برج‌ها و خودروها ، عامل تشدید گرمای تهران
تابستان فصل گرماست و همه از این فصل انتظاری جز این ندارند، اما قدیمی‌ترها یادشان هست که روزهای تابستانی هرچقدر هم گرم و طاقت‌فرسا بود، شب‌های خنک تابستانی هم بخشی از ماجرا بودند، شب‌های خوابیدن در پشه‌بند و روی پشت‌بام یا توی حیاط. حیاط و پشت‌بام را که آپارتمان‌ها و برج‌ها سال‌هاست از همه گرفتهاند، اما هوا هم دیگر آن هوای سابق نیست. این را، هم حس‌وحال آدم‌ها تأیید می‌کند، هم درجه دماسنج‌ها، اما چه شد که این‌طور شد؟ آیا هوا گرم‌تر شده است یا پای مشکلی دیگر هم در میان است؟
«نظریه آشوب» یا «قانون اثر پروانه‌ای» می‌گوید: «بال‌زدن يک پروانه در يک نقطه از دنيا می‌تواند سبب ايجاد يک گردباد در نقطه‌ای ديگر شود». این پدیده به این اشاره می‌کند که تغییری کوچک در یک سیستم آشوب‌ناک چون جو سیاره زمین (مثلا بال‌زدن پروانه) می‌تواند باعث تغییرات شدید (وقوع توفان در کشوری دیگر) در آینده شود. در این روزهای تابستانی که همه از گرمای شدید هوا می‌نالند، لازم نیست، جایی دور برویم یا منتظر آینده باشیم؛ شکلی دیگر و ملموس‌تر از همین ماجرا را همین‌جا در تهران و دیگر کلان‌شهرهای کشور می‌توان به‌وضوح دید.
آن‌گونه که کارشناسان هواشناسی می‌گویند، برج و آپارتمان‌های بلندمرتبه ساخته‌شده در چهارگوشه تهران و به‌ویژه در مناطق شمالی و شمال‌غربی این شهر به‌وضوح باعث گرم‌ترشدن هوای شهر شده‌اند. این برج‌ها و ساخت‌وسازهای پرشمار که هرروز بر تعدادشان هم افزود می‌شود، جلو وزش باد خنک تابستانی را گرفتهاند؛ بادی که شب‌ها از سمت ارتفاعات راهی دامنه‌ها می‌شد و هوا را تلطیف می‌کرد.
پرویز رضازاده، کارشناس سازمان هواشناسی، در همین رابطه می‌گوید: «ميانگين هوا در دوره زمانی بلندمدت در شهرهای کشور نشان می‌دهد بیشینه دما به نسبت خیلی اندکی افزایش پیدا کرده- مثلا در تهران در حد کمتر از پنج‌دهم درجه - اما تغییرات کمینه دما بسیار محسوس‌تر افزایش پیدا کرده است- در تهران تا دو درجه افزایش را هم نشان می‌دهد- یکی از دلایل مشخص ماجرا این است که فضاهای شهری خواه‌ناخواه به دلیل مصرف سوخت‌های فسیلی، تردد و حضور خود انسان‌ها و غذاخوردنشان و از آن مهم‌تر ساختوسازها و بلندمرتبه‌سازی‌ها که باعث تولید گرما و جلوگیری از تغییر در چرخش هوا می‌شود، باعث گرم‌ترشدن هوا شده‌اند. در شهر تهران در فصل تابستان بارها دمای ٤٢ درجه ثبت شده است یا در سال ٥٢ خود من خاطرم هست که ٤٣ درجه هم ثبت شد.
من در آن دوران کنکوری بودم و آن روز را یادم هست، به همین دلیل است که می‌گویم بیشینه خیلی تغییر نکرده است اما کمینه تغییر کرده است».
طبق گفته این کارشناس هواشناسی: «ساخت‌وسازهای فراوان در مناطق شمالی شهر، جلو باد کوه را که قبلا به‌راحتی به بیشتر نقاط شهر می‌رسید گرفته است و به این دلیل دمای خنک کوه نمی‌تواند پایین بیاید، این ساختوسازها مثل یک مانع جلو باد را گرفتهاند، همین الان و در گرم‌ترین روزهای سال هم اگر کسی در تهران به دره کن و سولقان برود، بعد از غروب آفتاب بلافاصله متوجه وزش باد خنک از سمت کوه می‌شود اما این باد با مانع ساختمانها مواجه می‌شود و از یک جایی به‌بعد بیشتر نمی‌تواند برود، همین مسائل باعث شده است کمینه دمای هوا در شهر تهران تغییر کند و افزایش داشته باشد».
رضازاده همچنین می‌افزاید: «مورد دیگر، تردد پرشمار خودروها در شب‌ها و روزهای تهران است، این شهر،چه ساعت ١٢ ظهر و چهار عصر و چه ١٢ شب و چهار صبح، هیچ‌وقت از خودروهای در حال آمدوشد خالی نمی‌شود؛ به‌هرحال اینها مصرف سوخت فسیلی دارند و گرما تولید می‌کنند. به این موارد صنایع و کارخانه‌ها و افزایش کلی دمای هوا را هم اضافه کنید. این ماجرا فقط مختص شهری مثل تهران نیست، در همه شهرهای بزرگ کشور مشابه این را می‌توان دید».
این کارشناس هواشناسی در پاسخ به این سؤال که آیا وضعیت هرسال به همین شکل، روند افزایشی و گرم‌ترشدن را خواهد داشت یا خیر، به «شرق» گفت: «با این وضعیت، برای بخشی از ماجرا چون به رفت‌وآمد و افزایش جمعیت و ساختوسازها مربوط است، نمی‌شود خیلی کاری کرد؛ اما بُعد دیگر ماجرا به گرمایش کلی زمین مربوط است؛ تا موضوع انتشار گازهای گلخانه‌ای کنترل نشود، روند افزایش تشدید خواهد شد، ولی اگر گازهای گلخانه‌ای کنترل شوند، این روند افزایشی کنترل می‌شود. ولی در هر صورت نرخ افزایش دما ثابت می‌ماند مثلا یک‌دهم در پنج‌سال افزایش را در هر صورت خواهیم داشت، اگر همه کشورها به تعهدات خودشان که در اجلاس کوپ ٢١ پاریس به آن تعهد دادند عمل کنند، این روند افزایشی کنترل می‌شود».
درهمین حال روز گذشته خبرگزاری ایسنا به نقل از نیچر ورلدنیوز مطلبی منتشر کرد که در آن آمده بود؛ کارشناسان ناسا اعلام کردند: ٢٠١٦ می‌تواند گرم‌ترین سال ثبت‌شده در جهان باشد. طبق بررسی‌های ناسا در شش‌ماه نخست سال جاری میلادی، رکورد دمایی جدیدی به ثبت رسیده است و هرکدام از شش‌ماه نخست سال ٢٠١٦ در سطح جهان نسبت به رکوردهای پیشین گرم‌ترین بوده است.
-----------------------
پایان