متن کامل

مجموعه 5 جلدی بیمارستانسازی

تحقیق و تدوین :

مهندس محمد رضا اردلانی + مهندس هدی اردلانی

کتاب طراحی بیمارستان

فصل اول  A   :  مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان

فصل دوم B :  شاخص های طراحی بیمارستان

فصل سوم C :  نکات اختصاصی در طراحی هریک از بخش های بیمارستان

کتاب احداث بیمارستان

فصل چهارم  D :  مبانی نظری در عملیات احداث بیمارستان

فصل پنجم  E  :  نکات اجرایی در عملیات احداث بیمارستان

فصل ششم  F  :  ویژگی های خاص برای مصالح مصرفی بیمارستان

کتاب توسعه و بازسازی بیمارستان

فصل هفتم   G :  مبانی نظری در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان

فصل هشتم   H  :   نکات اجرایی در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان

کتاب نگهداری بیمارستان

فصل نهم  K :  مبانی نظری در عملیات نگهداری بیمارستان

فصل دهم   L  :  نکات اجرایی در عملیات نگهداری بیمارستان 

کتاب ارتقای بیمارستان

فصل یازدهم   M  :  ساماندهی و کنترل سهم فیزیکی انواع بخش ها در بیمارستان

فصل دوازدهم  N  :  چگونگی استفاده از نظام ارزشیابی بیمارستانی در ارتقای کیفیت فیزیکی بیمارستان

فصل سیزدهم   P  :  نکات اختصاصی برای ارتقای کیفیت انواع بیمارستانها

جلد یکم

کتاب طراحی بیمارستان

فصل اول  : مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان

1 A–  انواع فضاهای درمانی کدام اند ؟  

A2 - انواع دسته بندی بیمارستان ها

A3 - ویژگی های اصلی در انواع بیمارستان ها

A4 -  دگرگونی در صنعت بیمارستان سازی و بیمارستان های آینده

A5 - تب بیمارستان سازی در ایران

A6 - تب تیپ سازی در بیمارستان های ایران

A7 - مطالعه شاخص های جمعیتی منطقه تحت پوشش بیمارستان

A8 - مطالعه شاخص های درمانی منطقه تحت پوشش بیمارستان

A9 - مطالعه شاخص های اقلیمی منطقه تحت پوشش بیمارستان

A10 - مطالعه شاخص های بیمارستان های خاص ( نظامی ، بحران ، ... ) 

A10

مطالعه شاخص های بیمارستانهای خاص(نظامی،بحران،..) :

برای بیمارستان های ویژه با عملکرد خاص ، علاوه بر سه زمینه جمعیت ، درمان و اقلیم ،  بحث هدف گذاری و علت اصلی احداث بیمارستان نیز باید مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد . این نوع بیمارستان ها که شامل بیمارستان های نظامی – بیمارستان های بحران – بیمارستان های اپیدمی های خاص – بیمارستان های بلایای طبیعی ( زلزله و سایر بلایا ) و ... می شوند ؛ هر کدام فلسفه وجودی خاصی دارند که در مطالعات طراحی آنها بایستی مد نظر قرار گیرند . این موارد همان موضوعاتی هستند که نقش اساسی در عملکرد و خروجی آن نوع از بیمارستان را داشته اند به گونه ای که اگر مورد توجه و دقت طراحان نبوده و در طراحی دیده نشده باشند تقریبا کارکرد  بیمارستان برای آن منظور خاص ، عبث می باشد . به عبارت دیگر مثلا بیمارستان بحران اگر در نهایت طراحی ها مثل بیمارستان عادی باشد و برای فرضیه اولیه خود یعنی بحران با سایر  بیمارستان ها تفاوتی نداشته باشد ، دیگر بیمارستان بحران نیست و مشابه سایر بیمارستان ها خواهد بود و  به همین دلیل تیم طراحان بیمارستان باید قبول کند  که موفق به تولید خواسته اولیه نشده است .

