متن کامل

مجموعه 5 جلدی بیمارستانسازی

تحقیق و تدوین :

مهندس محمد رضا اردلانی + مهندس هدی اردلانی

کتاب طراحی بیمارستان

فصل اول  A   :  مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان

فصل دوم B :  شاخص های طراحی بیمارستان

فصل سوم C :  نکات اختصاصی در طراحی هریک از بخش های بیمارستان

کتاب احداث بیمارستان

فصل چهارم  D :  مبانی نظری در عملیات احداث بیمارستان

فصل پنجم  E  :  نکات اجرایی در عملیات احداث بیمارستان

فصل ششم  F  :  ویژگی های خاص برای مصالح مصرفی بیمارستان

کتاب توسعه و بازسازی بیمارستان

فصل هفتم   G :  مبانی نظری در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان

فصل هشتم   H  :   نکات اجرایی در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان

کتاب نگهداری بیمارستان

فصل نهم  K :  مبانی نظری در عملیات نگهداری بیمارستان

فصل دهم   L  :  نکات اجرایی در عملیات نگهداری بیمارستان 

کتاب ارتقای بیمارستان

فصل یازدهم   M  :  ساماندهی و کنترل سهم فیزیکی انواع بخش ها در بیمارستان

فصل دوازدهم  N  :  چگونگی استفاده از نظام ارزشیابی بیمارستانی در ارتقای کیفیت فیزیکی بیمارستان

فصل سیزدهم   P  :  نکات اختصاصی برای ارتقای کیفیت انواع بیمارستانها

جلد یکم

کتاب طراحی بیمارستان 

فصل دوم  : شاخص های طراحی بیمارستان

B1  –  مبانی طراحی بیمارستان و تفاوت آن با دیگر طراحی ها 

B2  - مراحل طراحی یک بیمارستان 

B3  -  دیاگرام های عملکردی برای هریک از بخشهای بیمارستانی 

B1

مبانی طراحی بیمارستان و تفاوت آن با دیگر طراحی ها :

B1-1 - تعاریف مختلف از بیمارستان

B1-2 - اهداف طراحی بیمارستان

B1-3 - عوامل موثر برطراحی بیمارستان

B1-4- اشتراکات طراحی یک بیمارستان با دیگر فضاهای معماری

B1-5 - تفاوت های طراحی یک بیمارستان با دیگر فضاهای معماری

  B1

  مبانی طراحی بیمارستان و تفاوت آن با دیگر طراحی ها  

·                       

یکی از اهداف تدوین این کتاب ، تبیین تفاوت های طراحی یک بیمارستان با دیگر ساختمان های اداری ، تجاری ، مسکونی ، صنعتی و ... می باشد . اگر چه این تفاوت ها در ظاهر و فرم طراحی بنای بیمارستانی برای همگان محسوس است  ،  اما ، زوایایی در طراحی بیمارستانها وجود دارد که برای همگان قابل رویت نیست . مثلا  چنانچه بیمارستان در طراحی عملکردهای درونی خود دچار مشکل باشد ، کل پروسه درمان بیمارستان را می تواند تحت تاثیر قرار دهد . موضوعی که در دیگر ساختمانها اصلا مطرح نمیباشد .  برای درک  بهتر این تفاوت ها به چند نوع تعریف علمی و عملکردی از بیمارستان و همچنین عوامل موثر بر طراحی های بیمارستانی و در آخر اشتراک ها و تفاوت های طراحی بیمارستان با دیگر ساختمان ها در ادامه این بخش می پردازیم .

B1-1 -  تعاریف مختلف از بیمارستان :

در کتاب های آموزشی کلمه HOSPITAL  را از منشا کلمه لاتین HOSPITIUM  به معنای مهمان نوازی دانسته اند و منظور این بوده است که مهمانان در محل مذکور مورد پذیرایی قرار می گرفته اند . اما در کتاب های اطلاعات عمومی و اجتماعی ، بیمارستان را مکانی برای تشخیص و درمان می نامند . این مکان ها می بایست دارای تجهیزات تشخیصی یا درمانی بوده و همچنین امکان پانسیون شبانه روزی بیماران را فراهم آورند . همچنین به سبب مراقبت های پزشکی و پرستاری موجود در این مکان ها ، بیماران معالجه یا درمان می گردند .

