سالانه 700 میلیون متر مکعب آب در تهران
به فاضلاب خانگی تبدیل می شود
مدرس دانشگاه و دکترای منابع آب با بیان اینکه یک متر مکعب آب خاکستری (فاضلاب خانگی) 25 تا 45 متر مکعب منابع آبی زیر زمینی را آلوده می کند، گفت:درکلان شهری مانند تهران سالانه 700 میلیون متر مکعب آب به فاضلاب خانگی تبدیل می شود.
داود رضا عرب افزود: آبهای خاکستری بیشتر آبهای فاضلاب های خانگی هستند که اگر تصفیه شوند می توانند دوباره به چرخه مصرف بازگشته که با توجه به شرایط خشکسالی و کم آبی در کشور این موضوع از اهمیت زیادی برخودار است.
وی با بیان اینکه 70 درصد آب مصرفی در کشور به آبهای خاکستری تبدیل می شود، اظهار کرد: در کلان شهری مانند تهران سالانه 700 میلیون متر مکعب آب به فاضلاب یا همان آب خاکستری تبدیل می شود که تصفیه آن حجم زیادی آب را دوباره وارد چرخه مصرف می کند.
عرب ادامه داد: البته حجم اندکی از این آبها در کلان شهر تهران تصفیه می شود که آنهم به روش لوله گذاری از سطح شهر جمع آوری و به تصفیه خانه هایی در جنوب تهران منتقل می شوند که بعد از تصفیه برای آبیاری مزارع و باغ ها مورد استفاده قرار می گیرند.
وی افزود: البته بهتر بود هر منطقه تصفیه خانه مخصوص به خود را داشت و بدون نیاز به صرف هزینه زیاد برای جمع آوری آبهای خاکستری و انتقال آن به جنوب شهر، با هزینه کمتری صرف آبیاری فضای سبز همان منطقه می شد.
مدرس دانشگاه گفت:در برخی کشورها تا 13 بار از آب خاکستری استفاده می کنند و برخی نیز سیستم تصفیه آنها به حدی پیشرفته است که برای مصرف شرب کاربرد دارند.
وی افزود:البته طبیعت به طور خودکار توان خودپالایی دارد اما اگر حجم زیادی از این آبها وارد طبیعت شود از توان خودپالایی کاسته می شود.
عرب تاکید کرد:اگر بتوانیم از آبهای خاکستری به درستی استفاده کنیم کمک بزرگی به حفظ منابع آبی کشور کرده ایم زیرا دارای پتانسیل بسیار بالایی است.
وی گفت:البته باید در نظر داشته باشیم که تصفیه این آبها هم نیاز به انرژی برق دارد بنابراین بهترین راه صرفه جویی کمتر مصرف کردن آب است.
آب خاکستری، به انگلیسی Greywater ، آب بازیافتی یا فاضلاب های خانگی، به آبهای ضایعاتی (پساب) حاصل از فعالیت های معمول روزانه نظیر شستن لباس، شستشوی ظروف و حمام کردن است که می تواند برای اموری مانند آبیاری فضاهای سبز، سیفون توالت و مکان های نیازمند رطوبت زیاد همچون گلخانه ها، به مصرف مجدد برسد.
آب خاکستری تفاوت های زیادی با فاضلاب فضولات انسانی دارد و این فاضلاب ها را با نام گندآب ها (یا آب سیاه) می شناسند.
نیمی از فاضلاب شهرتهران گم می‌شود
مدتی است که از هشدار برخی مسئولان نسبت به ورود 40 درصد فاضلاب بیمارستان‌های تهران به شبکه آب می‌گذرد، اما هنوز مسئولان مربوطه در این باره اظهار نظری نکرده‌اند و پاسخی نداده‌اند. شاید به این دلیل که انگار روش مسکوت نهادن و بی‌پاسخ گذاشتن مسائل برای برخی از متولیان امور، در حال تبدیل شدن به یک سنت دائمی است و بهترین حلال مشکلات محسوب می‌شود. مردم هم به این روال عادت کرده‌اند و نسبت به ورود آبهای آلوده به فاضلاب هم واکنشی بیشتر از آنچه قبلاً بروز داده‌اند، نداشته‌اند؛ واکنش‌های زودگذر نسبت به سبزی‌های سرطانزا، شیرهای پالم‌دار، خمیر مرغ، پارازیت‌ها و... حالا اما مسأله جدی‌تر است چراکه زندگی بدون آب ممکن نیست اما آبی که آلوده به فاضلاب بیمارستانی است؟
«هم اکنون فاضلاب بیش از40 درصد بیمارستان‌های شهر تهران به دلیل نبود تصفیه‌خانه یا عملکرد ضعیف و ناقص بیمارستانها، وارد شبکه جمع‌آوری آبهای سطحی و چاه‌های جذبی می‌شود.»
