ایرج فاضل، جراح، وزیر اسبق بهداشت و رئیس  جامعه جراحان ایران که سالها مسئولیتهای مختلفی را در نظام سلامت کشور داشته است را خیلی‌ها می‌شناسند،‌ حالا که وزارت بهداشت از حدود یک سال پیش با طرح تحول سلامت، در خبرهاست، افشین شاعری  با این پیشکسوت نظام سلامت ایران درباره این طرح به گفت و گو نشسته و درآن موارد مختلفی  مطرح شده که در ادامه تقدیم میگردد:.........

متن کامل

بزرگترین سیاه چال نظام سلامت

ویزیت پزشک متخصص از ۳۵ هزار تومان تا ۲۵۰ دلار

رئیس جامعه جراحان ایران می‌گوید: بزرگترین حفره و سیاه چال نظام سلامت ما این است که نظارتی بر خدمات نیست، مشکل دیگر را کسانی ایجاد کرده‌اند که تعرفه‌ها را که باید ۶ برابر شود، ثابت نگه داشتند و با نادانی رابطه پزشک و بیمار را خدشه‌دار کردند.

ایرج فاضل، جراح، وزیر اسبق بهداشت و رئیس  جامعه جراحان ایران که سالها مسئولیتهای مختلفی را در نظام سلامت کشور داشته است را خیلی‌ها می‌شناسند،‌ حالا که وزارت بهداشت از حدود یک سال پیش با طرح تحول سلامت، در خبرهاست، با این پیشکسوت نظام سلامت ایران درباره این طرح به گفت و گو نشستم. او ابتدا مایل نبود درباره طرح تحول سلامت صحبت کند، گفت: «سوالتان را عوض کنید، درباره هر چه می‌خواهید بپرسید جز طرح تحول سلامت» اما بعد که سؤال را شنید، قانع شد:

فارس: طرح تحول سلامت از حدود یکسال پیش در وزارت بهداشت اجرا می شود، نظر شما درباره روند اجرای این طرح چیست؟

فاضل: طرح تحول سلامت یک نکات مثبتی دارد و یک مقدار زیادی نگرانی در مورد آن هست که هر دو مهم هستند. اگر این طرح درست اجرا و پیگیری شود و به انحراف کشانده نشود و ادامه پیدا کند، طرح بسیار خوبی است. در زمانی که  من در وزارت بهداشت مسئولیت داشتم، تمام بیمارستانهای دانشگاهی به کلی برای مردم رایگان بود، ربطی هم به جنگ نداشت، از قبل از شروع جنگ هم رایگان بود، برای همین اگر کسی پول نداشت و بیماری داشت،عزا نمی‌گرفت.

بیمارستانهای دانشگاهی به طور کامل رایگان بیماران را درمان می‌کردند، بودجه این بیماران هم از بودجه آموزشی پرداخت می‌شد، مشکلی هم نداشت، بعد از من که دوستان دیگر آمدند، این طرح خودگردانی بیمارستانها را آوردند که به نظرمن بزرگترین ضربه را به آموزش پزشکی مملکت زد و بیشترین ضربه را به مردم زد. در حالی که این بیمارستانها به زیبایی داشت اداره می‌شد، مردم راحت بودند، آمدند این بیمارستانها را پولی کردند در حالی که قشری در این بیمارستانها درمان می شدند که قدرت پرداخت نداشتند.

آموزش پزشکی هم ضربه خورد، این بیمارستانها مجبور شدند همه قسمت هایشان را به بخش خصوصی اجاره بدهند، برای پول درآوردن، این دیگر بیمارستان ‌آموزشی نمی شود و این صدمه عظمیی بود که به ‌آموزش پزشکی و درمان مردم خورد، حالا دوباره مسئولان برگشته‌اند به آن وضعی که قبلاً بود تا بیمار دغدغه درمان نداشته باشد، بیاید درمان بشود و برود.

فارس: این نکته مثبت طرح تحول سلامت است.

