کیفیت زندگی وابسته به سلامت روح و جسم است و مراقبت از خود نقش پررنگی در این میان دارد این در حالی ست که براساس گفته های مدیرکل دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت از هر دو نفر ایرانی یک نفر سواد سلامت محدودی دارد ...............

متن کامل

بی سوادی در سلامت

کیفیت زندگی وابسته به سلامت روح و جسم است و مراقبت از خود نقش پررنگی در این میان دارد این در حالی ست که براساس گفته های مدیرکل دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت از هر دو نفر ایرانی یک نفر سواد سلامت محدودی دارد.

سواد سلامت چیست؟

سواد سلامت مجموعه‌ای از مهارت‌های شناختی و اجتماعی است که در دسترسی و به دست آوردن اطلاعات سلامت، درک و استفاده از آن‌ها به افراد کمک می کند. این سواد در مراقبت از خود نقش مهمی ایفا می کند. بین سواد سلامت و تبعات نادرست سلامت و همین طور بین سواد سلامت و پیامدهای مثبت آن، رابطه وجود دارد؛ وقتی سواد سلامت یک جامعه در سطح بالایی باشد هم میزان بیماری‌ها در جامعه کاهش می یابد و هم از هزینه‌های درمان کاسته می شود اما زمانی که میزان این سواد در جامعه ای کم باشد علاوه بر اینکه یک مانع اساسی در آموزش بیماران به خصوص بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن است به افزایش این بیماری ها و کاهش سلامت جامعه می انجامد و همچنین هزینه های پزشکی زیادی را هم به بیماران و هم جامعه تحمیل می کند.

68 درصد یا 50 درصد؟

برآوردها نشان می دهد خود مراقبتی در حال حاضر 65 تا 85 درصد مراقبت سلامت را شامل می شود. براساس گفت و گویی که دیروز سایت وزارت بهداشت با شهرام رفیعی‌فر مدیرکل دفتر آموزش و ارتقای سلامت این وزارتخانه منتشر کرده است این وضعیت در حالی ست که در کشور ما از هر دو نفر یک نفر سواد سلامت محدود دارد؛ یعنی تنها 50 درصد جامعه.
این آمار در حالی از سوی این مسئول ارائه شده است که فروردین ماه سال گذشته و در نخستین همایش ملی سواد سلامت، رئیس پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی میانگین سواد سلامت در ایران را افزون بر 68 درصد دانست و تنها سواد سلامت 42 درصد از جمعیت ایران را ناکافی خواند.

زنان در صدر سواد سلامت

هر چند میزان سطح سواد سلامت کشور با جستجو در میان آمارهای ارائه شده مسئولان چندان مشخص نمی شود اما بررسی های رسمی صورت گرفته در سطح کشور نشان می دهد سواد سلامت زنان ایرانی بیشتر از مردان است. همچنین در گروه های سنی بالاتر از 55 سال نیز درصد سواد سلامت ناکافی بیشتر است. براساس اطلاعات این پژوهش ها، افراد بیکار در بین گروههای شغلی مختلف دارای سواد ناکافی بیشتری هستند، سواد سلامت ناکافی در گروههای آسیب پذیر و کم درآمد نیز بیشتر است.

سواد سلامت به تنهایی کافی نیست

هر چند توانایی دسترسی به اطلاعات بهداشتی، درک و توانایی عمل کردن به آن برای داشتن سلامت لازم است اما باید بدانیم دانستن یک مسئله است و رفتار مبتنی بر آن دانسته، یک مسئله دیگر. بسیاری از ما می دانیم که خوردن چه چیزهایی سلامت جسم را به خطر می اندازد و چه شیوه زندگی سلامت روح را، اما میان آنچه می دانیم تا آنچه انجام می دهیم گاهی فرسنگ ها فاصله وجود دارد. علاوه بر این تبدیل سواد سلامت به محصول سلامت مستلزم یک ‌سری عوامل است که خارج از اختیار فرد است چرا که سلامت نتیجه تعامل عوامل ژنتیکی، روانشناختی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و زیست‌محیطی است. عواملی که گاهی همه افراد امکان دسترسی همزمان به آن را ندارند.

