22 ماه کلید "تحول" در قفل "درمان"
چند ماه مانده که "تحول سلامت" دو سالگی‌اش را پشت سر گذاشته، وارد سه سالگی شود؛ طرحی که بزرگ‌ترین پروژه رفاهی و اجتماعی دولت نام گرفت و با وجود همه موانعی که پیش رو داشت، اکنون رضایتمندی 80 درصدی مردم را رقم زده است
در پی بحران دارو در سال‌های 91 و 92 ، مردم از اوضاع نابسامان بیمارستانها، مراکز درمانی، قیمت‌های بالای دارو، درمان و تجهیزات پزشکی و هزینه‌های کمرشکن سلامت به ستوه آمده بودند و تا جایی که به دلیل شرایط خاص حاکم بر آن زمان و برخی اختلافات وزیر وقت با رییس دولت، تقریبا امیدی به بهبود اوضاع نبود و نهایتا حوزه سلامت به آشفته‌بازاری در کشور بدل شد و صد البته که رنج بیماران هم مضاعف.
"کلیدی" که کارساز شد
برنامه تحول نظام سلامت در حالی در دستور کار دولت یازدهم قرار گرفت که پیش از این احکام صریح برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه مبنی بر کاهش پرداخت مستقیم مردم از حدود 57 درصد به 30 درصد در حیطه اجراء نه تنها مغفول مانده بود، بلکه این رقم در سال 92 به بیش از 60 درصد افزایش یافت.
این معضلات در حالی بود که در اردیبهشت ماه 93 کلید "تحول" در قفل "سلامت" آن چرخید و در ابتدا، دارو زیر تیغ جراحی قرار گرفت و ستاد بحران دارو جهت ساماندهی آشفته بازار دارو تشکیل و تصمیم‌هایی همچون تسهیلات گمرکی، ترخیص دارو از بنادر و ... در دولت تصویب شد. بر این اساس بود که روال واردات و ترخیص دارو از گمرک به حالت عادی بازگشت.
1800 میلیاردی که به کمک دارو آمد
همچنین برای کاهش قیمت دارو، که درد مضاعفی بر پیکر بیماران بود، 1800 میلیارد تومان در نظر گرفته شد. بخشی از این اعتبار صرف تکمیل پوشش بیمه‌ای کلیه داروها و قسمت عمده‌ای از آن نیز به داروهای بیماران خاص تعلق گرفت.
درمان؛ زیر تیغ تحول رفت
بعد از دارو نوبت به درمان رسید و این حوزه نیز در مسیر تحولی اساسی قرار گرفت. به این صورت که برابری در دسترسی به مراقبت‌های پایه سلامت و نیز برقراری عدالت در توزیع مالی ناشی از هزینه خدمات بهداشتی، درمانی و انتخاب الگوی تأمین مالی کارآمد و پایدار از اهداف طرح تحول در حوزه درمان قرار گرفت. بنابراین تیغ تحول در این برهه درمان را نشانه رفت و هشت بسته درمانی از سوی وزارت بهداشتی‌ها ارائه شد.
از جمله بسته‌های خدمتی برنامه تحول سلامت در حوزه درمان، می‌توان به بیمه افراد فاقد بیمه پایه سلامت، کاهش میزان پرداختی بیماران بستری در بیمارستان‌های وزارت بهداشت، ارتقاء هتلینگ بیمارستان‌های دولتی، حمایت از ماندگاری پزشکان در بیمارستان‌های مناطق محروم، ترویج زایمان طبیعی، حضور پزشکان متخصص مقیم در بیمارستان‌های وزارت بهداشت، ارتقای کیفیت خدمات ویزیت پزشکان در کلینیک‌های ویژه، ارتقاء خدمات اورژانس هوایی، اجرای کتاب ارزش نسبی خدمات سلامت جمهوری اسلامی ایران 1393 و اجرای طرح پرداخت مبتنی بر عملکرد نام برد.