فاضل: بله، این نکته مثبت طرح است و به هر صورت کمک بزرگی به مردمی است که مستمند هستند، بیماری دارند، بیماری دارند و باید عمل شوند. نکته نگران کننده درباره ادامه این طرح و هدایت درست آن است تا در جاهایی بودجه ها منحرف نشود و برای این کار باید مراقبت کامل بشود. از نظر تأمین دارو و تجهیزات دقت کافی شود، ما اگر دارویی را در کشور داریم، دلیل ندارد برویم داروی گرانقیمت خارجی را از خارج بخریم و وارد کنیم. اینها مشکلاتی است که در برخی جاها دیده می‌شود، اگر خوب نظارت بشود و این پولهایی که آمده درست مصرف شود یک گام مثبت است.

فارس: برخی معتقدند وقتی پول هست و نظارت نیست، ممکن است خدمات القایی و غیر ضروری گسترش پیدا کند، چون در ظاهر پولش را دولت می‌دهد.

فاضل: بله متأسفانه این طور هست،‌در هر صورت باید قدرت نظارت را بالا ببریم، اگر برای مریض استنت قلب می‌گذارند، ما باید بتوانیم بفهمیم که آیا این را واقعاً باید می گذاشتند یا نباید می‌گذاشتند، حالا فقط استنت می‌گذارند،‌هیچ کسی کنترل نمی‌کند.

فارس: یعنی پایش خدمات سلامت نداریم؟

فاضل: نه الان پایش وجود ندارد. این بزرگترین حفره و چاله سیاهی است که ما داریم، ما باید نظارتمان را به صورت عقبگرد شروع کنیم، ببینیم این 200 تا 300 تا عملی که انجام شده آیا همه‌اش درست و ضروری بوده، آیا اصلاً بیمار استنت می‌خواسته یا نمی خواسته.

فارس: آیا با توجه به انبوه خدماتی که در مراکز درمانی کشور انجام می شود، اصلاً چنین نظارتی روی همه خدمات امکانپذیر است؟

فاضل: حتماً شدنی است. در خیلی از کشورها این نظارت هست اما ما عادت کرده‌ایم که همین طوری کار کنیم.

فارس: بیمه‌ها می توانند نظارت کنند؟

فاضل: بله بیمه ها هم می‌توانند، با قدرت و محترمانه این کار را بکنند، نه با هوچی گری و کارهای پوپولیستی، البته در مورد داروها این نظارتها تا حدی وجود دارد و به هر صورت معلوم می‌شود کاری که من انجام می‌دهم، درست بوده یا خدای نکرده درست نبوده است و اگر درست نباشد، بیمه پولش را نمی‌دهد. البته بیمه‌ها هم ترک تازی می‌کنند و خیلی حساب و کتاب مطلق ندارند. یعنی اگر من به عنوان یک پزشک بهترین کار را هم بکنم همان طوری با من رفتار می‌کنند که با دیگری می‌کنند، این رفتار رنج دهنده است، البته تاکنون زیرساخت مناسب در بیمه‌ها نبوده است، ما باید این زیرساخت ها با به وجود آوریم.

فارس: به نظر شما بهتر است اعتبارات به سمت بهداشت و کارهای زیربنایی هدایت شود یا بیشتر به سمت درمان بیاید؟

فاضل: به هر صورت بخش بهداشت باید سهم خودش را داشته باشد، ما اجازه نداریم، از بخش بهداشت برداریم و به بخش درمان ببریم، هر چه بهداشت نیاز دارد باید سر جای خودش باشد، خانه بهداشت، مراکز بهداشتی- درمانی و خدمات پیشگیری باید باشد، بقیه‌اش هر چه ماند برای درمان است. اگر کسی بخواهد از بهداشت بردارد و برای درمان بگذارد، این فاجعه است.

فارس: به نظر شما این اتفاق افتاده است؟

فاضل: نه به نظر من این اتفاق نیفتاده است.