از میان انواع بیمارستان های خاص ، بحث بیمارستان های نظامی هم واقعی تر و هم اجرایی تر بوده و در کشور ما نیز بیشتر از بقیه انواع بیمارستان های ویژه در حال اجرا می باشند . بنا بر این ، برای تبیین نکات مورد مطالعه در یک بیمارستان نظامی (بعنوان نمونه ای از بیمارستانهای کاربردی در بحران)  مواردی را که علاوه بر  شاخص های کلی ذکر شده در بخش های قبلی ،  باید از آنها نیز بعنوان  شاخص های کاربری نظامی ،  تبعیت نماید ، بشرح ذیل بررسی مینمائیم :  

 (مطالعه شاخص های خاص بیمارستان های نظامی)

A10-1 - شاخص آمارهای پرسنلی

A10-2 - شاخص بیماریهای نظامیان

A10-3 - شاخص های عملیاتی

A10-4- شاخص امکانات درمانی محلی (civil)

A10-5 - شاخص های بهره وری مالی

  A10

    مطالعه شاخص های درمانی بیمارستان های نظامی   

بیمارستان های نظامی غیر از تفاوت هایی که در شکل ، نوع اجرا ، نوع سازه ، پراکندگی بلوک ها ، و تعداد طبقات و احیانآ نوع متریال و اجرای دیوارهای پوستهء خارجی و... با سایر بیمارستان ها دارند ، بایستی پاسخ یک سری نیازهای نظامی را هم بدهند که برای تشریح این نیازها ( تا جایی که قابل ذکر در یک کتاب عمومی بوده و جنبه محرمانه ندارند ) در قالب پنج شاخص ، مطالبی به شرح ذیل مطرح میشود :

A10-1 - شاخص آمارهای پرسنلی

شاید مثل همه بیمارستان ها در نگاه اول جمعیت تحت پوشش یک بیمارستان نظامی ، جمعیت یکانهای موجود در منطقه مد نظر طراحان قرار بگیرد  ؛ ولی برای بیمارستان های نظامی تفاوت هایی با سایر بیمارستان ها وجود دارد که یکی از آنها تعریف جمعیت برای روز استفاده حداکثری برابر با  سناریو های نظامی  مصوب آن منطقه است . به عبارت دیگر به غیر از شاخص های پرسنلی باید نگاهی کامل به انواع سناریو های نظامی منطقه در بحران های داخلی یا خارجی و همچنین نقش و رده محل وقوع بیمارستان در طرح های پشتیبانی یگان های پیرامونی ، و همچنین میزان ارجاعات بیمار از رده های پایین دستی و بالا دستی به آن بیمارستان  ، مد نظر قرار گیرد تا همزمان با اجرای آنواع سناریو های خاص ، بیمارستان بتواند به عنوان رده پشتیبانی اولیه یا ثانویه ، در درمان اولیه یا تکمیلی ، طراحی شده در آن سناریو ها ، عملکرد مورد قبول سیستم متبوعش را داشته باشد .

بنابراین شاید میزان و حجم و ظرفیت یک بیمارستان نظامی و حتی شکل طراحی و نوع سازه های آن در نظر کسانی که از سناریو و دکترین های یگان اصلی بیمارستاندار مطلع نیستند ، قابل قبول نباشد . ولی اولویت کارایی بیمارستان های نظامی ، بیش از وضعیت امروزین و در واقع برای روز هدف مد نظر خواهد بود . البته به غیر از عملکرد روز هدف ، در زمان صلح و برای خدمات عادی در یک بیمارستان نظامی ، جواب سوالات زیر ،  در تعیین نوع و ظرفیت بخش ها به شرح تحلیل های ذکر شده در  A7 و  A8 نیز موثر خواهد بود :

1)       تعداد کل پرسنل یگان ، به تفکیک کادر و وظیفه و داوطلب ، و روند رشد آن در 5 سال اخیر

2)       تعداد کل پرسنل دیگر نهادهای نظامی در استان یا منطقه ، به تفکیک کادر و وظیفه و داوطلب ، و روند رشد آن در 5 سال اخیر

3)       تعداد خانوارهای بومی نظامی به صورت تعداد خانوار – میانگین تعداد فرزندان – میانگین تعداد همسر (درصد مجرد ها)