افزایش 7 درصدی بیمه‌شدگان در گذر از تحول
دکتر محمد آقاجانی، معاون درمان وزارت بهداشت، درباره دستاوردهای مستقیم این بسته‌ها به خبرنگار ایسنا می‌گوید: بررسی دستاوردهای طرح تحول نظام سلامت، نشانگر خشنودی و بهره‌مندی مردم کشور از خدمات درمانی است. چرا که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، پوشش کامل بیمه سلامت همواره در دستور کار دولت‌ها قرار داشت اما تا سرکار آمدن دولت یازدهم، تحقق کامل نیافته بود. این در حالی است که از زمان اجرای طرح تحول سلامت، بیش از 9 میلیون نفر تحت پوشش بیمه سلامت قرار گرفته‌اند و سطح پوشش این بیمه از 88 درصد به 95 درصد رسیده است، که خدمات پوششی آن برای شهروندان کم‌بهره و محروم به صورت رایگان انجام می‌شود.
اقداماتی که برای کاهش هزینه سلامت مردم انجام شد
وی با بیان اینکه کاهش سهم پرداختی بیماران از هزینه‌های درمان در هنگام بستری در بیمارستان‌های دولتی، به ویژه برای قشر کم درآمد و محروم و متوسط جامعه، از دیگر دستاوردهای تحول بود، ادامه می‌دهد: این کاهش هزینه از طریق پرداخت مابه‌التفاوت هزینه‌های مورد تعهد بیمه‌های پایه، فراهم کردن خدمات، داروها و ملزومات مصرفی پزشکی و همچنین دیگر خدمات ضروری در بیمارستانها، بر پایه قیمت‌های مصوب به دست آمد. همچنین جلوگیری از خروج بیماران از بیمارستانها برای تامین دارو و لوازم پزشکی، حذف واسطه‌ها و پیشگیری از پرداخت‌های زیرمیزی از دیگر دستاوردهای این برنامه است.
معاون درمان وزارت بهداشت می‌افزاید: دستاورد دیگر تحول، افزایش بهره‌مندی از خدمات درمان بهینه و ارزان به میزان پنج درصد و کاهش پرداختی بیماران بستری از 37 به حدود 8.5 درصد بوده است و تاکنون نزدیک به 12 میلیون بیمار بستری از این خدمات بهره‌مند شده‌اند.
زایمانی که طبیعی شد
همچنین برنامه ترویج زایمان طبیعی یکی دیگر از برنامه‌های طرح تحول سلامت بود و وزارت بهداشت با رایگان کردن این روش برای حفظ و استمرار باروری، ایجاد مشوق برای عامل زایمان، ترویج فرهنگ زایمان طبیعی، بهسازی زایشگاه‌ها و تشویق مادران و پزشکان به انجام زایمان طبیعی، توانسته است میزان سزارین را به میزان 5.7 درصد در سراسر کشور کاهش دهد، به‌طوری‌که از آغاز برنامه تاکنون از بیش از 808 هزار زایمان طبیعی حمایت شده است.
رضایت 86 درصدی مردم از تحول برای چه بود؟
آقاجانی به بحث بهینه‌سازی هتلینگ بیمارستانی و ارتقاء کیفیت خدمات اقامت بیماران، اشاره و اظهار می‌کند: عملیات نوسازی هتلینگ و استانداردسازی تجهیزات پزشکی در560 بیمارستان دولتی کشورانجام شده و تاکنون 73 درصد پیشرفت داشته است. در این راستا بیش از 18 هزار و 200 بسته شامل تخت، کمد، تشک، پایه سرم، میز و پله کنار تخت که مربوط به وسایل رفاهی بیماران است، توزیع شده است. همچنین بازسازی بیش از دو میلیون مترمربع از فضای بیمارستان‌های دولتی و رضایتمندی 86 درصدی بیماران از محیط فیزیکی مراکز درمانی دانشگاهی وابسته به وزارت بهداشت از دیگر دستاوردهای این برنامه ملی بوده است.