فارس: نظر شما درباره فاز سوم طرح تحول سلامت که طی آن تعرفه های پزشکی حدود 120 درصد رشد کرد، چیست، چون برخی معتقدند با وجود حمایت بیمه ها در مجموع پرداخت ازجیب مردم در کل نظام سلامت بیشتر می‌شود.

فاضل: من با این نظر موافق نیستیم که افزایش تعرفه‌ها برای افزایش درآمد پزشکان انجام شده است، من معتقدم که طی سالهای گذشته بیشترین جفا در حق طبقه پزشکی شده است، تعرفه‌هایی که تصویب کردیم، عجیب و غریب است، در دنیا نظیر نداشته است. حالا ما آمدیم و تعرفه کشورهایی مثل بنگلادش، عراق؛ سوریه، پاکستان ،‌هند، و غالب کشورهای فقیر اطراف خودمان را در نظر گرفتیم و دیدیم که 3 برابر تعرفه کشور ماست.

فارس: منظورتان تعرفه‌هایی است که قبل از تصویب کتاب جدید ارزشهای نسبی خدمات سلامت بود؟

فاضل: بله، 30 سال است که به پزشکان می گونید مردم ندارند، نگیرید، این تحمیل عظیمی است که به پزشکان شده است، با کدام حرفه این کار را کرده‌اند، جامعه پزشکی تا کی می‌تواند با نگرفتن حق خود تمام یارانه های پزشکی مردم را تقبل کند. این فاجعه بوده، الان هم هست، 6 سال بود که تعرفه های خدمات جراحی را ثابت نگه داشته بودند، خوب با تورم 40 درصدی با وضعی که همه می‌دانند چه بود، همین‌ها باعث شد که علیرغم حرف‌های ظالمانه‌ای که برخی می‌زنند و درست نیست، رابطه بین پزشک و بیمار خدشه‌دار شود و پدیده‌ای به نام زیرمیزی پیش بیاید.

این زیرمیزی را آن نادان‌هایی به وجود آورده‌اند که این تعرفه‌ها را ثابت نگه داشته‌اند، نگذاشته‌اند، مثل بقیه عوامل اجتماعی رشد کند، بسیاری از این انحرافات دست ساز مسئولان خودمان بوده است، بنابراین هنوز باید تعرفه‌ها 6 برابر شود. چون نمی‌توانند این قدر اضافه کنند درباره این افزایش نسبی که عملاً هیچ است، صحبت می‌کنند، ما باید ببینیم خودمان را با کی مقایسه می‌کنیم. بالاخره دنیای پزشکی وجود دارد و ما دنیا را می بینیم، استثناء که نیستیم، این طور نیست که از کره مریخ آمده باشیم.

فارس: البته برخی معتقدند درآمد پزشکان ایرانی باید با توجه به درآمد سرانه ایرانی در نظر گرفته شود و نمی‌شود،‌پزشکان خودشان را بادرآمد پزشکان اروپا و آمریکا مقایسه کنند که سرانه درآمد کشورشان خیلی بالاتر است؟

فاضل: با آنها که اصلاً نمی‌توانیم مقایسه کنیم، اینجا ویزیت 35 هزار تومان است و در آنجا 250 دلار. با خودمان مقایسه می‌کنیم، باید با توجه به عوامل اجتماعی خودمان جلو برویم، سالانه 20 درصد به حقوق کارمندان و کارگران اضافه می‌شود، منشی و کارگر مطب من هم باید همین قدر حقوقش اضافه شود، اگر قرار باشد، درآمد من هر سال ثابت باشد، چطور این هزینه‌ها را تحمل کنم، حقوق تمام پرسنل بیمارستان هر سال اضافه می شود،اگر تعرفه‌ها ثابت باشد، پزشک نمی‌تواند کار کند، ثابت نگه داشتن تعرفه یعنی خیانت به همه مردم، یعنی ایجاد راههای خلاف، اگر شما دستور بدهید که این یخچال قیمتش ثابت بماند؛ طرف ورشکسته می‌شود، این اقدامات ناآگاهانه و شاید گاهی با غرض سبب ایجاد مشکلات بعدی می‌شود، که دیگر نمی شود جمعش کرد.

