گردشگری سلامت یا Health Tourism روش جدیدی است که امروزه در کشورهای توسعه یافته برای انجام مطلوب خدمات تندرستی و درمانی یا به منظور صرفه‌ جویی و کاهش هزینه‌ های سلامت به کار گرفته می ‌شود.

گردشگری سلامت با مدل ‌های سنتی سفرهای پزشکی تفاوت دارد و معمولاً متقاضیان و بیماران از کشورهای کمتر توسعه یافته به مراکز خدماتی و نقاط سلامت محور کشورهای توسعه یافته مراجعه می‌کنند.

بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی نشان می ‌دهد، کشورهای ‌آرژانتین، برونئی، کوبا، کلمبیا، کاستاریکا، هنگ‌کنگ، مجارستان، هند، اردن، لیتوانی، مالزی، فیلیپین، سنگاپور، آفریقای جنوبی و تایلند محبوب ‌ترین مقاصد گردشگری پزشکی جهان را در اختیار دارند و به تازگی عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کره جنوبی، تونس، اوکراین و نیوزیلند هم به این فهرست اضافه شدند. ماهنامه پزشکی انگلستان در دسامبر 2015 گزارش داد هدف بیشتر متقاضیان برای سفر به این کشورها جراحی پلاستیک، تولد فرزند و انجماد جنین است.

کارشناسان پیش بینی می‌کنند سه منطقه جهان به ترتیب شامل اروپا، شرق آسیا و اقیانوسیه و آمریکا تا سال 2020 بیشترین تعداد گردشگران سلامت را جذب می‌کنند. هم اینک در بیش از 50 50کشور، گردشگری سلامت همسو با معیارهای صنعت گردشگری و علم روز پزشکی جریان دارد و درآمدی بالغ بر 140 میلیارد دلار برای کشورهای پذیرنده تولید می کند.

رونق گردشگری سلامت در ایران

اقدامات جدی برای معرفی و رونق گردشگری سلامت از سال 92 در کشور آغاز و به تدریج این روند توسعه پیدا کرد. در حال حاضر برای اغلب متقاضیان سفرهای سلامت به ایران لجن‌ درمانی، فیزیوتراپی در آبهای معدنی، مدیتیشن کویری و ساحلی، درمان بیماری‌ های چشمی و استفاده از خدمات بستری اولویت دارد.  

در این رابطه رضا موسوی -کارشناس گردشگری با بیان این مطلب به سلامت آنلاین می ‌گوید: اکنون تعدادی کمی از مراکز بهداشتی، درمانی و تندرستی کشور برای پذیرش گردشگران سلامت مهیا هستند و مابقی نیازمند امکانات تخصصی، بهسازی محیطی و آموزش ‌های پرسنلی هستند.

وی در عین حال با اشاره به وضعیت کشورهای منطقه در خصوص جذب توریسم سلامت می افزاید: در خاورمیانه و خلیج فارس کشورهای ترکیه، امارات، قطر و عمان طی یکسال گذشته بیشترین میزان جذب گردشگر سلامت را از نظر کمی و کیفی به خود اختصاص دادند، این درحالی است که آذربایجان و ترکمنستان نیز از سال 2013 ورود خوبی به این مقوله داشتند و همچنان این روند را ادامه می دهند. خوشبختانه کشور ما با تمام محدودیت های پیش روی خود از ظرفیت­‌های بالای اکوتوریسم برخوردار است و می توان از این قابلیت­‌ها برای تقویت گردشگری سلامت و تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی نیز استفاده کرد.

