موضوع  زباله های بیمارستانی ٬  شمشیر دو لبهء  نهادهای نظارتی در اغلب کشور های توسعه نیافته  ٬  از جمله کشور در حال توسعهء ما ایران میباشد . به محض انکه سوژهء  ژورنالیستی دیگری برای نفس بریدن وجود نداشت ٬ میتوان برای همیشه سراغ این تیتر جنجالی رفت و  چماق مانند ٬  ان را بر سر هر مسئولی فرود اورد ...................... 

فرقی هم نمیکند از وز یر  بهداشت  تا رئیس سازمان محیط زیست .... و از شهرداری  تا نهادهای نظارتی مثل قوه قضائیه  ....  و  از مسئولین بیمارستانها  تا  دزدان زباله ها ........ همهء  اینها هم مسئول پی گیری هستند  و  هم مدعی .........  روزنامه ها و اصحاب خبر هم که از همه مسئولتر...................  

 اما مجری و پاسخگو برای تمام این پروسهء مهم و حیاتی یعنی عملیات  تفکیک - جمع اوری - نگهداری - حمل - د پو  -  بازیافت - و دفن   چه کسی هست  ؟  هر کس فقط مدعی است که سهم خود  را  درست انجام میدهد  ولی  در عین حال دیگران را نقص کننده ء  این چرخه میداند ............

متن کامل

 زباله های بیمارستانی - جنگ زرگرها ؟

در ابتدا ء بهتر است تعریفی مختصر از انواع  زباله های بیمارستانی داشته باشیم  : 

زباله هاي بيمارستاني  با توجه به نوع كار و وظيفه  ٬ در هر بخش بيمارستاني ، متفاوت مي‌باشند . مثلا زباله بخش عفوني يا اطاق عمل، با مواد زايد آزمايشگاه يا بخش راديولوژي ، تفاوت محسوسي دارد . طبق يك بررسي ، زباله بخش‌هاي مختلف بيمارستان‌ها به هفت گروه تقسيم مي‌شوند:

زباله هاي معمولي بيمارستان:عموماً شامل زباله هاي مربوط به بسته بندي مواد عادی  و ديگر زباله هاي مربوط به پرسنل شاغل در بيمارستان و خوابگاه هاي آن‌هاست.

زباله هاي پاتولوژيكي:بافت‌ها ، ارگان‌ها ، قسمت‌هاي مختلف بدن، پنبه هاي آغشته به خون و چرك و همچنین  مواد دفعي بدن همچون نمونه هاي مدفوع و ادرار و غيره   جزو   اين گروه از مواد زايد  ، محسوب مي‌شوند.

مواد زايد راديواكتيو:شامل جامدات، مايعات و گازها بوده  که در برخي از بخش‌ها و  آزمايشگاه هاي بعضی از  بيمارستان‌ها وجود دارند كه جمع آوري و دفع آن‌ها داراي خصوصيات ويژه اي است .

مواد زايد شيميايي:شامل جامدات ، مايعات و گازهاي زايد مي‌باشد كه به وفور در بيمارستان‌ها وجود دارد از جمله: در بخش‌هاي تشخيصی و آزمايشگاه ها ٬  ماحصل عملیات نظافت و ضدعفوني بيمارستان با شوینده ها و میکروب کش های مختلف  ، وسايل و ابزار تنظيف و ضدعفوني ٬  به انضمام داروها و وسايل دور ريختني اطاق عمل ٬  و ديگر فضولات . . . مواد زايد شيميايي ممكن است خطرناك باشند . فضولات شيميايي خطرناك به  سه بخش  طبقه بندي مي‌شوند :   فضولات سمي   مواد قابل احتراق     مواد واكنش دهنده و موثر. 

