محیط هایی که الودگی های انسانی و نباتی در  داخل انها وجود دارد ٬ بارها و در زمینه های متفاوت به اثبات رسیده است .

A9-6-7 -  از طرفی اطاقهایی که فاقد روشنایی طبیعی هستند ؛ ضمن دلمردگی ، در منظر استفاده كننده ، بیش از حد واقعی نمور به نظر ميرسند . به همین دلیل است که مراجعین به آزمایشگاههایی که در طبقات زیر همکف بیمارستانها قرار دارند ، ناخودآگاه احساس رطوبت بیش از حد در محیط آزمایشکاه دارند . موضوعی که فقط یک احساس کاذب است.

A9-6-8 -  اصولآ احساس شايد غير واقعي ديگري در اطاقهاي تاريك وجود دارد كه انگاري  با هوایی سنگین تر از حد معمول  در حال تنفس ميباشيم . یعنی میزان اکسیژن کم است . درحالیکه واقعا این فضا با دیگر فضاهای روشن تفاوتی در پرتاب هوای تازه ندارند .  به همین دلیل یک طراح بیمارستانی از زوایای مختلف بایستی مسئله نور دهی در انواع فضاهای بیمارستانی را مورد توجه و تحلیل قرار دهد .

A9-6-9 -  علاوه بر اینها استفادهء مناسب از نور طبیعی در طول روز ٬ موجب عدم استفاده از نور مصنوعي بوده و نه تنها هیچگونه هزینه ای را  در بر ندارد ،  ضمن كمك به  بهره وری انرژی  ، راندمان و ميزان انرژي و حجم انشعابات مورد نياز را تغيير داده  و هزينه هاي جاري و سرمايه گذاري اوليه را نيز  كاهش ميدهد.

A9-6-10 - به دلایل مذکور و دیگر مواردی که در فصل سوم  ( E) این کتاب شرح داده شده است ، عدم استفاده از نور افتاب در طراحی های داخلی بیمارستان را ٬ بایستی یک خطای نا بخشودنی در بعضی بیمارستان های فعلی دانست که جبران هزینه های مادی و معنوی آن علی الدوام بایستی توسط بیمار و بیمارستان پرداخت گردد.

 . . . .  ادامه دارد  . . . .

بهتر است مطالب را  save   نکنید ، چون دائمآ در حال  edit   نمودن و به روز کردن آنها هستیم

 در لحظه مورد نیازتان ، به روزشدهء آنها را مجددا و در همان لحظه میتوانید در این سایت مطالعه بفرمائید 

مطالب این مجموعه حاصل 22 سال تحقیق و تجربه شخصی مهندس محمد رضا اردلانی است که با زحمات 7 ساله  مهندس هدی اردلانی

ویرایش ، دسته بندی و تدوین شده است . هرگونه نقل مطالب این مجموعه بدون ذکر منبع  ، ضمن ظلم به پدید آورندگان این اثر ،

قطعآ نزد دست اندرکاران بیمارستانی کشور ،  نشانگر رذالت شخصیتی سارقین خواهد بود.

 کلیه فایل های جلد اول  (38بخش - 3فصل)  کتاب طراحی بیمارستان را در اینجا مشاهده بفرمائید