اما تعاریف دیگری نیز از بیمارستان از دیدگاه های دیگر وجود دارد :

1)       خلاصه ترین تعریف قانونی برای بیمارستان از فهوی بخش نامه های وزارت بهداشت عبارت است از محلی که در آن بیماران به صورت شبانه روزی بستری هستند و پزشک و کادر پزشکی و تجهیزات پزشکی جهت درمان در آن موجود باشد . ( میزان و سطح هر کدام از کادر درمانی و تجهیزات درمانی بسته به نوع بستری ها بسیار متفاوت خواهد بود )

2)       البته تعریف بالا  در فضای آموزشی و کلاسهای درسی بیشتر کاربرد دارد تا در واقعیت ها . زیرا بیمارستان اگر بخواهد به عنوان مرکز پذیرش بیماران و بستری آن ها جواب گوی مراجعین باشد و اگر قرار باشد بتواند کاری حداقلی در کشور ما داشته باشد ، بایستی حداقل دارای 2 بخش داخلی و جراحی با گروه پزشکان متخصص مربوطه به صورت تمام وقت و یا نیمه وقت بوده باشد . در این صورت نمی تواند کمتر از 15 تخت برای بهره وری مناسب و جوابگویی به هزینه های پرسنلی خود داشته باشد و در این صورت میزان تجهیزات پزشکی و بیمارستانی آن اگر فقط حداقل های اجباری را داشته باشد ( مثل ترالی کد ، تخت CPR  ، پرسنل و تجهیزات ایستگاه پرستاری و ... ) واقعا برای کمتر از 32 تخت خواب از نظر اقتصادی عاقلانه نخواهد بود .

3)       اما آن چیزی که در عمل رخ میدهد ، آن است که برای اخذ مجوز های حداقلی برای یک بیمارستان می بایست یک مرکز بیمارستانی دارای حداقل 4 بخش ( زنان – اطفال – داخلی – جراحی ) بوده و با گروه پزشکان و کادر درمانی خود به صورت پاره وقت یا تمام وقت بتواند امکانات اقامت شبانه روزی بیماران را فراهم آورد .

4)       همچنین یک بیمارستان موقعی تحقق عملی پیدا خواهد نمود که بتواند با حضور حداقل یک پزشک به صورت دائم و مستقیم شرایط پذیرش و درمان سریع بیماران بستری خود را به صورت حداقل 24 ساعت داشته باشد . همچنین در حفظ و نگهداری گزارشات بالینی کلیه بیماران خود دقت لازم را داشته باشد و در کلیه برنامه های آموزشی پزشکی و پرستاری و یا تحقیقات و پژوهش های پزشکی و یا مراقبت های بهداشتی و پیش گیری کننده در سطح کشور ، شرکت فعال داشته باشد .

توضیح ضروری : این که گفته می شود یک بیمارستان باید حداقل دارای 4 بخش داخلی ، اطفال ، زنان و جراحی باشد ؛ گر چه بسیار متداول است ولی سخن کاملی نیست . به طور مثال بیمارستان هایی وجود دارند که بخش اطفال و زنان در یک جا منظور شده اند و یا بخشهای داخلی و جراحی مردان در یک جا متمرکز شده است ، آیا این بیمارستان باید تعطیل شود ؟ پر واضح است که چنین نیست . جمله بیمارستان باید حداقل دارای 4 بخش داخلی ، اطفال ، زنان و جراحی باشد باید تصحیح و تبدیل به این تعریف شود که  : بیمارستان باید امکان بستری داخلی ، جراحی ، اطفال و زنان را داشته باشد . حال هر کدام از این رشته ها می توانند چند بخش باشند یا دو تا از این 4 مورد در یک بخش باشند . پس کلمه بخش در جمله مذکور یک اشتباه رایج است .

B1-2  -  اهداف طراحی بیمارستان :

واضح است که هدف از طراحی بیمارستان درمان بیماران است . اما اگر کمی عمیق تر موضوع را بنگریم ، کار طراحی بیمارستان احتمالا مقبول تر خواهد بود . همگان اذعان دارند که بیمار به عنوان تنها دلیل وجود و حیات یک بیمارستان ، نیازمند یک سری خدماتی است که به طور مناسب و عادلانه و قابل وصول ، در تمام اوقات باید به فوریت برای وی فراهم گردد .