موسوی در ادامه عنوان می‌کند: برتری ایران در حوزه گردشگری سلامت غیرقابل انکار است؛ بعنوان نمونه در کشور گردشگرپذیر ترکیه متوسط هزینه عمل قلب باز 140 تا 180 هزار دلار است در حالی که مراکز خصوصی ایران قادرند همین عمل را با 10 تا 16 هزار دلار انجام دهند؛ پس نتیجه می‌گیریم ارزان بودن قیمت خدمات پزشکی ایران نسبت به سایر کشورها، کیفیت مناسب و برابری آن با جدیدترین شیوه‌های علم طب در جهان از دلایلی است که به رونق گردشگری سلامت در کشور کمک می‌کند. متاسفانه عدم وجود گواهینامه بین المللی اعتبار سنجی مراکز سلامت محور یا «جی.سی.آی» و نیز تبلیغات منفی کشورهای حاشیه خلیج فارس طی سال‌های اخیر موجب شده جذب گردشگران سلامت به کشور دشوار شود.

کیسه ­ای که دلالان دوختند

عمده چالش پیش ­روی گردشگری سلامت، افزایش فعالیت دلالانی است که به بهانه جذب گردشگران خارجی پول­‌های هنگفتی به جیب می­‌زنند و در مقابل خدمات ناچیز و غیرقابل قبولی ارائه می‌کنند.

همچنین دکتر فریده جواهر­زاده - عضو هئیت علمی گروه مدیریت جهانگردی دانشگاه بینالود می­‌گوید: هدف گردشگری سلامت آن است که افراد با توصیه پزشکان یا با نظارت آنان به دهکده‌های سلامتی مراجعه و از مزایای مختلف سرویس­‌های تندرستی و درمانی استفاده کنند. در این میان معضل اصلی دلالانی هستند که با نیت کسب سودهای نامعقول وارد حوزه سلامت شدند و در مباحث مرتبط با گردشگری دخالت و فعالیت می­‌کنند. از دانشگاه­‌های علوم پزشکی سراسر کشور انتظار داریم در تعامل با سازمان ایرانگردی، جهانگردی و صنایع دستی ورود قاطعانه ­ای به این مسئله داشته باشند و با اعمال نظارت‌های بیشتر از فعالیت و سوءاستفاده دلالان جلوگیری کنند.

نبود سیستم یکپارچه برای جذب گردشگر و تعرفه‌های مشخص  بازار دلالی را در حوزه گردشگری سلامت افزایش داده است. به گونه ای که  در این عرصه هر کس بدون ضابطه و قانون مشخص کار خود را می کند و نظارتی هم بر فعالیت آنها نیست.

وی محدودیت‌های مربوط به روادید فرودگاهی را چالش دیگر جذب گردشگران خارجی عنوان کرد و گفت: این روادید محدود به چند کشور است، در حالیکه برای رونق گردشگری سلامت و دیگر شاخه ‌های صنعت توریسم باید تعداد کشورهای دریافت کننده روادید فرودگاهی بیشتر و مدت اقامت مجاز شهروندان آنان افزایش یابد.

گردشگری سلامت در گذر زمان

جالب است بدانید نخستین نمونه ثبت شده از گردشگری سلامت قدمتی چند هزار ساله دارد و به زمان سفر یونانی‌‌ها به مدیترانه و خلیج «سارونیک» باز می‌‌گردد. آنها معتقد بودند در سارونیک خاک شفابخشی وجود دارد که همه بیماری ‌ها را درمان می‌کند؛ به همین منظور مقصد سفرهای خود را در این منطقه متمرکز کردند.

آبگرم «سانتی ‌تاریموس» انگلستان نیز مقصد بعدی گردشگران سلامت در قرن هجدهم بود. بیشتر مسافران با هدف تماشای چشمه‌‌های آب گرم معدنی و برای علاج بیماری‌هایی مانند نقرس، برونشیت و امراض کبدی به این کشور مراجعه می‌‌کردند.

جالب است بدانید ایران نیز در فاصله دهه 40 و 50 خورشیدی نخستین قطب گردشگری سلامت در غرب آسیا بود و اغلب مسافران خارجی با هدف استفاده از آفتاب کویر، آرامش سواحل، اکسیژن جنگل‌ها و آبگرم‌های طبیعی از مدت‌ها قبل جا رزرو می‌کردند تا از غافله عقب نمانند.

--------------------

پایان