این موضوع را دکترعلی محمد شاعری، رئیس ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران مطرح کرده: «شهرتهران حدود 150 بیمارستان دارد که از این تعداد حدود 8 درصد فاقد سیستم تصفیه فاضلاب و حدود 34 درصد دارای تصفیه‌خانه با عملکرد ناقص هستند و همین امر موجب ورود فاضلاب‌های بیمارستانی که جزو خطرناک‌ترین فاضلاب‌هاست، به شبکه آبهای سطحی و چاه‌های جذبی می‌شود. »
موضوع‌های مختلف یکی پس از دیگری علم می‌شوند و بعد هم می‌پیوندند به بایگانی تاریخ. هر بار هیاهویی به پا می‌شود و دست آخر چیزی عاید کسی نمی‌شود بجز سرطان و بیماری و انواع و اقسام دردها. این بار هم مسأله آب آلوده، دوباره قوت گرفت و پای فاضلاب‌های بیمارستانی به میان آمده؛ مسأله‌ای که نمی‌توان به سادگی از کنارش عبور کرد. پیش از این رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران هم این مسأله را مورد تأکید قرار داده و نسبت به آلوده بودن آب 8 منطقه تهران هشدار داده و از مردم خواسته بود از آبهای معدنی و بسته‌بندی مصرف کنند.
آب معدنی کیلویی چند؟
گشت و گذار چند ساعته در یک میدان تره‌بار می‌تواند یک خبرنگار را با انواع و اقسام آدم‌ها رو به رو کند. گزارش درباره همین آدم هاست، درباره سلامتی‌شان. پس باید به میان آنها رفت و صحبت هایشان را شنید. مثلاً صحبت‌های آقای میانسالی که کیسه به دست می‌رود به سمت خودرواش تا کیسه‌ها را درون صندوق عقب جای دهد و دوباره راهی غرفه‌ها شود.
سؤالم درباره آبهای معدنی است، اینکه آیا مردم از وضعیت آب شربی که مصرف می‌کنند مطلع هستند؟ آیا ترجیح می‌دهند همان آب پر حرف و حدیث را مصرف کنند یا هشدارهای حافظی و شاعری را جدی بگیرند و آب معدنی را وارد سبد غذایی‌شان کنند؟ سؤالم را از همان آقایی که کیسه‌ها را تازه درون صندوق ماشین جای داده، می‌پرسم. عجله دارد و به همین دلیل تا غرفه مرغ و تخم‌مرغ همراهی‌اش می‌کنم.
آب آشامیدنی تان را چگونه تأمین می‌کنید؟ از شیر آب یا آب معدنی یا... سؤالم تمام نشده که پاسخم را می‌گیرم. شیرآب. از حاشیه‌های آب تهران مطلع هستید؟ صف مرغ دو قدم جلوتر می‌رود و می‌رسیم به پیشخوان مرغ فروشی... « دو تا مرغ و یه شونه تخم مرغ... خب چی پرسیدین؟
آهان، بله خب، نه فقط در مورد آب،در مورد خیلی چیزا مثل همون سبزی که 5 دقیقه پیش گرفتم گذاشتم تو ماشینم یا اصلاً همین هوا، همین پارازیتا که آخرم تکلیفش معلوم نشد. بله آبم شنیدیم که احتمالاً آلوده‌است اما چی کار می‌شه کرد؟» از اینکه بعضی از مسئولان از مردم می‌خواهند به جای آب شرب آب معدنی مصرف کنند با خبرید؟ « نه این رو الان شنیدم اما بازم به نظرم حرف درستی نیست.
چون اولاً آب معدنی خودش چیز خوبی نیست برای مصرف دائمی. دوم اینکه فکر نمی‌کنم خیلیا توان مالیشون اجازه بده هرماه کلی هزینه کنن برای خرید آب معدنی و سوم اینکه مسئولان به جای اونکه راه چاره رو بندازن گردن مردم و صورت مسأله رو پاک کنن بهتره یه چاره اساسی پیدا کنن. یه چاره کاربردی نه شعاری» بعد هم تابی به سیبیل‌های جو گندمی‌اش می‌دهد و منتظر سؤال بعدی می‌ماند.
دیگر سؤالی ندارم ، ممنون. آقای میانسال حرف حساب می‌زند و به قول او چندان هم نمی‌شود به آبهای معدنی اطمینان کرد و آنها را مورد استفاده دائمی قرار داد. چراکه به گفته بسیاری از پزشکان، مصرف دائمی آب معدنی خطرناک است و در برخی موارد بویژه برای افرادی که در نواحی کلیه، مثانه و مجاری گوناگون بدن مستعد سنگ‌سازی هستند مصرف دائمی آب معدنی توصیه نمی‌شود زیرا سنگ‌سازی بدن به دلیل غلظت املاح تسریع می‌شود.