مواد زايد عفوني: اين مواد ، شامل جِرم‌هاي پاتوژن در غلظت‌هاي مختلف هستند كه مي‌توانند به سادگي منجر به بيماري شوند . منشاء آن‌ها ممكن است پس‌مانده هاي آزمايشگاهي ، جراحي و اتوپسي بيماران عفوني باشد . ضمنا وسايل آغشته به جرم‌هاي عفوني در بيمارستان ، شامل دستكش ، وسايل جراحي ، روپوش ، لباس‌هاي بلند جراحي ، ملحفه و غيره  است . اين زباله ها تقريباً 10% كل زباله هاي بيمارستاني را تشكيل مي‌دهند .  وسايل جراحي سرنگ‌ها ، اره هاي جراحي ، شيشه هاي شكسته ، كاردهاي كوچك جراحي و غيره را مي‌توان در يك دسته بندي خاص نیز منظور كرد  .

مواد زايد دارويي:شامل داروهاي پس مانده  ، محصولات جانبي درمان و داروهاي فاسد شده يا مواد شيميايي هستند كه تا حدود  زيادي در زباله هاي بيمارستاني وجود دارد.

ظروف مستعمل تحت فشار:ظروفي مثل قوطي‌هاي افشانه (آئروسُل) ، گازهاي كپسوله شده و غيره كه اگر براي از بين بردن آن‌ها از دستگاه هاي زباله سوز ، استفاده گردد ٬  موجب بروز خطر مي‌شود زيرا در پاره اي از موارد داراي قابليت انفجار هستند.

 البته بایستی متذکر شد که الان مدتهاست بر اثر پیگیریهای مداوم بازرسین وزارت بهداشت و نیز سازمان محیط زیست ٬ در بیمارستانها با هزینهء بسیار و صرف نظارت های دقیق ٬  زباله ها را از محل تولید (بخش های مختلف) در کیسه های مختلف با رنگ های مختلف برای تفکیک زبالهء عفونی و غیر عفونی ٬  از هم جدا کرده و با رعایت کلیهء دستور العمل ها در اطاقکهای نگهداری زباله ( مبرد و عادی ) میگذارند ٬ ولی اخر شب رانندهء  خستهء  پیمانکاران شهرداری همهء این کیسه های رنگارنگ را در کنار هم بارگیری و به محل د پو حمل مینماید . . . بدون انکه برایش مهم باشد که چه انرژِِ ی و وقت و بودجه ای برای این تفکیک ها در بیمارستان - وزارت بهداشت و در مجموع کشور هزینه شده است . . تا به حال کسی هم کنترل نکرده است که از بیمارستانها چند نوع کامیون حمل زباله بارگیری میکنند ؟ و چرا فقط خودرو حمل زبالهء بیمارستانی به بیمارستان میاید ؟ و چرا زباله های عادی با کامیون عادی از بیمارستان خارج نمی شود ؟

از این نوع سوالات اساسی زیاد وجود دارند .... ولی کسی با این سوالات کاری ندارد ..... مسئولین هم فقط جواب قانونی فرافکنانهء خود را میدهند .... و قصه همچنان ادامه خواهد داشت .... و اصحاب خبر هم همچنان  تیتر های  دیگری را پر میکنند .... بد نیست اگر دو نمونه انرا ببینیم :

بنا بر اعلام سایت شهر فردا ( سایت اصلاح طلبان) با وجود گذشت  مهلت یک ماهه دادستانی هنوز هم هیچ اتفاق تازه‌ای در شیوه جمع‌آوری زباله‌های بیمارستانی شهر رخ نداده است. کارگران شهرداری همچنان با ماسک و دستکش‌های معمولی سطل‌های کنار هم چیده شده را یکی یکی در ماشین حمل زباله خالی می‌کنند. در مدت توقف ماشین ، شیرابه‌های عفونی از گوشه و کنار آن روی زمین می‌چکند و وقتی دوباره به راه می‌افتد ، حوضچه‌های کوچکی د رحیاط پشتی بیمارستان به جا می‌ماند.