سفیر افزایش سلامت

لزوم دسترسی به منبع اطلاعاتی در حوزه سلامت و استفاده از آن در خود مراقبتی نقش مهمی در سواد سلامت افراد ایفا می کند به همین منظور و در راستای افزایش سواد سلامت ایرانیان و توانمند سازی آنان برای خودمراقبتی، وزارت بهداشت از سال 93 تربیت سفیر سلامت خانوار را آغاز کرده است.
در این راهکار که در قالب برنامه ملی خود مراقبتی به عنوان پنجمین برنامه تحول نظام سلامت در حوزه بهداشت آغاز شده است مردم به طیف گسترده‌ای از خدمات پایه بهداشتی با کیفیت در زمینه ترویج، پیشگیری، درمان، توان‌بخشی و مراقبت تسکینی در محل زندگی، محل تحصیل و محیط کار دسترسی پیدا می‌کنند.
آنطور که مدیرکل دفتر آموزش و ارتقای سلامت در خصوص نحوه اجرای برنامه گفته است در این برنامه، به ازای هر خانوار تحت پوشش فردی به عنوان سفیر سلامت خانوار تربیت می شود. سفیر سلامت خانوار، عضوی از اعضای هر خانواده است که حداقل هشت کلاس سواد خواندن و نوشتن دارد و به صورت داوطلبانه، مسوولیت انتقال مطالب آموخته شده در حوزه سلامت و مراقبت فعال از سلامت خود و اعضای خانواده و جامعه را بر عهده دارد. برای هر خانواری که فاقد عضو واجد شرایط باشد، سفیر سلامت افتخاری تربیت خواهد شد. این سفیر افتخاری فردی است که علاوه بر خانوار خود، حداکثر ۵ خانوار بدون سفیر سلامت را تحت پوشش قرار می‌دهد.
آنطور که وزارت بهداشت اعلام کرده است براساس این برنامه تا پایان سال ۱۳۹۵، ۲میلیون و ۵۰۰هزار نفر سفیر سلامت خانوار تربیت شده است و بیش از ۱۰ درصد خانوارهای کشور، تحت پوشش این برنامه قرار گرفته‌اند.

نحوه آموزش سفیران سلامت

براساس گفته های مدیرکل دفتر آموزش و ارتقای سلامت برای آموزش سفیران سلامت خانواده ها راهنماهای خودمراقبتی در اختیار آنان قرار می‌گیرد و علاوه بر آموزش‌های فردی در خصوص نحوه استفاده از این راهنما، سفیران سلامت خانوار در جلسات آموزشی گروهی دوره‌ای متناسب با نیاز و شرایط‌شان شرکت می‌کنند.
شهرام رفیعی‌فر عناوین راهنماهای خودمراقبتی ویژه سفیران سلامت خانوار را چنین برشمرده است؛ راهنمای ملی خودمراقبتی خانواده، خودمراقبتی در ناخوشی‌ جزیی، راهنمای ملی خودمراقبتی خانواده، خطرسنجی سکته‌های قلبی، مغزی و سرطان، راهنمای ملی خودمراقبتی خانواده، سبک زندگی سالم، راهنمای ملی خودمراقبتی خانواده، خودمراقبتی هفته به هفته دوران بارداری، راهنمای ملی خودمراقبتی خانواده، هزار روز طلایی (۰ تا ۲ سال)، راهنمای ملی خودمراقبتی خانواده، مهارت‌های فرزندپروری، راهنمای ملی خودمراقبتی خانواده و خودمراقبتی در اورژانس‌ها.

سفیران دانش آموز و دانشجو در راهند

اما این همه برنامه وزارت بهداشت برای افزایش سطح سواد سلامت جامعه نیست.
آنطور که مدیر کل دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفته است، علاوه بر سفیر سلامت خانوار، برای توانمندسازی افراد برای خودمراقبتی و با توجه به اهمیت دوران کودکی، نوجوانی و جوانی با همکاری وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم، در مدارس، سفیران سلامت دانش آموز و در دانشگاه‌ها، سفیران سلامت دانشجو بر اساس راهنماهای سفیران سلامت دانش آموز ابتدایی، متوسطه اول و دوم و راهنمای خودمراقبتی جوانان برای مراقبت از سلامت خود و همسالان (یک نفر به ازای هر ۱۰دانش آموز یا دانشجو) تربیت شده‌اند. براساس این اظهارات تا پایان نیمه اول امسال کار آموزش ۲۵۰ هزار سفیر سلامت دانشجو به اتمام می رسد.

---------------------

پایان