مجموعه 5 جلدی بیمارستانسازی
تحقیق و تدوین :
مهندس محمد رضا اردلانی + مهندس هدی اردلانی
کتاب طراحی بیمارستان
فصل اول A : مبانی مطالعه برای طراحی بیمارستان
فصل دوم B : شاخص های طراحی بیمارستان
فصل سوم C : نکات اختصاصی در طراحی هریک از بخش های بیمارستان
کتاب احداث بیمارستان
فصل چهارم D : مبانی نظری در عملیات احداث بیمارستان
فصل پنجم E : نکات اجرایی در عملیات احداث بیمارستان
فصل ششم F : ویژگی های خاص برای مصالح مصرفی بیمارستان
کتاب توسعه و بازسازی بیمارستان
فصل هفتم G : مبانی نظری در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان
فصل هشتم H : نکات اجرایی در عملیات توسعه و بازسازی بیمارستان
کتاب نگهداری بیمارستان
فصل نهم K : مبانی نظری در عملیات نگهداری بیمارستان
فصل دهم L : نکات اجرایی در عملیات نگهداری بیمارستان
کتاب ارتقای بیمارستان
فصل یازدهم M : ساماندهی و کنترل سهم فیزیکی در بخش های بیمارستان
فصل دوازدهم N : چگونگی استفاده از نظام ارزشیابی بیمارستانی در ارتقای کیفیت فیزیکی بیمارستان
فصل سیزدهم P : نکات اختصاصی برای ارتقای کیفیت انواع بیمارستانها
جلد یکم
کتاب طراحی بیمارستان
فصل سوم : نکات اختصاصی در طراحی هریک از بخشهای بیمارستان
C1 - نکات اختصاصی در طراحی فضاها و نماهای ورودی بیمارستان
C2 - نکات اختصاصی در طراحی لابی و پذیرش بیمارستان
C3 - نکات اختصاصی در طراحی هتلینگ بیمارستان
C4 - نکات اختصاصی در طراحی دفتر پرستاری بیمارستان
C5 - نکات اختصاصی در طراحی اورژانس بیمارستان
C6 - نکات اختصاصی در طراحی تالار اطاقهای عمل
C7 - نکات اختصاصی در طراحی زایشگاه
C8 - نکات اختصاصی در طراحی ICU
C9 - نکات اختصاصی در طراحی CCU + PCCU
C10 - نکات اختصاصی در طراحی بخش تشخیص طبی
C11 - نکات اختصاصی در طراحی بخش توانبخشی بیمارستان
C12 - نکات اختصاصی در طراحی بخش تصویربرداری بیمارستان
C13 - نکات اختصاصی در طراحی درمانگاههای بیمارستان
C14 - نکات اختصاصی در طراحی استرلیزاسیون مرکزی C.S.R
C15 - نکات اختصاصی در طراحی رختشویخانه بیمارستان
C16 - نکات اختصاصی در طراحی آشپزخانه - غذاخوری بیمارستان
C17 - نکات اختصاصی در طراحی فضاهای اداری بیمارستان
C18 - نکات اختصاصی در طراحی رختکن ها یا پاویون های پرسنل بیمارستان
C19 - نکات اختصاصی در طراحی اماکن انتظامات ، نگهبانی و پلیس در بیمارستان
C20 - نکات اختصاصی در طراحی مراکز خرید مایحتاج خاص بیماران و همراهان
C21 - نکات اختصاصی در طراحی فضای سبز بیمارستان
C22 - نکات اختصاصی در طراحی پارکینگ های بیمارستان
C23 - نکات اختصاصی در طراحی انواع انبارهای تدارکاتی بیمارستان
C24 - نکات اختصاصی در طراحی محل سردخانه جسد بیمارستان
C25 - نکات اختصاصی در طراحی محل نگهداری زباله های سرد + عادی بیمارستان
C6
نکات اختصاصی در طراحی تالار اطاقهای عمل بیمارستان :
C6-1 - کلیات
C6-2 - نکات موثر در تعیین محل تالار اطاقهای عمل در یک بیمارستان
C6-3 - فضاهای داخل مجموعه تالار اطاقهای عمل
C6-4 - شرایط و مشخصات انواع اطاق عمل
C6-5 - نکات موثر در چینش فضاها در داخل تالار اطاقهای عمل
C6-6 - نکات اختصاصی در طراحی سالن ریکاوری تالار اطاقهای عمل
C6-7 - جداول انواع ریزفضاها و چینش ها در داخل تالار اطاقهای عمل
C6
نکات اختصاصی در طراحی تالار اطاق های عمل بیمارستان
C6-1 - کلیات
بیمارستان به عنوان محل درمان بیماران ، همواره با شاخص اطاق های عمل مقایسه و دارای معنی و مفهوم خواهد بود . از اولین بیمارستان هایی که داریوش کبیر به واسطه احداث آنها در سرزمین های باستانی تحت نفوذ ایران عزیز ، در کتیبه های مصری لقب ، نیکو کار بزرگ ، را از آن خود کرد ، تا بیمارستان افتخار آمیز جندی شاپور در زمان ساسانیان ، و همچنین از بیمارستان ها ی مشهور قرون سوم و چهارم ایرانیان تا ..... به امروز ، تعریف بیمارستان بعنوان محل درمان بیماران ، ثابت بوده لیکن درباره اطاق های عمل این موضوع ، بدلیل وابستگی تام به تکنولوژی های مختلف ، ثابت نبوده است .
این تغییرات که شامل تغییر در سرعت ورود و نحوهء تداخل انواع تکنولوژی های جدید در پروسهء درمان ٬ تعاریف بیماریها و درمان آنها ، ظرفیت بیمارستانها ، جانمایی هر یک از بخشها ، اختصاصات کاربردی هربیمارستان ، معماری داخلی ، ارتباطات با سایر بخش ها ، اندازه ها ، پارت بندی های عملکردی ، تجهیزات و منصوبات پزشکی و غیر پزشکی ثابت و پرتابل و .... است باعث گردیده تا اطاق های عمل بیمارستانها در مرکز تغییرات ساختاری هر بیمارستانی قرار گیرند.
لذا چگونگی طراحی فضای نهایی اطاق های عمل ، بدون آنکه هیچکدام از موارد بالا فدای چیز دیگر شده و همزمان قابلیت اجرایی و نیز نگهداری این مجموعه درطول مدت بهره برداری ، حفظ شود ، اصلی ترین و مشکل ترین هدف بیمارستان سازان بوده است .
اگر به تمامی پیچیده گی های ذکر شده در بالا ، اهمیت منظور نمودن امکان توسعه در ابعاد مختلفی که بعضی از آنها هنوز در آن مقطع ، کشف و یا اختراع هم نشده است ، را بیافزاییم ، سختی وجامع نگری الزامی کار بیشتر روشن خواهد شد .
متاسفانه کار مطالعاتی که حاصل بررسی های متخصصین در رشته های مختلف جراحی ( به عنوان بهره برداران نهایی ) و مهندسین ساختمان و تاسیسات (بعنوان سازندگان این فضای خاص تخصصی و پیچیده ) و مهندسین تجهیزات پزشکی (بعنوان متخصصان نگهداری و تعمیرات دستگاههای پیچیده پزشکی موجود در اطاق عمل) و گروه هوشبری و نرسینگ (بعنوان کاربران و مجریان اعمال جراحی) بوده باشد ، کمتر وجود دارد . بر خلاف سایر بخشهای بیمارستانی که در طول پنجاه سال اخیر بارها و دهها کتاب در تشریح چگونگی طراحی هر کدام تولید و در دسترس قرار دارد ، هنوز یک کتاب جامع برای طراحی اطاق عمل بیمارستانها در کشور تدوین و منتشر نشده است ، حتی یک کتاب ترجمه ای خاص و مختص اطاق عمل هم در کشور موجود نیست . این موضوع در مقایسه با سایر بخشهای بیمارستانی و انواع کتب ضوابط و مبانی برای طراحی آنها ، نشانگر پیچیدگی و چند جانبه بودن این موضوع است و لذا یاد آوری آن نیز از این جهت که بدانیم وارد چه فضایی خواهیم شد لازم و ضروری میباشد.