این موضوع صرفا شامل بیماران بستری نمی گردد و بنابر تعاریف پزشکی افرادی هم که با احتمال داشتن بیماری به بیمارستان مراجعه می نمایند ، بایستی همان توجهات و خدمات که در مورد افراد بیمار تایید شده از نظر بالینی ، ارایه خواهد شد ، به ایشان نیز ارائه و مورد احترام قرار گیرند .  به عبارت دیگر هر کس که وارد بیمارستان می شود ، از نظر قانونی مستحق تمام خدمات ارائه شده در بیمارستان خواهد بود .چه واقعآ مریض باشند و چه واقعآ مریض نباشند .

این ادعای بزرگی برای یک بیمارستان است که بتواند موجبات رضایت بیمار و همراهان بیمار را به دست آورد . دستیابی به این هدف به غیر از کارهای نرم افزاری و درمانی و خدماتی ، نیازمند ایجاد فضای فیزیکی مناسب و کارآمدی است که به صورت کلی دارای ویژه گیهای ذکر شده در 2 بند ذیل باشد  :

1)       طراحی یک بیمارستان در نهایت می بایستی به ایجاد یک محیط آرام ، راحت ، متناسب با فرهنگ و عادات منطقه ، در راستای بهره گیری از روان شناسی نور و روان شناسی رنگ ها برای ایجاد یک محیط امیدوارکننده و اطمینان بخش برای بیماران و ...  ختم گردد .

2)    طراحی یک بیمارستان بایستی در نهایت منجر به ایجاد فضایی کارامد و مناسب برای فعالیت پرسنل درمانی و خدماتی و مبتنی بر نظام روابط داخلی بیمارستانی گردیده و با نظام عملکردهای بیمارستانی در تقابل نباشد . همچنین حتی المقدور از دسترسی های خطی برخودار بوده و جانمایی هر یک از بخش های آن در کل بیمارستان در تسهیل امور درمانی ، هم به بیماران و هم  به پرسنل درمانگر کمک نماید .

B1-3 -  عوامل موثر بر طراحی بیمارستان :

علاوه بر همه آنچه که در فصل اول و  بخش مطالعات بیمارستان در باب ( جمعیت – اقلیم – درمان ) شرح داده شد ، بایستی توجه نمود که بعد از مشخص شدن حجم و ظرفیت و نوع ساختمان ، برای دو بیمارستان هم سان موارد دیگری نیز وجود دارد که بر نوع طراحی بیمارستان موثر خواهند بود . این موارد  به شرح زیر می باشند :

1)       شکل و اندازه و فرم زمین : زمین یا عرصهء انتخابی برای احداث بیمارستان ، ساختمان بیمارستان را مجبور به تبعیت از خود نموده و بسته به نوع  آن ، بیمارستان می تواند کشیده یا متراکم یا مرتفع یا کم ارتفاع و ... باشد .

2)       ظرفیت و شکل و حجم ساختمان اصلی : این موضوع پس از مشخص شدن فرم سایت در ردیف بالا ،  می تواند تعداد تخت های بستری در هر طبقه یا تعداد خدمات پاراکلینیکی هر طبقه و همچنین جانمایی بخش ها را در طیقات مختلف تحت تاثیر قرار دهد . البته خود نیز میتواند تحت تاثیر  تعداد و ظرفیت خدمات بیمارستان تغییراتی را داشته باشد .

3)       چشم انداز حال و آینده اطراف محیط سایت :  این موضوع پس از مشخص شدن دو ردیف بالا ،  می تواند نورگیرها ، پنجره ها ، سیکل هوا ، نوع کاربری های هر طبقه و در هر وجه از اطراف ساختمان و بالاخره فرم و شکل جلد خارجی بلوک به همراه نوع مصالح غشای خارجی مدول های طراحی بیمارستان را تحت تاثیر خود قرار دهد .

B1-4  -  اشتراکات طراحی بیمارستان با دیگر فضاهای معماری :

بیمارستان مکانی است که جهت پذیرش و درمان افراد بیمار و ارائه خدمات پزشکی به ایشان احداث می گردد . به همین دلیل محل استقرار بیمارستان اغلب در مراکز و شهرهای با تراکم جمعیت مناسب  انتخاب شده و به عنوان یک جز از عناصر اجتماعی پیرامون خود ، با دیگر طرح های عمرانی که اثرات و خدمات اجتماعی دارند ، اشتراکاتی دارد .