4)       تعداد خانوارهای نظامی غیر بومی آن استان به صورت تعداد خانوار – میانگین تعداد فرزندان – میانگین تعداد همسر ( درصد مجرد ها)

5)       میانگین تعداد دفترچه درمانی نوزادان صادر شده برای پرسنل نظامی منطقه در 5 سال اخیر

A10-2 - شاخص بیماری های نظامیان

بیمارستان های نظامی مثل همه بیمارستان ها ، حتما و ضرورتا جوابگوی 4 عمل و بخش اصلی نیستند . این یک نکته کلیدی است که  از روز اول طراحی بیمارستان نظامی تا زمان افتتاح و بعدها در زمان بهره برداری و حتی انواع سطح بندی و اعتبار سنجی های کشوری بایستی مد نظر همگان قرار گیرد .  مثلا بخش اطفال یا زنان و زایمان به همان اندازه برای یک بیمارستان نظامی غیر لازم است که بخش بیماران شیمیایی و میکروبی برای هر یک از بیمارستان های خصوصی !! همین جا لازم به ذکر یک تذکر کلیدی است : با نادیده گرفتن دلیل ساده ولی حیاتی  ذکر شده ، بعضا در روز طراحی و متاسفانه در دوران بهره برداری ، بیشترین ضربه به ساختار بحران محور بیمارستانهای نظامی وارد شده و دستکاری هایی در روابط بین بخشی این بیمارستانها برای ایجاد مثلا بخش زایمان و یا بخش اطفال اعمال میگردد که کل سادگی و روان بودن سیکل ها برای روز بحران را دچار خدشه مینماید . این انحراف یا با کج سلیقگی نظامیان است یا با اجبارهای غیرعالمانه سیستم های نظارتی کشوری ، ولی در هر دو حالت تعبیری به غیر از خیانت بدلیل جهالت ندارد....

همواره بایستی در نظر داشته باشیم که به غیر از نوع و تعداد و ظرفیت بخش های یک بیمارستان عادی ، برای بیمارستان های نظامی ، بسته به ماموریت و دکترین نظامی یگان مربوطه و سناریوهایی که برای آینده ی بیمارستان مطرح خواهد بود ، بخش هایی اضافه یا کمتر از دیگر بیمارستان ها ضرورت خواهد داشت . به عنوان مثال در یک منطقه مانوری و تمرینهای نظامی در داخل محدوده آرام کشوری ، بحث انواع تروماهای آموزشی نظامی اولویت اول بوده و برای یک بیمارستان در منطقه مرزی دشمن که موضوع حملات غیر متعارف مطرح است ، بحث انواع بخش های درمانی غیر متعارف ضرورت دارد . این گونه تحلیل ها از رده های بالای فرماندهی با طبقه بندی محرمانه ابلاغ و طراحان بیمارستان های نظامی نباید در مورد خواسته های به ظاهر غیر معقول در ظرفیت و روابط بین بخشی و درون بخشی  بیمارستانهای نظامی ، سماجت نمایند و پیشنهاد می شود طراحان سیویل در این موارد برعکس سایر کارفرمایان که غلو مینمایند ، اعتماد بیشتری به خرج داده و از کارفرمایان نظامی اطاعت پذیری  داشته باشند .

البته به غیر از عملکرد روزهای بحران ، در طول مدت بهره برداری از بیمارستان در زمان صلح و برای خدمات عادی در یک بیمارستان نظامی ، پاسخ  به سوالات زیر ، در طراحی نوع بخش ها و ظرفیت هر یک از آن ها موثر خواهد بود :

1)   تعداد پرسنل معرفی شده از طرف درمانگاه های پادگانی به بیمارستان های غیر نظامی شهر در 5 سال اخیر به تفکیک کادر و وظیفه

2)  تعداد پرسنل جراحی شده در بیمارستان های غیر نظامی شهر در 5 سال اخیر به تفکیک کادر و وظیفه

3)  تعداد پرسنل بستری شده غیر جراحی در بیمارستان های غیر نظامی شهر در 5 سال اخیر به تفکیک کادر و وظیفه