از طرف دیگر ، در مرحله فیزیکی و کار واقعی ، گرانترین ، مهمترین ، و اصلی ترین بخش بیمارستان ، در اکثر پروژه ها ، بدلیل همین نبودن نقشه راهی جامع و چند جانبه ، همواره شاهد معایب و نواقص در طراحی بوده و چون امکان تعطیلی اطاق عمل بیمارستان تقریبآ وجود ندارد ، این معایب و هزینه های پیدا و پنهان آن بر دوش سلامتی و اقتصاد بیماران و بیمارستانها ، تا مدتها ، مانند یک بهمن در حال سقوط ، لحظه به لحظه بیشتر از پیش ، گریبانگیر نظام سلامت ما میباشد ..
البته مطالب این بخش از کتاب طراحی بیمارستان ، به همین دلیل فقر منابع مورد نیاز در طراحی اطاقهای عمل در کشور ، مقداری خارج از محدوده و فرم دیگر مطالب مربوط به سایر بخشهای بیمارستانی در این کتاب ، تدوین و تنظیم شده است تا شاید ، کمی این کمبودها را جبران نموده باشد . به همین دلیل و به واسطه حجم مطالب ، استثنائآ این بخش از کتاب ، در دو قسمت تقدیم شده است .
کلیک کنید: فصل3 بخشC6 - طراحی تالار اطاقهای عمل بیمارستان (2) جداول ریزفضاها و چینش آن...
همچنین لازم به ذکر است که حدود ده سال پیش (1384) قسمتی از مقاله مبانی طراحی تالار اطاق عمل بیمارستان ، توسط نگارنده ، به جامعه بیمارستانی کشور تقدیم شده است که بدلیل تازه بودن در آن زمان و چندجانبه نگری ، بلافاصله در دهها کتاب و مجله و صدها سایت اینترنتی ، با یا بدون ذکر منبع ، تکثیر و مورد استفاده عموم قرار گرفت . حالیه در این کتاب نیز مطالب مذکور با یک تجدید نظر و به روزرسانی ده ساله ، مجددا تکمیل و تقدیم گردیده است.
C6-2 - نکات موثر در تعیین محل تالار اطاقهای عمل در یک بیمارستان :
محل قرار گرفتن اطاق های عمل در بیمارستانها از مهمترین شاخص های اثر گذار بر بهره وری و نیز رعایت اصولی سیکل درمان بیماران و همچنین مقوله های دیگری ازجمله کنترل عفونت های بیمارستانی و مهندسی ارزش در منابع تاسیساتی و ... میباشد .
از طرفی محل قرارگرفتن اطاق های عمل در طراحی هر بیمارستانی نیاز به مطالعات خاص همان بیمارستان نیز دارد به گونه ایکه با تعاریف و اهداف احداث بیمارستان مذکور نیز همخوانی لازم را داشته باشد .
حال با توجه به موارد بالا ، در این قسمت به شرح فاکتورهای مهم طراحی برای جانمایی اطاقهای عمل در یک بیمارستان می پردازیم :
C6-2-1 - اطاق های عمل را تا حدود دو دهه قبل به بالاترین طبقات ساختمان اصلی بیمارستان منتقل می نمودند و برای این کار نیز دلا یلی به این شرح داشتند :
A -- دور بودن از مسیر رفت و امد عمومی ؛
B -- دور بودن از جریان هوای الوده بین بخش ها ؛
C -- نزدیکتر بودن به دستگاه های تهویه روی پشت بام که منجر به تهویه آسانتر ، خطر خرابی کمتر و هزینه انتقال انرژی ارزانتر خواهد بود ؛
D -- امکان بهتر توسعه و تغییرات در تجهیزات و لوازم مورد نیاز اطاقهای عمل در دراز مدت بدلیل نزدیکی به پشت بام و قدرت مانور روی بام که بسیار سهل تر از طبقات زیرین قابل اجراء خواهد بود ؛
E -- جزییات دیگری مانند ارامش کامل و نبود مزاحم پیرامونی از قبیل سر و صدای محوطه و خیابان + سر وصدای بخش ها و ...
C6-2-2 - امروزه تفکر طراحان بیمارستانی همگام با تبلور تجهیزات و تکنولوژی جدید و همچنین تغییر استاندارد های درمانی ، بناچار تغییراتی را در بیمارستان ها پدید اورده است . این تغییرات در باره تالار اطاقهای عمل بیمارستان عمیق تر و اجباری تر میباشند . الزاماتی که در حال حاضر جهت تعیین جانمایی تالار اظاقهای عمل در بیمارستانها نمی توان از انها چشم پوشی کرد عبارتند از :
A -- برای سهولت دسترسی همه بخشها به اطاق های عمل ، میبایستی این مجموعه در طبقات میانی ساختمان اصلی گنجانده شود ؛
B -- وجود اسانسور های اختصاصی اطاق عمل و بالابرهای ویژه برای منظور های مختلف ٬ درکنار اطاق های عمل تقریبا الزامی است (جهت استفاده های مختلف نظیر جابجایی تخت بیماران - پرسنل بخش - سی اس آر کثیف - سی اس آر تمیز - اختصاصی تردد مابین بخشهای ویژه مثل اورژانس و آی سی یو و ....)
C -- با توجه به وقوع کشور ما در نیمکره شمالی زمین ، برای عدم برخورد با نور شدید افتاب و همچنین امکان الزامی استفاده از یک نور یکنواخت و ملایم درطول روز ، اطاق های عمل میبایست در یال شمالی ساختمان قرار گیرند ؛
D -- اطاق های عمل بایستی کمترین فاصله را با سی .اس . آر یا استرلیزاسیون مرکزی داشته باشد ؛
E -- دسترسی اطاق های عمل با بخش بستری جراحی بایستی کوتاه و سریع و حتی الامکان مستقل و بدون عبور از بخشهای دیگر باشد ؛
F -- اورژانس بیمارستان و آی.سی.یو و سی.سی.یو و بانک خون با اطاق های عمل کمترین فاصله ممکنه را داشته باشد ؛
G -- امکان گسترش و تغییرات در اینده ، هم از نظر ابعاد و هم از نظر بکار گیری تجهیزات جدید را با کلیه جوانب تاسیساتی مورد نیاز در ان روز ، حتی الامکان داشته باشد ؛
H -- در مسیر تردد داخلی بیمارستان باشد . یعنی جهت دسترسی بخش های مختلف به مجموعه اطاق های عمل ، نیاز به تردد به خارج از ساختمان اصلی بیمارستان وجود نداشته باشد ؛
I -- بخش اطاق های عمل ، کاملا بسته و ایزوله بوده و در مسیر تردد و عبور مرور دیگر بخش ها ، حتی برای استفاده اضطراری از پله فرار و یا تعمیرات نوبه ای امکانات تاسیساتی بیمارستان ، قرار نگیرد . از طرفی درعین حال پرسنل خود بخش بتوانند به موقع از پله فرار استفاده نمایند .