این اشتراکات می تواند به شرح نمونه های زیر باشد :

1)       بیمارستان به دلیل وجود قوانین و سیکل اداری حاکم بر آن ، شبیه یک طرح اداری بوده و تابع قوانین حاکم بر محیط های اداری و کاری پرسنلی می باشد .

2)       بیمارستان به دلیل عام المنفعه بودن و خدماتی که باید ارائه دهد شبیه یک طرح خدماتی بوده و باید کلیه موارد و مزیت های یک طرح خدمات رسانی و استاندارد های فضای خدماتی را مد نظر قرار دهد .

3)       بیمارستان به دلیل وجود انواع دستگاه های لوکس و پرهزینه از یک طرف و اصل رقابتی بودن خدمات آن با دیگر مراکز درمانی از طرف دیگر ، در قالب فضاهای یک طرح تجاری می گنجد . به همین دلیل شباهت های زیادی را در رقابت های اقتصادی با یک طرح تجاری دارد و بایستی نکات و مواردی را رعایت نماید که از دور رقابت جا نیافتد.

4)       بیمارستان به دلیل کاربری های الزامی که در مواقع اضطراری و سناریو های مختلف بحران به عهده دارد در طراحی های سازه و روابط بیرونی خود ، شبیه یک طرح امنیتی بوده و تابع یک سری از ضوابطی که در فضاهای امنیتی وجود دارند خواهد بود .

با تامل در موارد ذکر شده مشخص خواهد شد که در تمامی طرح های بالا چند مشخصه جز اشتراکات انواع طرح های اداری ، خدماتی ، تجاری ، امنیتی بوده و در سرنوشت یک طرح بیمارستانی نیز قابل بحث است که به آن ها اشاره می شود :

1)       در تمامی طرح های اشاره شده و همچنین بیمارستان ها ، قابلیت دسترسی بهتر مردم به این اماکن  بسیار حائز اهمیت است .

2)       در تمامی طرح های اشاره شده و همچنین بیمارستان ها ، از آن جایی که جزیی از عناصر اجتماعی محسوب شده و قابل تفکیک و ایزوله کردن از جامعه نیستند ، بنابراین هر چه قدر عناصر اجتماعی و ارتباطی آن جامعه تغییر کند ، بهره وری و اثر بخشی طرح ها هم می تواند بهتر یا بدتر شود .

3)       در تمامی طرح های اشاره شده و همچنین بیمارستان ها ، با توجه به مرور زمان و تغییر رفتار های اجتماعی ، اقتصادی ، علمی ، صنعتی و... مردم جامعه ، این اماکن از جمله بیمارستان ها نیز ، به صورت یک سیستم پیچیده ، از این تغییرات متاثر گردیده و تغییر رفتار خواهد داشت .

4)       در تمامی طرح های اشاره شده و همچنین بیمارستان ها ، هدف مشترک و نهایی ، بهره گیری حداکثری افراد جامعه از طرح مذکور بوده و مبنای کار ، خدمات دهی مناسب در جامعه می باشد .

B1-5  -  تفاوت های  طراحی یک بیمارستان با دیگر فضاهای معماری :

حداقل در 4 بخش تفاوت هایی مابین طراحی یک بیمارستان با دیگر فضاهای ساختمانی وجود دارد:

·          تفاوت در طراحی و معماری

·          تفاوت در سرمایه گذاری

·          تفاوت در عملیات اجرایی

·          تفاوت در نگهداشت در آینده

از آنجاییکه هر کدام از این موارد خود زیر شاخه هایی را شامل میگردند که به صورت مستقل نیازمند بررسی میباشند ، در ادامه به تشریح هر یک از انها میپردازیم :

B1-5-1  -  تفاوت در طراحی و معماری : عمده ترین دلیلی که معماران صاحب نام هنری در پی کار و نمونه بیمارستانی نمی روند همان دلایل و محدودیت هایی است که مورد نظر ما در این پاراگراف می باشد . این موارد عبارتند از :

1)       وضع ظاهری : بسیاری از بیمارستان سازان قدیمی معتقدند که هر بیننده ای باید بتواند ساختمان بیمارستان را از دیگر بناها تشخیص دهد . و لیکن در حال حاضر این نظریه زیاد مورد قبول نمی باشد و سلیقه طراحان و آحاد جامعه این تمایز را نمی پسندند . ولی این شباهت یا عدم شباهت در قالب یک سری تفاوت ها خواهد بود . بیمارستان باید در شکل و ارتفاع و حجم ساختمان و نیز نوع دسترسی ها ، پنجره ها و ورودی ها و ... با دیگر ساختمان ها تفاوت هایی را داشته باشد . 