فارس: منظور شما این است که افزایش تعرفه ها در حدود 120 درصد کار درستی بود و بلکه کم افزایش پیدا کرده است؟

فاضل: بله، این افزایش بسیار کم است، چون شرایط اجازه نمی‌دهد که تعرفه‌ها طبیعی شود،‌قطعاً نمی‌توانند 6 برابر افزایش دهند،‌می‌گویند قانون تعرفه ها باید  عادلانه باشد، عادلانه یعنی چی،؟ اینکه میر محمد جعفر می‌گوید درست است یا باید با حساب و کتاب باشد، ما یک روال پیدا کردیم،‌رفتیم و وضعیت کشورهای اطرافمان را دیدیم تا بتوانیم به یک معیار برسیم، ما ممالک فقیر را بررسی کردیم در حالی که  مملکت ثروتمندی داریم.

فارس: کشورهای همتراز ما کدام کشورها هستند؟

فاضل: ما سراغ همترازها نرفتیم؛ سراغ کشورهایی رفتیم که پایین تر از ما هستند، مثل سوریه، عراق، بنگلادش، هندوستان و پاکستان، معدل تعرفه اینها را گرفتیم و دیدیم که 3 برابر بیشتر از تعرفه خدمات پزشکی است که در کشور ما تحمیل شده است.

فارس: در واقع افزایش 2.5 برابری تعرفه‌های پزشکی در سال گذشته از تحقیق شما بیرون آمد؟

فاضل: بله.

فارس: البته برخی گروهها از جمله پرستاران اعتراض دارند و می‌گویند این کار فاصله درآمدی آنها را با پزشکان افزایش می‌دهد؟

فاضل: اینها هیچ ربطی به هم ندارد، پرستار نباید خودش را با پزشک مقایسه کند،اما پرستاران هم هیچوقت حقشان داده نشده است، پرستاری یکی از دشوارترین کارهاست، پرستاران ما جزو بهترین ها در دنیا هستند ولی این حقوقی که می‌گیرند؛ اصلاً و به هیچ وجه سزاوار آنها و کارشان نیست. برای همین هم بسیاری از آنها بعد از تحصیل کار نمی کند، چون ارزش ندارد،بالاخره ما باید در این مملکت ارزش کارها را تشخیص دهیم و هر کاری را به تناسب خودش جبران کنیم تا مردم خوشحال باشند و بتوانند کارشان را انجام دهند، به نظر من پرستاران در این مملکت هرگز حقشان داده نشده است،‌ اما اصلاً مقایسه آنها با پزشکان کار درستی نیست.

فارس: به نظر شما چطور می‌شود،؛ حق پرستاران را به آنها داد؟

فاضل: با شناخت زحماتشان، یک خورده با ضرب و تقسیم و یک خورده دست و دل بازی،‌ما نمی‌توانیم، همه جا را به یک شکل بچرخانیم،‌ در بدن انسان که مغز اصل بدن است،‌4 تا شریان کلفت خود را به مغز می‌رساند و برمی‌گردد، این اقتصاد خداوندی است، اگر ما بخواهیم خون را با یک شریان باریک به مغز بدهیم،‌خوب مشکل پیدا می کند.

فارس: به نظر شما اجرای طرح تحول سلامت باید به همین نحو دنبال شود یا اینکه باید طرح هایی مثل پزشک خانواده در اولویت قرار گیرد؟

فاضل: بالاخره برنامه پزشک خانواده هم تکلیف قانون هست و یک خورده وضعش مبهم است که باید روشن شوند و باید با این طرح تحول سلامت وزارت بهداشت آمیخته شود.

--------------------

پایان