C6-2-3 - گذشته از جوانب کلی ذکر شده در بالا ، در بعضی پروژه های بیمارستانی ، نوع کاربری و اهداف تاسیس ان بیمارستان خاص ، الزاماتی را در تعیین جانمایی مجموعه اطاقهای عمل همان بیمارستان ، از قبل تعیین می نماید که به چند نمونه از انها اشاره میکنیم :
A -- در بیمارستان های خاص درمانی با تعاریف خاص درمانی ، محل قرار گرفتن مجموعه اطاقهای عمل الزامات خاص خود را دارد که با اصول کلی ذکر شده در بالا همخوانی ندارد مانند بیمارستان های روانپزشکی یا بیمارستان های تخصصی خاص مانند فقط پوست و یا فقط چشم و یا فقط سل و یا فقط جزام و ... . البته حتی در این نوع بیمارستانهای خاص نیز تفاوتهایی بین عملکرد و شرایط خاص هریک و سناریو مورد نظر برای مجموعه اطاق عمل الحاقی اضافه شده به هر کدام وجود دارد .
B -- در بیمارستان های نظامی ، محل قرار گرفتن مجموعه اطاق های عمل این بیمارستانها ، تعاریف خاص خود را براساس ملاحظات طرح دفاعی ( طرح پدافندی ) مورد نظر ان بیمارستان و در ان سرزمین ماموریتی ، و .... خواهد داشت که الزامآ مطابق تعاریف ذکر شده در بالا نخواهد بود ؛ مثلآ اطاق های عمل بیمارستان های نظامی بیشتر گرایش به طبقات زیرین و همکف دارد و ...
C -- اگر چنانچه مراکز جراحی محدود فعلی کشورمان را ، که تقلید ناقص وکاسبکارانه ای از دی کلینیک های اروپا میباشد ، به دلیل وجود اطاق عمل و بخش های بستری و .... جزء مراکز بیمارستانی محسوب نماییم ( که از لحاظ رعایت استانداردهای یک اطاق عمل ، بایستی بنماییم ولی نمی نمایند ؟؟ ) جون روابط بین بخشی و سیکل درمانی انها تفاوت هایی با بیمارستان ها دارد ، جانمایی محل وقوع اطاقهای عمل انها نیز ویژه گی های خاص خود را دارد .
D -- حتی اگر چنانچه عمل زایمان به صورت طبیعی را علیرغم آن استریل بودن یک عمل جراحی بدانیم ، متاسفانه بعضی زایشگاه های غیر قانونی وجود دارند که کار سزارین را با زایمان طبیعی در یک مجموعه انجام میدهند ، به همین دلیل ، به ناچار بایستی نوعی از مراکز زایمان را که در یک مجموعه ، هم دارای اطاق عمل سزارین و هم اطاق زایمان طبیعی باشند را تعریف فنی نمود که در این مراکز شرایط و ویژه گی های اطاق عمل سزارین و سایر اعمال ژنیکولوژی به طور خاص رعایت گردد . در این صورت این نوع اطاقهای عمل تفاوتهای مهمی با سایر اطاقهای عمل بیمارستانی خواهند داشت .
C6-3 - فضاهای داخل مجموعه اطاقهای عمل :
در داخل خود مجموعه اطاق های عمل در یک بیمارستان هم ، اجزاء مختلفی وجود دارد که تقسیم بندی و نحوه قرار گرفتن انها در کنار هم ، بر کل بهره وری سیکل درمانی بیمارستان و ....موءثر خواهد بود . این مجموعه شامل ریزفضاهای زیر میباشد:
فضاهای عمومی :
- · پیش ورود
- · پذیرش
- · اطاق تعویض تخت
- · اطاق معاینه بیماران سرپایی
- · اطاق آماده سازی بیماران
فضاهای پشتیبانی :
- · اطاقهای نگهداری وسایل
- · اطاق استریل سریع
- · اطاق گچ گیری
- · مجموعه استراحت پرسنل (تعویض لباس – دوش و توالت برای مردان/زنان و پزشک/پرسنل )
- · اطاق منشی بخش
- · اطاق شستشوی وسایل
- · تی شوری
- · اتاق کار کثیف
- · اتاق کار تمیز
- · دفترکارکنان
- · اطاق گزارش نویسی پزشکان
- · آبدارخانه – غذاخوری
- · اطاق برق و باطری
- · محل نگهداری کپسول های گاز طبی
- · اطاق تاسیسات فنی
فضاهای تخصصی :
- · اطاق های بیهوشی
- · اطاقهای عمل
- · محل اسکراپ
- · تریتمنت
- · سالن ریکاوری
شرح ابعاد و ظرفیتهای هر یک از این ریز فضاها و نیز دیاگرامها و مدلهای مختلف چگونگی قرار گرفتن فضاهای بالا در کنار هم ، در قالب C6-7 در قسمت دوم بخش C6 آورده شده است .
از آنجاییکه عملیات ضدعفونی در اطاقهای عمل با جان بیماران و میزان موفقیت جراحی ٬ پیوند ناگسستنی دارد ؛ به همین دلیل درداخل مجموعه اطاق های عمل یک خط بندی و تقسیم بندی براساس سیکل کاری و نیز نوع ضد عفونی مورد نیاز وجود دارد . بنابر این ، فضاها در داخل مجموعه تالار اطاقهای عمل به دلیل مذکور و به روش های گوناگونی تقسیم بندی میشو ند . یکی از متداول ترین این تقسیم بندی ها ، تفکیک بر مبنای نوع کاربری فضاها میباشد . این تفکیک شامل سه قسمت زیر میباشد:
1) منطقه پشتیبانی عمومی اطاقهای عمل شامل : پذیرش – اطاقهای آماده سازی پرسنل و استراحت ایشان – اطاق های آماده سازی بیمار – فضای گردش و مانور – اطاقهای تاسیساتی و تجهیزاتی
2) منطقه پشتیبانی تخصصی اطاقهای عمل شامل: اطاق بیهوشی – گزارش نویسی پزشکان – ایستگاه پرستاری – انبار ها – ریکاوری – ناحیه خروج
3) منطقه اصلی اطاقهای عمل شامل: انواع اطاقهای عمل – اسکراپ های آنها –
البته در هیچ دو بیمارستانی فیزیک و خروجی این تقسیم بندی ها شبیه هم نخواهد بود ، هم به دلایل سازه و معماری و هم به دلایل نوع و تعداد و حجم اطاقهای عمل ، اما سعی در رعایت این تفکیک فضاها برای همه الگوها بایستی تا سر حد ممکن اجرایی گردد .
الگویی که توانسته در طول سالیان ظهور و حضور بیمارستانهای نوین در کشور ما و در طی به خصوص نیم قرن اخیر ، به نوعی بومی سازی برسد ، الگویی ترکیبی از مدل مشترک انگلیسی-آمریکایی در چینش اطاقهای عمل است که هم با نظام آموزشی پزشکان و پیراپزشکان ما مطابقت دارد و هم با سیستم مدیریتی و شاخص های نرسینگ ایران . البته اصل همان حیطه بندی برای حفظ درجات استریل بودن فضاها است اما روشها متفاوت خواهند بود .