2)       رعایت اجباری بعضی استاندارد ها : در هر ساختمان می توان از انواع کف پوش یا دیوار پوش استفاده کرد ولی در بیمارستان ها با محدودیت روبرو هستیم . و یا در ساختمان ها می توان از انواع لوله های چند لایه و پلی اتیلنی استفاده کرد و یا استفاده از انواع در و پنجره با سایز های متفاوت و....  ولی در بیمارستان ها این موارد استاندارد های خاص خود را دارند .  

3)       تناسب و رابطه بخش ها با هم : در هر طراحی و احداث برای انواع ساختمان ها می توان هر نوع لکه گذاری در کاربری ها و فضاها را داشته باشیم و با هر فرم و تناسبی طبقات و چیدمان آن ها را مشخص کنیم و لیکن در بیمارستان ها این گونه نیست . هر بخش نیاز به زیر ساخت های تاسیساتی خاص خود را دارد و همچنین بعضی بخش ها باید حتما در مجاورت هم باشند . بعضی از فضاها هم نیاز به روابط برون بخشی خاصی دارند که چیدمان آن ها نمی تواند خیلی به دلخواه طراحان باشد .

4)        اختصاصات تصرف های درمانی : اگر چه ساختمان بیمارستان نیز به عنوان یک تصرف تجمعی (کاربری جمعیت محور) حول وظایف  خدمات رسانی به کانون های جمعیتی احداث می شود ولی در اساس به دلیل محدودیت های حرکتی جمعیت ساکن در آن با ساختمان های دیگر تصرف های تجمعی تفاوت های اساسی دارد . این محدودیت حرکتی برای بیماران هم در بحث تخلیه در هنگام بحران و هم در ارتباطات برون بخشی بیمارستان با سایر فضاهای مشابه ، تفاوت هایی را ایجاب می کند . این تفاوت ها میتواند اکثر ضوابط ایمنی در طرحهای بیمارستانی را به طور نسبی یا کامل دستخوش تغییر نماید .

5)        اختصاصات بهداشتی درمانی : در داخل فضاهای بیمارستانی الزاماتی است که با سایر ساختمان ها متفاوت است . البته در داخل مجموعه ساختمان های درمانی نیز تفاوت هایی بین خود مراکز درمانی هم وجود دارد که باید در مرحله طراحی مد نظر قرار گیرد . این تفاوت ها بستگی به نوع کاربری فضای درمانی قابل طرح است . مثلا وضعیت بهداشت محیط بیمارستانی و ایزوله سازی روابط بین بخشی و درون بخشی یک طرح معماری برای بیمارستان روان پزشکی با بیمارستان قلب کاملا متفاوت است . همچنین میزان تراکم بیماران در بخش ها و تعداد بخش ها نیز تفاوت های درون مجموعه ای خاص را برای هر یک از بیمارستان ها به وجود خواهد آورد .

B1-5-2  -  تفاوت در سرمایه گذاری : بیمارستان ها به دلیل نوع و سرعت مصرف منابع مالی با خیلی از ساختمان ها تفاوت هایی دارند که قابل تامل است . اگر سرمایه گذاری در بیمارستان ها را در دو گروه زیر بدانیم ، بعضی از این تفاوت ها به شرح زیر است :