4000 پزشک در 301 منطقه محروم
وی می‌افزاید: در زمینه حضور پزشکان مقیم در بیمارستان‌های تحت پوشش وزارت بهداشت، در مدتی که از اجرای طرح می‌گذرد، شاهد استقرار متخصصین در 407 بیمارستان در 212 شهر طرح بوده‌ایم و هم اکنون هر شب 850 نفر پزشک متخصص در این بیمارستانها مقیم هستند. همچنین برنامه حمایت از ماندگاری پزشکان در بیمارستان‌های مناطق محروم با هدف تامین پزشک متخصص و تضمین دسترسی مردم در همه نقاط کشور، به ویژه در مناطق محروم اجرا شده است، با اجرای این برنامه 4000 پزشک متخصص و فوق تخصص در 338 بیمارستان در 301 شهر در مناطق محروم، وارد این برنامه شده‌اند.
آقاجانی با بیان اینکه همچنین در بسته خدمتی ارتقاء کیفیت ویزیت پزشکان تلاش شده است که با افزایش زمان معاینه و رعایت استانداردها در مراکز دولتی، کیفیت ارائه خدمات به بیماران افزایش یابد، می‌گوید: بر این اساس علاوه بر اهمیت دادن به معاینات و تشخیص‌های بالینی، از اقدامات غیرضروری پاراکلینیکی و تشخیصی خودداری شده و همچنین سهم پرداخت مستقیم مردم در بخش سرپایی کاهش می‌یابد. در این راستا در این مدت 11000 پزشک عمومی، متخصص و فوق تخصص در 596 کلینیک دولتی، بیش از 76 میلیون بیمار و مراجعه کننده را با رعایت استانداردهای وزارت بهداشت، معاینه کرده‌اند.
اورژانس هوایی و تحول
وی ادامه می‌دهد: همچنین در قالب طرح تحول، پوشش امداد هوایی برای پوشش 150 هزار کیلومتر راه فرعی و روستایی و نقاط سخت گذر(صعب العبور) و پرحادثه کشور طراحی شده و در این زمینه، تکنسین‌های اورژانس در 19 پایگاه امداد هوایی با 1767 سورت پروازی امکان ارایه خدمات به موقع به 2647 مصدوم حوادث ترافیکی و بیماران اورژانسی را در سراسر کشور فراهم کرده‌اند.
کتابی که تعرفه‌ها را متحول کرد
معاون درمان وزارت بهداشت با اشاره به تدوین و ابلاغ کتاب ارزش نسبی خدمات تشخیصی و درمانی و اجرای طرح پرداخت مبتنی بر عملکرد، این دو اقدام را از مهم‌ترین اصلاحات نظام سلامت در دو دهه گذشته، دانسته، می‌گوید: در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﻴﺮ، ﺧﺪﻣﺎت ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎری ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺳﻼﻣﺖ در ﻛﺸﻮر اﻓﺰوده ﺷﺪه ﻛﻪ منجر به ارایه ﺟﺮاﺣﻲﻫﺎی ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎی ﻧﻮﻳﻦ ﻳﺎ انجام ﺧﺪﻣﺎت ﭘﺎراﻛﻠﻴﻨﻴﻚ پیچیده ﺑﺎ ﻛﻤﻚ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی ﺟﺪﻳﺪ و ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﻬﺘﺮ و ﻇﺮف ﻣﺪت زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ شده است. بر این اساس ﺿﺮورت هماهنگی این پیشرفت‌ها با ارزش ﻧﺴﺒﻲ ﺧﺪﻣﺎت ﺳﻼﻣﺖ امری مهم بود. بنابراین با تدوین و ابلاغ کتاب ارزش‌های نسبی خدمات، دریافت‌های غیرقانونی در بخش دولتی و خصوصی به منظور حفاظت مالی از بیماران حذف و عدالت بین رشته‌ای و درون رشته‌های پزشکی در حق‌الزحمه خدمات ایجاد شد. همچنین تعرفه‌گذاری 1700 خدمت نوین صورت گرفت و مشارکت دولت در هزینه‌های سلامت از طریق اعتبارات عمومی افزایش یافت.