تجارب و مطالعات نویسنده ، تقسیم بندی ذیل را سالها پیش با رعایت اصول بالا ، تبیین و تالیف و به مجامع علمی و تخصصی کشور ارایه نموده است که بدلیل درک صحیح و کاملتری از کادربندی و تفکیک فضاها ، در حال حاضر نیز در کشور جاری و عینا در آیین نامه های ارزشیابی مراکز درمانی اعمال گردیده است . این خط بندی ها بشرح ذیل میباشند :
C6-3-1 - منطقه ورودی بیماران و کارکنان و وسایل :
1) این منطقه در حقیقت خارجی ترین ناحیه از اطاق های عمل بوده و بایستی از ورود افراد غیر به ان جلوگیری و به عبارتی تحت حفاظت باشد
2) این منطقه الزاماُ نیاز به استریل ندارد و صرف رعایت تمیزی بیشتر در ان کافی است .
3) معمولاُ این منطقه را در طراحی ها با یک کریدور عریض و یا یک سالن ۴×۴ الی ۵×۸ (بستگی به تعداد اطاقهای عمل وتعداد جراحی در ساعت پیک دارد ) از دیگر قسمتهای داخلی و خارجی اطاقهای عمل جدا مینمایند .
4) بهترین نوع طراحی این منطقه بگونه ایست که سیکل امد و شد کارکنان و وسایل و بیماران ٬ ازقبل مشخص و مسیر این ترددها حتی الامکان یک طرفه باشد ؛ در این صورت مسیر داخل به خارج و بالعکس از هم مجزا ولی درکنارهم هستند .
5) اگر چنانچه اسانسور های اختصاصی برای اطاقهای عمل وجود دارند٬ محل باز شدن درب انها همین منطقه خواهد بود . قسمت پذیرش بیماران ٬ اطاق تعویض تخت بیماران ٬ و در بعضی مواقع اطاقهای مربوط به پرسنل اطاق عمل (رختکن ها ٬ استراحت شیفت) در این قسمت قرار دارند .
C6-3-2 - منطقه میانی تالار اطاقهای عمل: (دسترسی محدود)
1) این منطقه همان منطقه تمیز یا خط زرد است که در بیشتر بیمارستان های کشور یا با کم توجهی ان را برابر منطقه تحت حفاظت میدانند و یا با وسواس بیمورد ان را با خط قرمز یکی میدانند . در صورتی که هردو مورد غیر علمی و اتفاقاُ هردو مورد به یک اندازه موجب ریسک عفونت های بیمارستانی خواهند شد .
2) بایستی کاملاُ توجه نمود که خط زرد در تالار اطاقهای عمل همان محلی است که بایستی لباس های مخصوص اطاق عمل را پوشید ( شال وگان و دمپاپی و کلاه ) .
3) دراین منطقه ، کل وسایل و کارکنان و بیماران تحت کنترل قرار گرفته و کاملاُ بایستی تمیز و غیر الوده باشند ؛ لیکن این بدان معنی نیست که این منطقه ضد عفونی و استریل باشد .
4) درطراحی ها ٬ این منطقه را به صورت یک سالن اصلی مستطیل یا دایره شکل در نظر میگیرند که می تواند درب تمامی اطاقهای عمل و اسکراب به داخل ان باز شو د .
5) انبار های وسایل و تجهیزات و نیز انبارهای دارو های مصرفی ، همگی در این منطقه قرار دارند .
6) اطاق منشی و اطاق گزارش نویسی پزشکان و بعضی مواقع اطاقهای شستشوی وسایل جراحی (واشینگ و پکینگ ست های جراحی ) نیز در این منطقه بایستی منظور گردند .
7) اخرین محل تلاقی این منطقه با منطقه سوم را ( يعنی به عبارتی دورترین محل از منطقه اول ) بایستی برای محل سالن ریکاوری در نظر بگیریم .
C6-3-3 - منطقه اصلی درتالار اطاقهای عمل : (دسترسی بسیار محدود)
1) این منطقه را ناحیه سترون شده یا ناحیه ضدعفونی شده یا ناحیه خط قرمز میگویند ؛
2) همه چیز در این منطقه بایستی ضد عفونی شده یا به عبارتی استریل شده باشد . کلیه اقلام ٬ تجهیزات پزشکی و غیر پزشکی ٬ پرسنل ٬ بیماران ٬ حتی سطوح دیوارها و کف و سقف ٬ دراین منطقه حتی الامکان استریل شده وجود خواهند داشت .
3) تک تک اطاق های عمل حتی الامکان دارای سیستم سیرکولاسیون هوا به صورت مستقل از دیگر فضاهای بیمارستان بوده و مسیر هوادهی به آنها مجهز به فیلتر های مختلف به خصوص < هپا > خواهند بود .
4) در طراحی این فضا بیشترین نقش مربوط به امور تاسیساتی خواهد بود . الزامات تاسیساتی درکف ( مانند شبکه ارت زیر کفپوش های کاندکتیو ٬ بعضی از اتلت های گازهای طبی از کف ٬ شبکه برق مورد نیاز تخت جراحی از کف ) و همچنین نیاز های تاسیساتی در بالای سقف کاذب (شبکه گازهای طبی ٬ شبکه کانال های هدایت هوای سرمایش وگرمایش ٬ شبکه هدایت گازها و بو های اطاق عمل به خارج یا اگزوز فن ها ٬ شبکه برق روشنایی ٬ شبکه برق مصارف تجهیزاتی ٬ فضای مورد نیاز نصب پلیت چراغ سیالتیک ٬ و . . ) اجبارآ ارتفاع این قسمت از بیمارستان را با دیگر نواحی بیمارستان متمایز میکند .
5) در جا نمایی داخلی در تالار اطاق های عمل ٬ از همان ابتدای طراحی بایستی فضای منطقه اصلی و یا استریل را ٬ در کل کار مشخص و مابقی قسمت های تالار اطاق های عمل و بدون اغراق ٬حتی مابقی بیمارستان را ٬ بعد از تعیین تکلیف این منطقه ٬ تکمیل و نهایی نمود .
6) منطقه اصلی در تالار اطاق عمل بیمارستان ها میتواند خود یک سالن مستقل که درب تمامی اطاق های عمل به ان باز گردد باشد و یا اصلا سالن مجزایی در کار نبوده و تک تک اطاق های عمل به سالن منطقه داخلی ( بند ۲ بالا ) وصل باشند ؛ دراینصورت صرفآ هر اطاق عمل یک خط قرمز خواهد داشت .
7) در هر حالتی خواه به صورت منطقه خط قرمز کلی و یا چند خط قرمز (البته کلی بهتر از چند منطقه ای میباشد ) در طراحی سیکل هوا ٬ بایستی فشار هوا بگونه ای باشد که امکان ورود هوا ی غیر استریل به داخل اطاق عمل وجود نداشته باشد .
8) در هر حالتی اطاقهای عمل به صورت تک تک بایستی یک سیستم کاملا مستقل از برق – هوای تازه – سرمایش و گرمایش – و حتی یو پی اس را داشته باشند و هیچ یک از موارد تاسیساتی هر کدام از اطاقهای عمل با فضای دیگری در بیمارستان مشترک نمیباشد حتی با یکی از فضاهای جنبی خود نیز اشتراک نبایستی مطرح باشد.
C6-3-4 - منطقه خروج کارکثیف از تالار اطاقهای عمل :
1) این منطقه را راهرو آن استریل و یا راهرو دفع هم میگویند .
2) اصلی ترین نقش در کنترل الودگی محیط و یا کنترل عفونتهای بیمارستانی ٬ در هر بیمارستان را ٬ در نحوه طراحی و از ان مهمتر چگونگی استفاده از این منطقه ٬ بایستی جستجو کرد .