طراحی بیمارستان با سرمایه گذاری دولتی : همین که نام بودجه های دولتی به میان می آید باید طراح ساختمان بداند که بین زمان طراحی با زمان بهره برداری امکان فاصله وجود دارد . حال در یک سیلو یا سد یا جاده یا نهاد اداری ،  این روابط و طراحی ها دچار مشکل چندانی نخواهد بود ولی در طراحی بیمارستان به دلیل سرعت زیاد تغییرات در تجهیزات پزشکی و به تبع آن فضاها و استاندارد های درمانی ، یک طرح بیمارستانی فقط برای مدت محدودی به روز و قابل تایید است و بعد از زمان مشخصی ( مثلا 2 سال در حال حاضر ) این طرح عقب افتاده محسوب می شود و حتی در مواردی قابل اجرا یا تایید برای بهره برداری بیمارستانی نیست . بنابراین در طراحی بیمارستان ها چنان چه سرمایه گذار بخش دولتی باشد ، بایستی متفاوت از دیگر طرح های ساختمانی ، نقشه های سازه و تاسیسات کاملا قابل تغییر و تعویض پیش بینی شود تا در مواقعی مثل دیرکرد بودجه ها و طولانی شدن طرح بتوان تغییرات مورد نیاز و حتمی را در قالب سازه ای موجود بیمارستان اعمال نمود.

طراحی بیمارستان با سرمایه گذاری خصوصی : پیشکسوتان بیمارستانسازی همواره معتقد بوده و هستند که طراحی بیمارستان های خصوصی با هر پروژه خصوصی دیگری تفاوت دارد . این تفاوت ها اگر چنانچه بیمارستان خصوصی  مورد نظر بدون پشتوانه مالی موثر باشد (یعنی بیمارستان هایی که  سازندگان آن منتظر دریافت وام و یا فروش سهام  بیمارستان هستند ) تقریبا مشکلاتی نظیر بخش دولتی را دارند و برابر تجربه رایج ، بسیار نادر است که اینگونه بیمارستانها کمتر از 5 سال به سرانجام رسیده باشند .

اما اگر پشتوانه مالی بیمارستان خصوصی محکم و قابل اعتماد باشد ( مثلا چند نفر محدود با بودجه کافی شروع کننده بیمارستان باشند و اصلا برنامه ای برای فروش سهام تا مرحله بهره برداری نداشته باشند ) در آن صورت نیز تفاوت ها از نوعی دیگر و به شرح زیر وجود دارد :

1)       متناسب با فروش سهام بیمارستان تغییراتی در حجم و عملکرد بخش ها و به خصوص نوع درمانگاه ها ( اگر کلینیک آن با بیمارستان مجاور باشند ) خواهیم داشت . طراح بیمارستان باید به گونه ای طراحی نماید که این تغییرات در نوع تخصص سهام داران آینده را  ، بتواند در آن زمان پاسخ دهد . 

2)       موضوع دیگر اختلاف نظر سهام داران در تامین انواع نیاز ها است . زیرا بعضی مواقع اغلب سهام داران در رای گیری ها می توانند و میخواهند بخشی از بیمارستان را بر خلاف روش معمول وسیع تر و یا محدودتر از سایر موارد به بهره برداری برسانند . در چنین مواقعی طراح بیمارستانی باید سناریو های این موارد را بر حسب تجارب قبلی خود پیش بینی کرده باشد . 

3)       طراح بیمارستان های خصوصی در آخر کار باید بتواند نظر اکثریت سهام داران را به طرح خود جلب و رضایت ایشان را فراهم نماید ، البته بنابر قولی باید گفت : این موضوع بسیار سخت تر از به لیگ برتر رساندن یک تیم فوتبال دسته سوم کشور برای سرمربی آن تیم است ؟!؟ .  واقعیت این است که در همه بیمارستان های خصوصی  ، هر یک از سهام داران الگوهایی را مد نظر دارند که از اساس قابل اجماع با دیگر الگوهای سهامدار بعدی در همان بیمارستان نیست چه برسد به استانداردهای ابلاغی در پروسه بیمارستانسازی کل کشور  .  بنابراین ، این تفاوت ها در توقعات و خواسته ها ده ها برابر کار طراحان بیمارستان های خصوصی را از دیگر پروژه های مشابه سخت تر خواهد نمود .

B1-5-3   -  تفاوت در عملیات اجرایی :  بیمارستان ها در مرحله اجرا با دیگر ساختمان ها نیز تفاوت هایی را دارند که اهم آن ها به شرح زیر است :

1)       دتایل های اجرایی و ارتفاع طبقات و نوع پارتیشن ها و دیوارها و محدودیت در استفاده از بعضی از انواع متریال در احداث ساختمان ها از جمله مواردی است که بر طراحی بیمارستان ها اثر گذار است . یعنی طراح آزاد نیست که از هر نوع اتصال تیر و ستون و یا از هر نوع مقطع تیرهای حمال به خصوص در مواردی که  عبور شبکه های تاسیساتی را در زیر سقف کاذب محدود خواهد کرد ، استفاده نمایند . همچنین طراحان نمی توانند از بعضی متریال در احداث ساختمان های بیمارستانی استفاده نمایند . مثل به کارگیری انواع سقف های تیرچه و یونولیت و ...