انجمن تغذیه بریتانیا هم دراین باره اعلام کرد آب معدنی املاح فراوان دارد و در مورد آنها باید استانداردهای خاصی هم رعایت شود که در هر کشور متفاوت است و در صورت رعایت نکردن این استانداردها توسط شرکت‌های تولید و بسته‌بندی کننده نمی‌توان از سلامت آنها اطمینان پیدا کرد.
به هر حال اگر هم از سلامت آب معدنی اطمینان حاصل شد نمی‌توان آن را به صورت دائمی مصرف کرد. از طرفی بطری‌های پلاستیکی آبهای معدنی با هزار اما و اگر روبه رو هستند و موادی که از این بطری‌های پلاستیکی به آب معدنی درون بطری وارد می‌شود کم پر‌خطر نیست.
صورت مسأله را پاک نکنید
خانمی که در حال حساب کردن پول توت فرنگی و سبزی پیش صندوقدار است، نفر دومی است که مورد پرسش واقع می‌شود. همان سؤال هایی که آقای میانسال هم به آن پاسخ داد. جواب‌ها تقریباً مشابه است با این تفاوت که خانم پاسخگو از دستگاه تصفیه آب استفاده می‌کند اما معتقد است که این دستگاه هم نمی‌تواند آب را بخوبی تصفیه کند و فقط می‌توان به این مسأله امیدوار بود نه مطمئن.»
پیش از این آبفای استان تهران طی اعلامیه‌ای عنوان کرده بود که هیچ‌یک از دستگاه‌های تصفیه خانگی مورد تأیید نیست و کسانی که برای فروش این دستگاه‌ها ادعا می‌کنند از سوی شرکت آبفا دارای تأییدیه قانونی هستند عملی غیر قانونی انجام داده‌اند و در این راستا با مؤسسات حقیقی و حقوقی متخلف برخورد قانونی صورت خواهد گرفت.
در این اطلاعیه بر سلامت آب تهران و بی‌نیازی شهروندان از این دستگاه‌ها نیز تأکید شده است.
از نظر خانم پاسخگو، مسأله هر چه هست باید برای مردم شفاف شود و البته از بیخ و بن حل شود. اما بیخ و بن ورود فاضلاب‌های بیمارستانی به آب شهری کجاست؟
شاعری، رئیس ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، علت این مسأله را در اجرایی نشدن سیستم تصفیه خانه در بیمارستانها می‌داند که عواملی مثل بالا بودن هزینه اجرای سیستم تصفیه خانه، نظارت نامناسب دستگاه‌های ذیربط، فقدان فضای کافی جهت احداث تصفیه خانه در بعضی از بیمارستانها، تخصیص ندادن اعتبار به بیمارستان‌های دولتی جهت احداث تصفیه خانه و... از دلایل آن است: «برای عوامل گفته شده می‌توان راهکارهایی هم جست.
راهکارهایی مانند راه‌اندازی سیستم تصفیه‌خانه، نظارت کامل و پایش مستمر توسط دستگاه‌های ذیربط با همکاری ذینفعان، تخصیص اعتبارلازم به بیمارستان‌های دولتی برای احداث سیستم تصفیه خانه از سوی وزارت بهداشت، اجباری کردن تصفیه فاضلاب بیمارستانها و جلوگیری از فعالیت واحدهایی که ضوابط و مقررات را رعایت نمی‌کنند.»
اما این نسخه پیچیده شده تا چه‌اندازه ضمانت اجرایی دارد و اصلاً کی قرار است اجرا شود؟ تا کی قرار است مردم این شهر آبی را مصرف کنند که احتمال آلودگی به خطرناک‌ترین نوع فاضلاب را دارد؟
برای شنیدن نظرات مسئولان و روشن شدن چند و چون ماجرا، با دفتر آب و خاک سازمان محیط زیست تماس می‌گیریم. مدیر روابط عمومی سازمان محیط زیست اما اجازه مصاحبه را نمی‌دهد و صحبت کردن در این باره را به آینده موکول می‌کند.
اداره آب و فاضلاب استان تهران،هدف بعدی است. تماس‌ها ما را می‌رساند به دفتر مدیر فنی شرکت آب و فاضلاب استان تهران، اما باز هم تماس‌ها بی‌نتیجه می‌ماند و مسئولی حاضر به پاسخگویی نیست.
مسئولان وزارت بهداشت و وزارت نیرو هم تاکنون در این باره صحبتی نکرده‌اند. چندی پیش هم که مسأله آلودگی آب تهران باز هم خبر ساز شده بود این مسأله را تکذیب کرده و بر صحت و سلامت آب تهران تأکید داشتند.
مسأله آب آلوده به فاضلاب هم انگار قرار است پیوند بخورد به همان رشته نامعلومی که یک سرش می‌رسد به ناهماهنگی مسئولان و فراموشی مردمی که چاره‌ای جز فراموشی ندارند. مردمی که حالا با پرسشی جدید روبه رو شده‌اند: آیا واقعاً آب مایه حیات است؟
------------------------
پایان