قصه بیمارانی که به علت رضایت ندادن خانواده ها جان می دهند
«هر شب که می خوابم به امید فردایی هستم تا شاید بتوانم با پیوند ریه زنده بمانم». این، جمله مهناز، بیمار جوانی است که پس از ماه ها انتظار به آرزوی پیوند ریه نرسید و جان خود را در عنفوان جوانی از دست داد.
این زن جوان پس از ماه ها امید و انتظار به علت اینکه ده ها خانواده با تصورات و باورهای اشتباه از اهدای اعضای عزیز دچار مرگ مغزی شده خود سرباز زدند، با زندگی خداحافظی کرد.
به گفته مسوولان نظام سلامت، هر روز هفت تا 10 بیماری که در فهرست انتظار پیوند اعضا قرار دارند به علت نرسیدن عضو پیوندی و رضایت ندادن خانواده های افراد دچار مرگ مغزی برای اهدا، جان خود را از دست می دهند.
**چرا خانواده ها برای اهدای عضو عزیز ازدست رفته شان رضایت نمی دهند؟
یکی از مهم ترین دلایلی که خانواده ها برای اهدای عضو عزیز از دست رفته شان، رضایت نمی دهند این است که فکر می کنند بیمارشان به کما رفته است و ممکن است به زندگی بازگردد. این در حالی است که مرگ مغزی با کما فرق دارد.
مغز فرد در کما دچار اختلال کارکرد می شود اما در مرگ مغزی ، این خود مغز است که از کار می افتد و به تبع آن تمام ارگان های دیگر بدن نیز از بین می رود اما در بیمارستان با استفاده از تجهیزات پزشکی کاری می کنند که قلب ، همچنان به تپش خود ادامه دهد. پس در حقیقت فرد دچار مرگ مغزی، جان خود را از دست داده است و به هیچ عنوان ، امکان بازگشت وی وجود ندارد؛ ضمن اینکه اگر خانواده فرد مرگ مغزی به اهدای عضو رضایت ندهد، سلول های بدن به تدریج در بدن از بین می رود و مغز تخریب شده نیز از گوش ها بیرون می زند.
این درحالی است که اهدای عضو فرد دچار مرگ مغزی می تواند جان پنج بیمار را نجات دهد و با اهدای تاندون و عضروف هم مانع ناتوانی 56 بیمار ویلچر نشین شود.
یکی دیگر از عواملی که موجب می شود خانواده ها از اهدای عضو عزیز دچار مرگ مغزی خود سر باز زنند به خاطر آن است که به اصطلاح عامیانه می گویند «نمی خواهیم پیکر عزیزمان پاره پاره شود».
این در حالی است که تمام اعضای فرد دچار مرگ مغزی با شکافی در جراحی، برداشته می شود و شکاف ها نیز بخیه و ترمیم و جاهای خالی بدن با پروتز پر می شود به گونه ای که نزدیکان متوفی ، هنگام تشییع و دیدن پیکر وی متوجه عمل جراحی نمی شوند و او را سالم مشاهده می کنند.
**فقط 40 درصد خانواده های فرد دچار مرگ مغزی به اهدای عضو رضایت می دهند
به گفته معاون مرکز اهدای عضو دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، فقط 40 درصد خانواده های فرد دچار مرگ مغزی به اهدای عضو، رضایت می دهند.
دکتر مسعود مظاهری ، دلبستگی عاطفی شدید خانواده ها به متوفی را یکی از دلایل رضایت ندادن خانواده ها به اهدای عضو عنوان می کند.
وی ادامه می دهد: در ایران ، رضایت برای اهدای عضو از خانواده ها «گرفتنی» است نه «دادنی». به آن معنا که خانواده ها از قبل برای اهدای عضو آماده نیستند و این فرهنگ ، آنچنان که باید، نهادینه نشده است.
**گرفتن رضایت، مهم ترین بخش فرایند پیوند اعضا
معاون مرکز اهدای عضو دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گرفتن رضایت را مهم ترین بخش فرایند پیوند اعضا عنوان می کند و می گوید: اگر نیمی از خانواده های افراد دچار مرگ مغزی به اهدای عضو رضایت دهند، دیگر هیچ بیماری در فهرست پیوند اعضا برای گرفتن عضو پیوندی نخواهد بود.
مظاهری تاکید می کند: خانواده ای که از اهدای عضو گذشت نمی کنند و رضایت نمی دهند موجب مرگ افرادی می شوند که در فهرست پیوند اعضا در انتظار هستند.
**موانع رضایت گیری از خانواده ها
معاون مرکز اهدای عضو دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی می گوید: مهم ترین مانع رضایت گیری خانواده های فرد دچار مرگ مغزی شده، انکار مرگ است زیرا خانواده ها باور نمی کنند که مرگ مغزی یک نوع مرگ است.
مظاهری با بیان اینکه باورهای دینی در رضایت گیری، تاثیر مثبت دارد، می افزاید: رسانه ها، مجلس و مراجع دینی می توانند روی بخش زیادی از جامعه تاثیر داشته باشند تا فرهنگ اهدای عضو توسعه یابد.
وی تصریح می کند: اگر خانواده ها در خصوص اهدای عضو فرد دچار مرگ مغزی، مقاومت کنند، فرصت طلایی از دست می رود چون ممکن است قلب ،هر لحظه از کار بیفتد.
**جوانی که از فهرست انتظار پیوند اعضا بیرون جست
جواد ، جوانی که به خاطر بیماری مادرزادی در فهرست پیوند اعضا بود و برای نفس کشیدن مجبور بود به دستگاهی وصل باشد، خوشبختانه به سرنوشت مهناز دچار نشد و از فهرست انتظار پیوند اعضا بیرون جست.
جواد بعد از آنکه از فهرست انتظار پیوند اعضا بیرون جست و پیوند ریه انجام داد، رخت دامادی بر تن کرد و جالب آنکه با دختری ازدواج کرد که او هم پیوند ریه انجام داده بود. گفته می شود این، نخستین ازدواج دو فرد پیوند ریه در جهان به شمار می آید.
جواد به سوی زندگی پرامید تازه ای رفت؛ زندگی که به خاطر باورهای اشتباه از مهناز دریغ شد. مهناز ، رفت ، اما اکنون نیز 25 هزار بیمار دیگر در کشور در فهرست انتظار پیوند اعضا قرار دارند.
به گفته دکتر کتایون نجفی زاده ، مدیر اداره پیوند وبیماری های خاص وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی ، سالانه 25 درصد بیماران فهرست انتظار پیوند اعضا در کشور جان می بازند. این در حالی است که هر سال پنج تا هشت هزار تن در کشور دچار مرگ مغزی می شوند که از این شمار به عنوان نمونه در سال 1392 تنها 665 تن به اهدای عضو رسیدند.
---------------------------------
گزارش از سادات حسینی خواه