2)       به دلیل آن که هر زمان امکان ورود دستگاه های جدید به امکانات بیمارستانی وجود دارد ، لزوم پیش بینی تاسیسات زیر بنایی مورد نیاز این تجهیزات در زمان نصب ، در روز طراحی ، یکی از نکات قوت یک طرح بیمارستانی خواهد بود . تفاوت یک بیمارستان ساز با تجربه با یک فرد غیر مجرب در طراحی بیمارستان ، همین پیش بینی هاست . مثلا برای هر تجهیزات پزشکی جدیدی که در 10 سال آینده باید در بخشی به کارگیری شود ، طراح بیمارستانی با کمترین الزام به تخریب و هزینه های ثانویه از همان روز طراحی با نزدیک ترین شبکه رایزرهای افقی و عمودی زیر ساخت های ( آب ، برق ، گاز ، فاضلاب و ... ) را پیش بینی و در طراحی های خود مد نظر قرار داده است . اعمال این تفاوت ها در طراحی یک بیمارستان با سایر ساختمان های مشابه ، بالاترین ویژگی ها و در عین حال تفاوت های اجرایی در یک طرح کارامد بیمارستانی خواهد بود .

3)       بیمارستان همیشه باید تمیز و لوکس باشد . در مرحله احداث اگر پیش بینی هایی برای تعویض نازک کاری ها و در و پنجره ها و سایر دسترسی ها نشده باشد ، چگونگی این به روز بودن ابنیه بیمارستانی به شدت چالش زا خواهد شد هم از نظر اقتصادی و هم از نظر کارایی و بهره وری . بنابراین در مرحله طراحی باید به گونه ای احداث بیمارستان اجرا شود که این امکانات و الزامات را در عملیات اجرایی سازه و تاسیسات بیمارستان قابل دسترسی نموده باشد . 

4)       پر واضح است که در عملیات اجرایی بیمارستان ها علاوه بر سایر تاسیسات ساختمان های بزرگ مشابه ، مواردی نظیر اکسیژن مرکزی ، ساکشن مرکزی ، سرب کوبی ها ، فاضلاب های ویژه و ایزوله و ... نیز مطرح است که در طراحی بیمارستان باید از ابتدا در نظر گرفته شود . همچنین امکانات الزامی برای نصب بعضی دستگاه ها در سقف و دیوارها نظیر انواع چراغ های سقفی ، چراغ سیالتیک ، چراغ نگاتسکوب ، انواع چراغ دیواری و ... نیز به موارد بالا بایستی اضافه گردد .

B1-5-4  -  تفاوت در نگهداشت در آینده  : اصلی ترین تفاوت بیمارستان ها با سایر ساختمان ها ، بنابر  تمامی نقل قول های بزرگان بیمارستانسازی و بیمارستانداری ، مباحث نگهداشت بیمارستانی است . این مباحث آنقدر مهم و اثر گذار بر موفقیت یک بیمارستان هستند که غالبا ستون فقرات یک طرح بیمارستانی را دستخوش تغییر خواهند نمود .  اگر چه  به تفصیل این مباحث در کتاب چهام این مجموعه آمده است، اما چند مورد مهم در مبحث نگهداشت بیمارستانی را بشرح زیر و به اختصار مورد بررسی قرار میدهیم  :

1)       24 ساعته بودن تاسیسات بیمارستان : کمتر ساختمانی است که مثل بیمارستان به هیچ وجه نتواند استراحت کند . بیمارستان ها در حالت های عادی حتی تصور استراحت و تخلیه کاربران را مانند برج های اداری یا صنعتی و یا حتی مسکونی ندارند . این نکته شرایط خاصی را در طراحی های تاسیساتی می طلبد که طراحی های معماری را هم تحت تاثیر قرار می دهد . مثلا تهویه دائمی یک بخش مثل ICU  یا  CCU   یعنی لکه گذاری آن در محلی از ساختمان که رایزرهای تاسیساتی و همچنین فضاهای ارتباطی آن با سایر بخش ها مثل اداری یا لابی بیمارستان تفاوت داشته باشد و ... .