4)   تعداد پرسنل معرفی شده به دیگر بیمارستان های نظامی خارج از منطقه یا به مرکز  ، برای اعمال جراحی در 5 سال اخیر به تفکیک کادر و وظیفه

5)  تعداد پرسنل معرفی شده به دیگر بیمارستان های نظامی خارج از منطقه یا به مرکز  ، برای بستری غیر  جراحی در 5 سال اخیر به تفکیک کادر و وظیفه

6) میزان مراجعه به پزشک عمومی – متخصص – دندان پزشکی موجود در درمانگاه های فعلی استان ( نظامی – غیر نظامی ) در 5 سال اخیر به تفکیک کادر و وظیفه

7) معدل تعداد پرسنل کادر و وظیفه استان که در طول سال به مرخصی استعلاجی ( به دلیل نقاهت ) اعزام شده اند ،  در 5 سال اخیر به تفکیک کادر و وظیفه

پس از دریافت اطلاعات بالا ، طراحان بیمارستانی میتوانند سمت و سوی نیازها و  میزان و جهت رشد آنها را برای بخش های مختلف یک بیمارستان نظامی محاسبه و در طراحی خود اعمال نمایند .

A10-3 -  شاخص های عملیاتی

اگر چه عملیات نظامی تا حدودی در سناریو ها و دکترین های  نظامی هر یگان و واحد نظامی قابل پیش بینی و اندازه گذاری است ولی این نکته نیز مهم است که  بدلیل  طبقه بندی محرمانه مطالب و اطلاعات بالاسری  ، معمولا فقط خروجی تحلیل ها در اختیار طراحان بیمارستانی قرار داده می شود . و این که چرا بخشی بزرگتر و دیگری کوچکتر از حد و فرم معمول در سایر بیمارستانهاست  شاید قابل بحث نباشد . پیشنهاد می شود در این گونه موارد طراحان بیمارستانی سیویل ، برابر خواسته کارفرما و با فرضیات مطرح شده از طرف آن ها ، فرم و ظرفیت بخش ها را محدود کرده یا گسترش دهند . ضمن آن که باید توجه نمود که کارفرما و نمایندگان نیروهای مسلح در هر یک از قراردادهای مشاوره برای طراحی بیمارستان ،  معمولا در چنین مواقعی احتمالا تسلط و شناخت کافی در طرح موضوع را خواهند داشت و باید طراحان بیمارستانساز به خبره بودن آن ها اطمینان نمایند .

به هر حال به غیر از مطالب عملیاتی خاص ، بعضی سوالات غیر محرمانه تر به شرح زیر نیز مطرح است که در تعیین ظرفیت و روابط بخش های بیمارستان های نظامی موثر می باشند :

1)    تعداد مجروحین و مصدومین عملیات های مختلف سطح منطقه به تفکیک کادر و وظیفه در 5 سال اخیر

2)  تعداد مجروحین و مصدومین عملیات های مختلف سطح منطقه که توسط بیمارستان های غیر نظامی شهر معالجه شده اند .

3)  تعداد مجروحین و مصدومین عملیات های مختلف سطح منطقه که مستقیما به خارج استان منتقل شده اند.

4)   تعداد شهدای صحنه عملیات های مختلف سطح منطقه به تفکیک کادر و وظیفه در 5 سال اخیر

5)  تعداد شهدای بعد از صحنه عملیات های مختلف سطح منطقه به تفکیک کادر و وظیفه در 5 سال اخیر

6)  تعداد جانبازان حاصل از پروسه درمان در عملیات های مختلف سطح منطقه به تفکیک نوع و درصد جانبازی ، کادر و وظیفه در 5 سال اخیر

7)  گزیده ای از تاریخ آخرین عملیات نظامی یا انتظامی موجود در این منطقه ، و بررسی نوع و تعداد و نتایج درمانی ، مجروحین و یا شهدای آن عملیات ها

A10-4 -  شاخص امکانات درمانی محلی

اگر چه شاخص امکانات درمانی محلی به صورت عموم برای کل طراحان در همه نوع بیمارستان ها باید مد نظر قرار گیرد (همانند مبحث A8) ، اما برای طراحان بیمارستان های نظامی این امکانات با در نظر گرفتن میزان کارایی و ریسک پذیری در روز هدف ، قابل اندازه گیری خواهد بود . به عبارت دیگر ، این نوع امکانات درمانی واقع در مناطق مجاور محل احداث بیمارستانهای جدید،  حتما در طراحی های هر بیمارستانی لحاظ خواهد شد ولی برای بیمارستان های نظامی در صورتی لحاظ خواهد شد که در موقعیت زمانی و مکانی مصادف با سناریو مطرح شده ، این امکانات برای جمعیت هدف ، قابل استفاده و در دسترسی عملیاتی قرار داشته باشند .