معاون درمان وزیر بهداشت
آقاجانی ادامه می‌دهد: در نظام پرداخت مبتنی بر عملکرد نیز با لحاظ کیفیت در دریافتی کارکنان و با اعمال ضریب ارزشیابی کیفی عملکرد، مانند شاخص رضایت بیماران، اتلاف درآمد بیمارستان از طریق ثبت دقیق خدمات به حداقل رسیده و هویت‌بخشی مجزا به تک‌تک بخش‌ها و واحدهای بیمارستان صورت گرفته است. همچنین با توجه به سختی مراقبت در پرداختی، انگیزه جهت کار در بخش‌ها و واحدهای دشوارتر ایجاد و هویت جدیدی به کار تیمی در بیمارستانها داده شد؛ به‌طوری‌که این مهم به مدیریت بهینه نیروی انسانی منجر شد. چرا که با اجرای این نظام انگیزه پزشکان و غیرپزشکان در ارائه خدمات در یک جهت قرار گرفت.
وی با اشاره به افزایش بهره‌وری منابع و شکوفایی اقتصادی بیمارستان، عدالت در توزیع پرداخت‌ها متناسب با میزان افزایش عملکرد و کیفیت خدمات، سهیم شدن همه کارکنان با هر نوع رابطه استخدامی، به عنوان سایر دستاوردهای طرح تحول نظام سلامت، گفت: طرح تحول در ادامه کار خود به برخی دستاوردهای فرابسته‌ای نیز دست یافت. از جمله این دستاوردها می‌توان از حمایت‌طلبی ملی برای حوزه سلامت، اولویت یافتن سلامت در برنامه‌های دولت، افزایش سهم منابع عمومی از منابع سلامت، افزایش کارایی منابع، خرید خدمات قابل دسترس در کشور، تکمیل حلقه‌های برنامه تحول توسط پوشش بیمه‌ای افزایش ضریب نفوذ ارزش و اعتبار دفترچه بیمه، عدالت در تامین مالی خدمات درمانی و... نام برد.
و اما سرنوشت "تحول"...
در هر حال طرح تحول سلامت با علم به اورژانسی بودن مساله درمان مردم که متاسفانه روز به روز عرصه را بیماران تنگ‌تر می‌کرد، آغاز شد و با وجود برنامه‌ریزی‌ها برای حوزه بهداشت و پیشگیری، اما به لحاظ برخی مشکلات از جمله عدم تامین منابع مالی به‌موقع، "تحول در بهداشت" کمی با تاخیر کار خود را آغاز کرد. بر همین اساس بود که وزارت بهداشت به درمان محوری متهم شد؛ مبحثی که مسئولان وزارت بهداشت بارها و بارها برای آن دلیل و برهان آورده‌اند.
در مجموع طرح تحول نظام سلامت با رضایتمندی 80 درصدی بیماران، از حوزه درمان سربلند بیرون آمد. البته هنوز هم برخی کاستی‌ها مانند شلوغی و ازدحام بیمارستانها و اورژانس‌ها، کمبود تخت بیمارستانی به‌ویژه در حوزه‌های روانپزشکی، کمبود پرستار و سایر مشکلات زیرساختی و اعتباری عرصه را بر مردم و کارکنان سیستم بهداشت و درمان کشور تنگ می‌کند. بنابراین هنوز هم نیاز است تا تصمیمات اساسی و خطیری در این حوزه گرفته شود و علاوه بر دولت، بیمه‌ها، انجمن‌های پزشکی و نماینده‌های مردم در مجلس بیش از پیش به کمک رفع درد مردم در حوزه سلامت بیایند.
-----------------------
پایان