3) این منطقه بهتر است به صورت یک کمر بند ، تمام اطاق های عمل را در بر گرفته باشد ٬ تا بتوانند ابزار و وسایل و مواد استفاده شده و یا زاید و نیز اقلام کثیف را ٬ از این طریق از منطقه خط قرمز خارج نمایند . دراین صورت ، فضای اصلی اطاق عمل و منطقه خط قرمز ، محل عبور اجسام آن استریل نخواهد بود ( چیزی که بیش از ۸0% بیمارستانهای کشور در حال حاضر به ان مبتلاء هستند ) .
4) نکته مهم در طراحی این منطقه الزام به رعایت فشار هوای کمتر از ناحیه استریل است به صورتی که این راهرو نه تنها باعث ورود هوای کثیف خودش به منطقه قرمز نگردد ٬ بلکه ٬ خود به نوعی کمک سیستم سیرکولاسیون مکانیکی تعبیه شده در تخلیه هوای کثیف اطاقهای عمل هم محسوب گردد .
5) در طراحی ها میتوان از این محل به اطاق واشینگ و دیگر فضاهای غیر استریل تالار اطاقهای عمل ارتباط لازم را برقرار نمود .
6) در بعضی از روشهای طراحی ، آسانسورها و یا مونشارژ (بالابر)های کارکثیف اطاقهای عمل مرتبط به سی پی آر بیمارستان ، مستقیما به این منطقه راه دارند .
7) در مواقعی ، در بعضی از طراحی ها ، این منطقه میتواند خود بعنوان یک فضای کار کثیف تعریف شود و جدای اطاق کار کثیف اصلی تالار اطاقهای عمل ، به طور کامل عملکرد یک کار کثیف بزرگ را داشته باشد .
C6-4 - شرایط و مشخصات انواع اطاق عمل :
در روز گاری نه چندان دور ، اطاق عمل در انحصار پزشکانی با تخصص جراح عمومی و تقریبآ برای همهء انواع جراحی ها بود ٬لیکن امروزه نه تنها انواع تخصص ها با کاربری خاص به وجود امده اند ٬ بلکه فوق تخصص هایی در همان تخصص ها نیز منشعب شده اند تا نه تنها پزشک مربوطه ٬ بلکه بیماران نیز تمایل به درمان به وسیله جراح فوق تخصص را داشته باشند و به این ترتیب سرعت این ریز تخصصی شدن ٬ روز به روز بیشتر گردد .
همزمان بیمارستان سازان نیز بایستی به این نکته توجه نمایند که دیگر زمانهء یک اطاق عمل برای هر نوع جراحی ٬ گذشته و لازم است از ابتدای طراحی اطاق های عمل در بیمارستانها ٬ تفکر و توجه ویژه ای به نوع اعمال جراحی تخصصی که بایستی در هر اطاق عمل صورت پذیرد ٬ داشته باشند .
البته ؛ ازطرفی دیگر هزینه های سنگین طراحی و اجراء و تجهیز و راه اندازی یک اطاق عمل این اجازه را نمی دهد که یک اطاق عمل فقط برای یک کار به خصوص ، طراحی و بکارگیری شده و هیچ استفاده دیگری از ان بعمل نیاید ( به جز موارد خاص )
C6-4-1 - فیزیک انواع اطاقهای عمل ، از نظر متغیر های اثر گذار در طراحی خود، به موارد متعددی وابستگی دارند . این آیتم ها را میتوان و باید در دسته بندی هایی مورد بررسی قرار داد ، بعضی از اینها عبارتند از :
1) گرایش و دسته بندی نوع تخصص جراحان ( ارتوپدی – ارولوژی – نورولوژی – چشم و...)
2) مکانیزم و روش عمل جراحی
3) تعداد و حجم دستگاههای مورد نیاز پزشکی در عمل جراحی
4) نوع بیهوشی مورد نیاز
5) مقدار زمان انجام عمل جراحی
6) تعداد پرسنل مورد نیاز در عمل جراحی
C6-4-2 - انواع تعریف های پروتکلهای درمانی میتوانند نوع و اندازه اطاقهای عمل را تحت تاثیر قرار دهند . ضمن آنکه براین موارد نوعی ضرایب بالاسری نظیر شاخصهای دیگری به شرح ذیل حکمفرما خواهد بود :
1) شاخص تعداد و حجم عمل ها ( متوسط روزانه – پیک روزانه)
2) شاخص بیمار دهی و بیمار پذیری ( جامعه آماری ببیماران – بیماران بستری در بیمارستان – بیماران نیازمند اطاق عمل)
3) شاخص ظرفیت و تعداد تخت و تعداد بخش نهایی بیمارستان ( تعدادنهایی بستری ها – تعداد بخش ها – سهم هر یک از تخصصها از هتلینگ)
4) باز دهی اقتصادی ( نوع بیمه ها – نوع قرار دادها – ضریب اشغال تخت و...)
C6-4-3 - پس از مشخص شدن جواب سوالات بالا توسط تیم جراحان بیمارستان و مشاوره نهایی با کارفرما ، میتوان نوع و تعداد نسبی اطاقهای عمل بیمارستان را تا حدودی مشخص نمود . ولیکن این پایان کار نیست ، بعد از مشخص شدن حدود و تعداد اطاقهای عمل بیمارستان ، به مرحله مشخص کردن نوع کاربری هر اطاق عمل خواهیم رسید . تا در این مرحله نوع اطاق عمل و حجم و اندازه هریک از آنان به صورت تک تک مورد بررسی قرار گیرد.
C6-4-4 - کاربری انواع اطاق عمل را به غیر از احتیاجات مختلفی نظیر: تعداد کادر، تجهیزات مورد نیاز ، احتیاجات برنامه عمل ، فاصله مورد نیاز تا دیوارهای جانبی ، و... ، میتوان به شرح ذیل نیز تقسیم بندی نمود :
اطاق عمل برای جراحی های بزرگ ................ اطاق عمل برای جراحی های کوچک
اطاق عمل برای جراحی های کثیف ................ اطاق عمل برای جراحی های تمیز
اطاق عمل برای جراحی با دستگاههای متعدد ................ اطاق عمل برای جراحی با دستگاههای متداول و کم تعداد
اطاق عمل برای جراحی های با بیهوشی کامل ................ اطاق عمل برای جراحی های با بیهوشی موضعی
اطاق عمل برای جراحی های با تیم پزشکی پر تعداد ................ اطاق عمل برای جراحی های تیم پزشکی کم تعداد
اطاق عمل برای جراحی توسط کار همزمان چند تیم پزشکی ................ اطاق عمل برای جراحی توسط یک تیم پزشکی
اطاق عمل برای جراحی با وسایل گرانقیمت و خاص ................ اطاق عمل برای جراحی با وسایل متداول و ارزان تر
اطاق عمل برای جراحی های پیچیده و تمرکز طلب ................ اطاق عمل برای جراحی های آسان
اطاق عمل برای جراحی های طولانی و زمان بر ................ اطاق عمل برای جراحی های کوتاه مدت
اطاق عمل برای جراحی با مدیریت و سناریو قبلی و مدون و خاص ................ اطاق عمل برای جراحی های روتین
C6-4-5 - محدودیت ها: در مرحله اجرا و در طراحی ها بعضی محدودیت ها وجود دارد که طراحی محل و اندازه اطاقهای عمل را دچار مشکل خواهد نمود . این موارد عبارتند از :
الف- محدودیت های فیزیکی : شامل
A -- فاصله آکس ها و ستونها از یکدیگر
B -- تعداد و حجم اطاقهای عمل و رعایت سهم سرانه آن از کل بیمارستان
C -- تعداد و حجم تجهیزات پزشکی مورد نیاز در اطاق های عمل و پرهیز از اختلال در کار آنها
ب – محدودیت های برنامه ای شامل :
A -- برنامه های اقتصادی برای تلفیق چند نوع کار اجرایی و تخصصی در یک اطاق عمل
B -- محدودیت پرسنلی برای استفاده از یک تیم کمک پزشکی برای چند نوع عمل
C -- محدودیت بهره وری برای حداکثر استفاده از زمان کار روزانه از هر اطاق
C6-4-6 - در نهایت و با توجه به همه پارامترهای بالا ، میتوان انواع اطاقهای عمل را به صورت ذیل تقسیم بندی نمود:
اطاق عمل جراحی های کوچک : اندازه این اطاق عمل کمتر از 15 متر مربع نخواهد بود . البته حتما بایستی یک ضلع آن حداقل 4 متر طول مفید داشته باشد . این اطاق عمل میتواند بشرط آنکه رعایت مسائل عفونی و گند زدائی صورت گیرد برای اعمال جراحی کوچک نظیر چشم – گوش و حلق و بینی – پوست و امثالهم بکارگیری شود.