این موانع می توانند شامل یکی یا تمام موارد زیر باشد . البته تشخیص هر کدام از این موانع به عهده کارشناسان مشترک نظامی – بیمارستانی خواهد بود :

1)       مشکلات امنیتی که در روز سناریو برای بیماران یا پرسنل بیمارستان حادث خواهد شد

2)       مشکلات فیزیکی که در دسترسی یا استفاده از بیمارستان موجود در روز سناریو  ، حادث خواهد شد

3)       مشکلات قومی که در روز سناریو حادث خواهد شد

4)       مشکل در تیررس گروههای داخلی یا خارجی قرار گرفتن که در روز سناریو حادث خواهد شد

5)       مشکلات در دید بودن بعضی فعالیتهای خاص که در روز سناریو حادث خواهد شد

بنابراین پس از مشخص شدن جواب تحلیلی سوالات بالاست که میتوان اعلام نمود امکانات درمانی محلی ، در طراحی یک بیمارستان نظامی ، تا چه میزان موثر بوده و قابلیت اعمال ضرایب کاهنده یا افزاینده جهت رفع نیازهای نیروهای مسلح  خواهد داشت.

A10-5 -  شاخص های بهره وری مالی

آن چیزی که در واقعیت وجود دارد ، بیمارستان های نظامی برای روزهای خاص طراحی و احداث می شوند . روزهایی که همگان امیدوارند اتفاق نیافتد ولی اگر یک روز نامشخصی اتفاق افتاد ، آن موقع هیچ چیز جایگزین و جبران آن نیست . این یک طرف موضوع است . اما طرف دیگر موضوع آن است که نمی توان یک بیمارستان نظامی را احداث و تجهیز نموده و پرسنل آن را ساماندهی کرد و سپس درب آن را بست تا روز بحران !!! بیمارستان اصولا باید کار کند تا غیر از آماده به کار بودن تجهیزات و تاسیسات ، نفرات آن هم با یکدیگر بارها تمرینات زمان صلح را انجام داده باشند تا برای روز مبادا توانمندی مقابله و کارایی مناسب را با کمترین خطا داشته باشند .

بنابراین بیمارستان نظامی بایستی کار کند تا در روز حادثه مفید و سر زنده بماند . می دانیم بیمارستانی زنده است که اقتصادش زنده باشد . در شرایط ایده آل  البته بایستی تمامی خرج و بودجه بیمارستان های نظامی  را نهادهای حکومتی و یا دولت پرداخت نماید ، چه خروجی داشته باشد و چه نداشته باشد . مثل آتش نشانی ها .... . ولی این فرضیه در عمل و با توجه به نوع سرمایه در گردش و استهلاک لوازم و تجهیزات درمانی  ، برای بیمارستان های نظامی کشورهایی که مشکلات اقتصادی دارند قابل اجرا نیست .

چاره ای نیست جز اینکه قبول نماییم بیمارستان نظامی هم بایستی نیم نگاهی به اقتصاد درمان داشته باشد . در چنین فرضی باید نوع طراحی بخش ها ، ظرفیت ها ، ورود و خروج ها ، لابی ها و اورژانس ها و حتی تاسیسات و تجهیزات ، دو ظرفیتی و دومنظوره باشند ،  یکی برای زمان صلح و دیگری برای زمان بحران ، یکی متکی به اقتصاد سالم و خود گردان و دیگری متکی به بودجه های دولتی ، یکی برای پذیرش انبوه مجروحین بد حال که چاره ای جز رجوع به بیمارستان نظامی ندارند و دیگری برای جلب نظر اندک بیمارانی که علی رغم فضای سنگین بیمارستانهای نظامی ، این محل را برای درمان خود انتخاب مینمایند .