2)       بیمارستان ها به صورت دائمی در حال رشد کیفی و کمی هستند . مثلا به دلیل ارزشیابی های دوره ای ، بعضی از تعاریف و حجم فضاها در حال تغییر خواهد بود . این چنین وضعیتی در هیچ نوع دیگر از ساختمان های بزرگ مشابه ندارد . مثلا پلان یک مجموعه تجاری یا اداری می تواند همیشه ثابت باشد و اصولا مالک هر بخش مشخص است و اجازه تصرفات بیشتر را نمی دهد . ولی در بیمارستان ها ناگهان یک بخش اداری یا بستری تبدیل به یک بخش کاملا متفاوت مثل فیزیوتراپی یا زایشگاه یا دیگر فضاهای پاراکلینیکی پر از آیتم  های مختلف می شود . بنابراین موضوعاتی نظیر ارزشیابی همیشگی بیمارستان ها یک تفاوت بسیار بسیار اثر گذار بر طراحی بیمارستان ها محسوب می شود .

3)       یکی دیگر از تفاوت های نگهداشت بیمارستان ها با سایر ساختمان ها بحث تغییرات الزامی در دستگاه ها می باشد . مثلا در ساختمان های غیر بیمارستانی یا دستگاه تجهیزاتی وجود ندارد و یا اگر دارد الزامی به تغییر و تبدیل آن نیست . اما در بیمارستان ها این گونه نیست . اگر یک دستگاه جدید تهویه یا یک امکان جدید نظافتی و یا حتی یک مدل جدید تجهیزات پزشکی به بازار بیاید ، الزاما باید به دلیل سلامت محور بودن بیمارستان ها ، روش و دستگاه قدیمی با آن تکنولوژی جدید جایگزین شود چه این امر اقتصادی باشد و یا نباشد . در صورتی که در سایر طراحی ها ، مسائل اقتصادی اجازه هر نوع تغییر را نمی دهد . به همین دلیل نگهداشت ابنیه و تاسیسات در دوره بهره برداری بیمارستان ها از این منظر نیز طراحی های خاصی را برای فضای بیمارستانی الزامی می نماید .

4)       به دلایل بهداشتی و سلامت محور بودن ساختمان های بیمارستانی ، در طول زمان بهره برداری و نگهداشت بیمارستان ها ، الزاماتی بابت اجرای اسکراپ های جدید در هر یک از ورودی های فضاهای اجتماعی بخش ها قابل تصور است . این روند که همواره در طول زمان در حال پیشروی بوده است باعث شده که ابتدای ورود هر بخش اسکراپ های جدید الزامی شود که این الزامات به ترتیب زمان ابلاغ باید اعمال شوند . بنابراین در طراحی فضاهای بیمارستانی ،  باکس باکس ها و زون بندی های خاصی را هم در روابط بین بخشی و هم درون بخشی و هم در تاسیسات مکانیکی و الکتریکی آن بخش ها بایستی منظور و پیش بینی نمود که در دیگر ساختمان ها تقریبا محتمل نمیباشد .

 . . . .  ادامه دارد  . . . .

بهتر است مطالب را  save   نکنید ، چون دائمآ در حال  edit   نمودن و به روز کردن آنها هستیم

 در لحظه مورد نیازتان ، به روزشدهء آنها را مجددا و در همان لحظه میتوانید در این سایت مطالعه بفرمائید 

مطالب این مجموعه حاصل 22 سال تحقیق و تجربه شخصی مهندس محمد رضا اردلانی است که با زحمات 7 ساله  مهندس هدی اردلانی

ویرایش ، دسته بندی و تدوین شده است . هرگونه نقل مطالب این مجموعه بدون ذکر منبع  ، ضمن ظلم به پدید آورندگان این اثر ،

قطعآ نزد دست اندرکاران بیمارستانی کشور ،  نشانگر رذالت شخصیتی سارقین خواهد بود.

  کلیه فایل های جلد اول  (38بخش - 3فصل)  کتاب طراحی بیمارستان را در اینجا مشاهده بفرمائید