اطاق عمل جراحی های متوسط : اندازه این اتاق عمل از 25 تا 35 متر مربع خواهد بود . لیکن حتما باید یک ضلع آن حداقل 5 متر طول داشته باشد . این اتاق عمل به شرط آن که رعایت مسایل عفونی و گندزدایی در آن صورت گیرد می تواند برای انواع جراحی های متوسط نظیر جراحی های عمومی ، ارولوژی ، ارتوپدی ساده ، زنان و زایمان ، زیبایی و امثال آن به کارگیری شود .
اتاق عمل جراحی های بزرگ : اندازه این اتاق عمل از 45 تا 60 متر مربع خواهد بود . لیکن حتما باید یک ضلع آن حداقل 7 متر طول داشته باشد . این اتاق عمل به شرط آن که رعایت مسایل عفونی و گندزدایی در آن صورت گیرد می تواند برای انواع جراحی های بزرگ نظیر ارتوپدی سنگین ، مغز و اعصاب و توراکس مورد استفاده قرار گیرد . برای جراحی های جمجمه و قلب باز هم همین ابعاد لازم است با این تفاوت که اتاق عمل آنها اختصاصی بوده و بهتراست به غیر از این نوع عمل ، جراحی دیگری حتی با رعایت بهترین نوع گندزدایی ها در آن صورت نگیرد .
تبصره 1 : ارتفاع اتاق های عمل کمتر از 4.5 متر مربع قابل قبول نیست . لیکن باید توجه نمود به غیر از موارد جاری ، باید به نوع اتاق عمل و نوع جراحی ها نیز توجه نمود . مثلا چنان چه در اتاق عمل نوعی از اعمال جراحی انجام می گیرد که به یک چراغ سیالتیک یک قمره یا دو قمره یا سه قمره نیاز دارد ، ارتفاع مورد نیاز به تعداد قمر چراغ سیالتیک مورد استفاده در عمل جراحی بستگی داشته و درصورت دو قمره و بیشتر حداقل 0.50 متر به طول و 0.30 متر به ارتفاع اتاق عمل باید اضافه گردد .
تبصره 2 : در مواقعی که اتاق عمل برای پیوند اعضا ( اهدای عضو زنده به زنده ) طراحی می گردد ، باید برای دو تخت جراحی با دو زون بیهوشی کامل و همچنین تعداد نفرات تیم پزشکی و تجهیزات ویژه آنها ، جانمایی و فضای کافی منظور گردد . این نوع طراحی های خاص مبتنی کامل بر برنامه خاص آن عمل جراحی خواهد بود که تابع شرایط خود می باشد .
C6-5 - نکات موثر در چینش فضاها در داخل تالار اطاقهای عمل :
در هر بیمارستانی فعال ترین بخش آن باید بخش تالار اتاقهای عمل بیمارستان باشد . این موضوع برای بیمارستان های خصوصی اهمیت بسیار بیشتری دارد . زیرا اقتصاد و سرپا بودن بیمارستان خصوصی به نحوه عملکرد و بهره وری تالار اتاق های عمل بیمارستان بستگی کامل خواهد داشت . درک صحیح این موضوع به همراه نوع فعالیت و تخصص اصلی بیمارستان می تواند خروجی مناسبی را در طراحی فضاها و چیدمان اتاق عمل به ظهور برساند . اما این همه موضوع و شرایط حاکم بر طراحی فضای داخلی تالار اتاق های عمل بیمارستان نخواهد بود . تعدادی از شرایط و الزامات تخصصی در طراحی تالار اتاق های عمل بیمارستان به شرح زیر می باشد :
1) تمامی فضاهای اصلی و فرعی تیتر شده در ملزومات و ریز فضاهای اتاق های عمل باید در مجموعه تالار اتاق های عمل وجود داشته باشند و نباید عنوانی حذف شود . اگر چه امکان اشتراکی بودن یک فضا برای چند تیتر قابل تصور است آن هم با رعایت شرایط خاص هر فضا . لیکن حذف عنوان هایی نظیر فضاهای زیر در تالار اتاق های عمل قابل قبول نخواهد بود : تعویض تخت ، پذیرش ، پذیرش بیماران سرپایی ، آماده سازی بیماران ، اتاق های عمل ، بیهوشی ، اسکراپ ، ریکاوری ، نگهداری وسایل ، استریل ، شستشوی وسایل ، اتاق گچ ، انبار وسایل ، مجموعه استراحت پرسنل ، منشی بخش ، دفتر کارکنان ، دفتر پزشکان ، گزارش نویسی پزشکان ، تی شویی ، کارکثیف ، کار تمیز ، راهرو کار کثیف
2) تعداد اتاق عمل در هر مجموعه تالار اتاق های عمل بستگی دارد به مواردی که در آیتم های قبلی ذکر شده و نیز مواردی از قبیل : زمان اعمال تخصصی ، نوع بیمارستان ، دستورات خاص تیم جراحی ، ظرفیت تخت ها ، دستورات کارفرما ، مجوز های ابلاغی و ... که بعد از مشخص شدن هر آیتم ، تعداد اتاق عمل در یک تالار اعمال جراحی بیمارستان مشخص خواهد شد . این موضوع با قابلیت انعطاف طراح و تجارب وی مشخص تر خواهد شد .
3) وجود یا عدم وجود اتاق بیهوشی مستقل برای هر اتاق عمل بستگی دارد به این که نوع اعمال جراحی موضوع تخصصی بیمارستان چه باشد و همچنین این که آیا تعداد پیک جراحی های یک روز در هر اتاق عمل ، اختصاصی بودن و جدا کردن تخت بیهوشی را از تخت جراحی مقرون به صرفه می کند یا خیر ؟ به هر صورت اگر هر اتاق عمل بیش از شش عمل جراحی در روز را باید پوشش دهد وجود اتاق عمل بیهوشی برای آن اطاق عمل الزامی است . لیکن اگر اتاق عمل روزانه 2 یا 3 عمل جراحی را پوشش می دهد داشتن اتاق بیهوشی اختصاصی برای این گونه اتاق های عمل الزامی نبوده و سلیقه ایست .
4) در داخل تالار اعمال جراحی می توان دو یا چند مجموعه از انواع اعمال جراحی را در یک ناحیه گنجانده و هر یک را برای نوع خاصی از خدمات جراحی با پشتیبانی خاص خود منظور نمود . به عنوان مثال ناحیه اعمال جراحی زنان ، ناحیه اعمال جراحی سر و گردن ، ناحیه اعمال جراحی ترکیبی و ... . البته همه این نواحی میتوانند با یک پشتیبانی مرکزی عمومی و یا چند پشتیبانی منطقه ای نیز ، سرویس خود را دریافت نمایند . البته روش چند زون برای بیمارستانهای بیش از 500 تختخوابی مقرون به صرفه تر است.