به همین دلایل است که میگوئیم بیمارستانهای نظامی جدای از  دوظرفیتی و دومنظوره  بودن ،  از نگاهی فراگیرتر  دوشخصیتی هم میباشند . یکی شخصیت پناهگاهی و پذیرندگی هجوم بیماران در روز حادثه ، و شخصیت دیگر قدرت جذب بیمار در روزهای عادی از میان انبوه رقبای شیک و پول خرج کن در هر منطقه .

پر واضح است که جذب بیماری که قرار است پول درمان آزاد را بپردازد کار ساده ای نیست . البته بغیر از نکات کلیدی ماموریتی که وجود دارد و جاری هم است ، شاید دلیل گرایش بیمارستانهای نظامی کوچک به نقاط محروم ، مباحث اقتصادی هم باشد . ولی برای بیمارستانهای متوسط و بزرگ نظامی ، آنهم در مناطق برخوردار ، جذب بیمار کار ساده ای نیست . البته صرف حضور پزشکان نظامی مانند اکثر نقاط دنیا و از جمله کشور ما ، بدلیل شهره بودن به تبحر ناشی از ممارست در بیماریهای تروما ، خود  ، قدرت جذب کنندگی لازم را دارند ، اما این همه ماجرا نیست . عوامل دیگری از جمله تجهیزات پزشکی ، سیستم نرسینگ ، پاسخگو بودن و نظارتهای مستمر مدیریتی و .... هم میتوانند به جذب بیمار در بیمارستانهای نظامی کمک نمایند . اما چگونگی چیدمان بخش ها و تنظیم روابط بین بخشی و درون بخشی و محل قرار گرفتن بخشهای ماموریت محور و خدمات محور ، همچنین نحوه ساماندهی و جانمایی کاربری های محرمانه از غیر محرمانه و از همه مهمتر استفاده ماهرانه از جذابیت های معماری داخلی بدون زیرسوال بردن نگهداشت زمخت اماکن نظامی و.... بسیاری آیتم های دیگر ،  از نکات قابل ذکر در بالابردن یا افت بهره وری در شاخص های مالی یک بیمارستان نظامی محسوب میگردند . 

درک این نکات خیلی مهم و سرنوشت ساز است . این همان کلید موفقیت طراحی بیمارستان نظامی است . موضوعی که در یک جلد کامل به نام طراحی بیمارستان های نظامی توسط نویسنده در حال تکمیل و ویرایش میباشد . دلیل ذکر آن هم در این مطالب ، تذکر این نکته بود که بیمارستان نظامی و اختصاصات طراحی آن در این چند پاراگراف خلاصه نخواهد شد و اگر کسی بتواند بیمارستانی با مختصات محرمانه را با کارکردی اقتصادی طراحی نماید اهمیت کار را درک کرده و این ممکن نیست مگر با ممارست و تسلط بر جوانب نظامی و درمانی و اقتصادی آنهم در پروسه قیف معکوس بیمارستانداری نظامیان !

 . . . .  ادامه دارد  . . . .

بهتر است مطالب را  save   نکنید ، چون دائمآ در حال  edit   نمودن و به روز کردن آنها هستیم

 در لحظه مورد نیازتان ، به روزشدهء آنها را مجددا و در همان لحظه میتوانید در این سایت مطالعه بفرمائید 

مطالب این مجموعه حاصل 22 سال تحقیق و تجربه شخصی مهندس محمد رضا اردلانی است که با زحمات 7 ساله  مهندس هدی اردلانی

ویرایش ، دسته بندی و تدوین شده است . هرگونه نقل مطالب این مجموعه بدون ذکر منبع  ، ضمن ظلم به پدید آورندگان این اثر ،

قطعآ نزد دست اندرکاران بیمارستانی کشور ،  نشانگر رذالت شخصیتی سارقین خواهد بود.

  کلیه فایل های جلد اول  (38بخش - 3فصل)  کتاب طراحی بیمارستان را در اینجا مشاهده بفرمائید