5) در جانمایی فضاهای داخلی تالار اتاق های عمل می بایست اجرای سیکل صحیح و کامل آمد و رفت و گردش کار برای بیماران + کارکنان + تجهیزات در کنار هم ولی با خطوط مجزا دیده شود . به طوری که این سیکل ها با هم تلاقی ننموده و همچنین یک طرفه باشد . این سیکل باید از داخل به خارج از مجموعه هدایت ، و همچنین شروع و پایان آن مشخص شده باشد .
6) در جانمایی فضاهای داخل تالار اتاق های عمل و ترسیم سیکل رفت و برگشت بیمار + کارکنان + کالا ، بایستی به درک صحیح از خط بندی و مرزبندی های ( قرمز – زرد – عادی ) پایبند بود . در این خط بندی ها ، تفاوت بین دسترسی محدود و دسترسی بسیار محدود و یا به عبارت دیگر منطقه تمیز با منطقه ضد عفونی شده بایستی از هم مشخص و به خوبی رعایت گردد . این موضوع با ریسک عفونت های بیمارستانی بشدت به هم مرتبط می باشد .
7) در جانمایی فضاهای داخل تالار اتاق های عمل و طراحی سیکل تردد ها ، محاسبه موارد جانبی ناشی از اجرای هر سیکل بایستی مورد بررسی قرار گیرد . یکی از این موارد ، ارزش گذاری سیکل برای هر روش و انتخاب هزینه اقتصادی کمتر بین دو سیکل خواهد بود . همچنین مقایسه کردن سیکل های پیشنهادی و انتخاب سیکلی که کمترین پرت انرژی کارکنان و زمان ایشان و یا کمترین مواد مصرفی روزانه را داشته باشد از نکات مهم خواهد بود . همچنین در طراحی سیکل تردد کالا و بیمار و کارکنان اتاق های عمل ، باید امکان گسترش تجهیزات و فضاها و نیز تغییرات در آینده پیش بینی گردد .
8) بعد از تصویب سیکل تردد مورد نظر در تالار اتاق های عمل ، باید راحتی کار استفاده از سیکل برای همگان در طراحی منظور و اعمال شود . به گونه ای که مثلا در کارکنان ، دسترسی ها سریع بوده و یا نیاز به خروج از مجموعه یا محل کار خود را نداشته باشند . وبرای بیماران ، هر بیمار با بیماران دیگر تداخل نداشته باشد و همراهان آن ها بتوانند با بهترین شرایط در کنار بیمار خود در ورود یا خروج از بخش قرار داشته باشند .
9) یکی دیگز از شرایط مهم برای چیدمان اتاق های عمل که عدم لحاظ آن موجب بروز مشکلات خواهد بود ، بحث تعریف سیکل هوای اتاق های عمل از استریل به ان استریل می باشد . بدین ترتیب که طراحان باید به گونه ای اتاق های عمل و پشتیبانی آن را زون بندی نمایندکه بحث فشار مثبت هوایی از فضای استریل و پاک به فضاهای ان استریل مورد خدشه قرار نگیرد . این موضوع علاوه بر آن که با امکانات مکانیکی توسط طراحان تاسیسات و ایجاد فشار مثبت و فشار منفی قابل اعمال است ، باید با معماری فضاها نیز به صورت طبیعی تا حدودی قابل تفکیک و اجرا باشد . همچنین فشار مثبت هوایی مذکور در تمام چهار فصل چه زمانی که سیستم تولید هوای سرد می نماید و چه مواقعی که هوای گرم تولید می کند باید قابل اجرا باشد . گرچه مشکلات زمان تولید هوای گرم بیشتر خواهد بود .
10) یکی دیگر از شرایط چیدمان اتاق های عمل توجه نمودن به کنترل عفونت در سه سیکل تردد انسان ( بیمار – پرسنل ) ، سیکل تردد اجسام (ابزار و تجهیزات) و سیکل جابجایی هوا هم به صورت مستقل و هم در تلاقی با یکدیگر است . به گونه ای که در هیچ شرایطی یکی دیگری را تشدید یا تضعیف نکند .
11) در چیدمان تالار اتاق های عمل باید به کاربری طبقات بالاتر و پایین تر و مجاور مجموعه نیز توجه نمود . به طور مثال پلان طبقات بالای مجموعه اطاقهای عمل باید به گونه ای باشد که هیچ گونه لوله ای از خطوط آب ، سرمایش ، گرمایش و به خصوص خطوط فاضلاب از بالای سر اتاق های عمل عبور نکرده باشد . همچنین در اجرای سقف اتاق های عمل ، نوع سقف اتاق ها دارای مقاومت لازم جهت تحمل انواع بار های لوازم تجهیزاتی را داشته و نیز امکان کار فنی بر روی آن ( نظیر رول پلاک ، پلیت ، کار باانواع هیلتی ها ) مقدور باشد .
12) به غیر از تهویه مکانیکی فضای اتاق های عمل ، طراحی تالار اتاق های عمل و پشتیبانی های آن ها باید به گونه ای باشد که گردش هوا و ورود هوای تازه تحت کنترل قابل حصول باشد . فراموش نکنیم که اتاق های عمل چه در هنگام کار و چه در هنگام نظافت مملو از انواع بو ها ، دود ها و گاز ها بوده و باید این نوع آلاینده های هوا به غیر از کنترل های مکانیکی با طراحی مناسب همواره به وسیله ورود هوای تازه کاهش غلظت داشته باشند . این مهم علاوه بر موارد سلامتی محیط کار ، برای خطر های همانند برق گرفتگی و خطر انفجار نیز راه کار خوبی خواهد بود .
C6-6 - نکات اختصاصی در طراحی سالن ریکاوری تالار اطاقهای عمل :
سالن ریکاوری یا مراقبت های بعد از بیهوشی شاید در پروسه یک عمل جراحی ، نقش جلد یک کتاب را بازی می نماید . همان طوری که جلد یک کتاب ضمن نقش محافظتی به نوعی معرف و شناسنامه یک کتاب است ، سالن ریکاوری برای کادر جراحی از این نظر که موفقیت یک عمل جراحی را تضمین می نماید مهم می باشد . ولی برای بیماران از جنبه دیگری مهم است . بیمار اولین جایی که بعد از اتاق عمل خواهد دید سالن ریکاوری می باشد . جایی که تا آخر عمر مناظرش را از یاد نخواهد برد . یک طراح بیمارستان ساز اگر این احساس را بشناسد می تواند طرحی را به سامان برساند که خروج از دنیای وحشتناک بیهوشی از دید بیمار را با یک فضای مناسب به گونه ای آماده سازد که ورود بیمار به مرحله پر درد بعد از عمل جراحی ، برای وی قابل تحمل تر باشد . این اهداف قطعا با یک ریکاوری وحشتناک و شلوغ و پیچ در پیچ حاصل نخواهد شد . از طرفی استرس کسب موفقیت برای کادر جراحی باید با رویت فضای ریکاوری قابل کاهش باشد . به تمامی موارد بالا موضوع مهم دیگری نیز اضافه شده است و آن خلاصه شدن کل فرآیند بعضی جراحی ها ( دی کلینیک ها ) در یک ریکاوری است به گونه ای که امروزه ریکاوری تنها واسطه اتاق عمل تا منزل بیمار محسوب می شود . همه این موارد برای طراحی ریکاوری شرایطی را لحاظ خواهد کرد که در ادامه به تعدادی از آن ها اشاره می شود :
1) زیبایی های بصری ریکاوری بسیار مهم و در جهان امروز اثر گذار است . بدون هیچ نوع تردیدی وجود نور کافی و طبیعی برای محل سالن ریکاوری اصلی خدشه ناپذیر در معماری نوین بیمارستانی محسوب می گردد . همچنین استفاده از کاشی ها یا دیوارپوش هایی با رنگ های مناسب حال بیماران در پروسه درمان بیمار قطعا موثر خواهد بود . البته ترکیب نور طبیعی یا مصنوعی با رنگ دیوار ها و کف پوش ها و اجسام محیطی ( پتو – تخت – تجهیزات ) نباید اثری سو بر دیدن رنگ صورت واقعی بیمار داشته باشد زیرا حتی مویرگ های چشم بیمار بایستی به راحتی قابل تشخیص و کوچک ترین تغییرات آن برای کادر درمانی قابل مشاهده باشد .
2) محل جانمایی سالن ریکاوری در مجموعه تالار اتاق های عمل ، غیر از بحث نور طبیعی باید به گونه ای باشد که دسترسی های آسان و بدون مزاحمتی با مجموعه اتاق های عمل ، بانک خون ، بخش گاز های خون داشته باشد و همچنین به ICU جراحی و رادیولوژی و آزمایشگاه بیمارستان نیز سیکل مستقیم ارتباطی و تعریف شده داشته باشد.
3) محل جانمایی سالن ریکاوری در مجموعه تالار اتاق های عمل در بیمارستان هایی که برنامه دی کلینیک و جراحی های سرپایی روزانه دارند ، باید به گونه ای باشد که نزدیک ترین فاصله را با محل آماده سازی بیماران داشته باشد . اگر چه بعضا اتاق قبل از بیهوشی برای جراحی های سرپایی را جزیی از ریکاوری محسوب می نمایند . موضوعی که بستگی به تعریف برنامه اعمال جراحی و نیز سیکل کار پرستاری هر بیمارستان می تواند درست یا غلط باشد .
4) در رابطه با ابعاد و اندازه ریکاوری در مجموعه اتاق های عمل ، باید یاد آوری نمود که بسته به ابلاغیه های صادره در هر زمان و برای هر منطقه (میزان توسعه یافتگی) ضریب ایجاد تخت ریکاوری برای هر اتاق عمل لازم الاجرا می باشد . این ضریب در حال حاضر 1.5 تخت ریکاوری به ازای هر تخت اتاق عمل است . البته باید در بیمارستان های متوسط و بزرگ علاوه بر این ضریب ، یک تخت ایزوله نیز در مجموعه ریکاوری منظور شود . در بعضی مواقع برای بیمارستان های بزرگ و یا بیمارستانهای تروما وجود یک تخت اطفال علاوه بر همه تخت های ریکاوری بالا ، الزامی خواهد شد .
5) در رابطه با جایگاه پرستاری و پزشکان در سالن ریکاوری نظرات مختلفی رایج است . عده ای برای هر سه بیمار ریکاوری وجود یک پرستار را الزامی می دانند و بعضا برای بیماران بدحال این عدد تا 2 پرستار برای هر بیمار بدحال نیز بیان شده است . ولی آن چه که برای طراحان باید لحاظ شود رعایت این مهم است که اولا جایگاه پزشک و پرستار و نوع احاطه آن ها بر بیمار حیاتی و غیر قابل جایگزین است و در ثانی درک این موضوع که بیمار بستری در بخش ریکاوری هر لحظه به CPR نیاز داشته و باید فضای کاری مورد نیاز برای انواع پایه سرم های متعدد ، وسایل جانبی همراه یک بیمار بیهوش و تجهیزات حیاتی دیگر را داشته باشد و علاوه بر آن محل کار برای احیای بیمار و نیز وسایل ذخیره دیگر هم باید فراهم شود . با توجه به موارد بیان شده : فاصله هر تخت ریکاوری با تخت مجاور به هیچ وجه نباید از 1.5 متر کمتر باشد . در چنین شرایطی با احتساب مجموعه فضای پرستاری ، اختصاص 7.5 متر مربع به صورت خالص و حدود 20 الی 15 متر مربع به صورت ناخالص برای هر تخت ریکاوری الزامی خواهد بود .
6) در رابطه با حجم و شکل ریکاوری باید متذکر شد که بهترین حالت ریکاوری باز بودن آن است . به صورتی که دیوار ها حداقل از طرف دید پزشکان و کارکنان مجموعه به صورت شیشه ای جدا شوند تا هر لحظه هر مریض و احوالات آن قابل رویت باشد . ( این موضوع برای بیمارستان های کوچک الزامی تر است ) . همچنین بالای سر همه تخت ها باید امکان نصب منصوبات بیمارستانی وجود داشته باشد . یعنی قسمت بالای سر بیماران ریکاوری نباید پنجره یا شیشه باشد .
7) یکی دیگر از نکات مهم در تعیین حجم و شکل ریکاوری تردد راحت و بدون مشکل و سریع تخت بیماران از کنار هم چه در فضای درون بخشی ریکاوری و چه در درب های ورودی ریکاوری می باشد .
8) محل ایستگاه پرستاری چنانچه بیمارستان کوچک باشد و ریکاوری کمتر از شش تخت داشته باشد نیازی به استقلال ندارد ولی برای بیش از شش تخت ریکاوری ، بایستی ایستگاه پرستاری در ریکاوری وجود داشته باشد حتی اگر ماموریتهای دیگری در داخل محدوده اطاق عمل هم برعهده داشته باشند . در هر صورت جایگاه پرستاران باید در جایی از سالن ریکاوری باشد که به صورت بیماران دید مستقیم و موثر داشته باشند و صورت بیمار توسط ایشان قابل پایش باشد .
9) بدیهی است که لوله کشی گاز های طبی در ریکاوری بسیار مهم و حیاتی بوده و علاوه بر 3 لوله اصلی ( اکسیژن – هوای فشرده – ساکشن ) وجود کپسول های اکسیژن پرتابل نیز از ملزومات سالن های ریکاوری می باشد . رطوبت و دمای ریکاوری باید قابل کنترل و مطبوع باشد . همچنین محل نگهداری برانکار و ترالی های اورژانس نیز باید در پلان ها منظور شود .
10) در سالن های ریکاوری وجود یک انبار وسایل و تجهیزات یدکی برای بیمارستانهای پر کار الزامی است .
. . . . ادامه دارد . . . .
بهتر است مطالب را save نکنید ، چون دائمآ در حال edit نمودن و به روز کردن آنها هستیم
در لحظه مورد نیازتان ، به روزشدهء آنها را مجددا و در همان لحظه میتوانید در این سایت مطالعه بفرمائید
مطالب این مجموعه حاصل 22 سال تحقیق و تجربه شخصی مهندس محمد رضا اردلانی است که با زحمات 7 ساله مهندس هدی اردلانی
ویرایش ، دسته بندی و تدوین شده است . هرگونه نقل مطالب این مجموعه بدون ذکر منبع ، ضمن ظلم به پدید آورندگان این اثر ،
قطعآ نزد دست اندرکاران بیمارستانی کشور ، نشانگر رذالت شخصیتی سارقین خواهد بود.
کلیه فایل های جلد اول (38بخش - 3فصل) کتاب طراحی بیمارستان را در اینجا مشاهده بفرمائید