طبق ضوابط محیط زیست ، ماشین‌های مخصوص حمل زباله‌های عفونی باید به دقت عایق‌بندی شده باشند ، اما خط خونابه هر روز از میان خیابان‌های شهر تا تپه‌های کهریزک امتداد پیدا می‌کند . جایی که زباله‌های عفونی به ابتدایی‌ترین شکل ممکن دفن می‌شوند . به عبارت دیگر ، بی آنکه از بین بروند یا بی‌خطر شوند تنها از دید شهروندان پنهان می‌شوند . اتفاق ناگواری که برای کارشناسان اروپایی سازمان بازیافت شهرداری باور کردنی نبود . کارشناسان در گزارش خود نسبت به عواقب غیرقابل کنترل این شیوه در آینده هشدار دادند . اما رئیس سازمان محیط زیست تهران خطر را نزدیک‌تر از این می‌داند . به گفته شینا انصاری احتمال آلودگی جویبارهای کهریزک به شیرابه‌های عفونی بسیار بالاست. جویبارهایی که سرانجام از زمین‌های زراعی کهریزک سر در می‌آورند . با وجود این انصاری نقش سازمان محیط زیست را در قبال این خطر بالقوه تنها « نظارتی » عنوان می‌کند .

اوضاع وقتی وخیم‌تر می‌شود که بدانیم حمل زباله‌ها ی بیمارستانی به این شیوه و دفن و آهک پاشی آن بهترین حالت قابل تصور در حال حاضر است . وضعیتی که حداقل بیمارستان‌های مشخص با سازمان خدمات موتوری شهرداری برای حمل زباله‌های خود قرار داد می‌بندند . اما بسیاری از بیمارستان‌های کوچک و درمانگاه‌ها و آزمایشگاه‌های سطح شهر حتی از این کار هم سرباز می‌زنند . یعنی سرنگ‌های مصرف شده و نمونه‌های کشت و یا پانسمان‌های خون‌آلود را با خونسردی تمام لابلای باقی زباله‌ها ساعت 9 شب بیرون محل کار خود می‌گذراند!

زنجیره ناگوار مشکلات زباله‌های بیمارستانی در اینجا به پایان نمی‌رسد در حقیقت بسیاری از مراکز پزشکی توسط زباله دزدهای دوره گرد نشان شده‌اند . خانم دکتر ابتکار خطر آلودگی زباله دزدها را از طریق این ضایعات بسیار جدی می‌داند . پلاستیک‌های به کار رفته در تجهیزات پزشکی اغلب از مرغوب‌ترین پلاستیک‌های موجود هستند و به این خاطر کارگاه‌های زیرپله‌ای بازیافت به سختی می‌توانند از زباله‌های بیمارستانی صرف نظر کنند . دکتر ابتکار با توضیح این مطلب از نظارت مداوم و برخورد شدید سازمان محیط زیست با این پدیده در زمان مدیریت خود یاد می‌کند . نظارتی که در این روزها دیگر آنقدر جدی گرفته نمی‌شود.

درگیری طولانی سازمان خدمات موتوری شهرداری با وزارت بهداشت سرانجام به نقطه ای رسید که بنابر درخواست شهردار تهران دادستانی به عنوان مدعی‌العموم وارد ماجرا شد . در همین روزها بود که دری نجف‌آبادی در جواب خبرنگاران گفت : « بنده نسبت به مشخص شدن تکلیف زباله‌های عفونی حساسیت خاصی دارم » . طبق ماده 7 قانون مدیریت اجرایی پسماندهای بیمارستانی مصوب سال 83 مجلس ، مدیریت پسماندهای پزشکی شامل تمام مراحل حمل و نقل و نابودی نهایی به تولید کننده واگذار شده است . این قانون به صورت لایحه‌ای مشتمل بر 23 ماده و 9 تبصره از طرف سازمان محیط زیست به مجلس ششم تقدیم شده بود . دکتر ابتکار در این مورد می‌گوید : « پیش از این زمان به جز تبصره‌های پراکنده ، هیچ قانون منسجمی در مورد مدیریت واحد پسماندها وجود نداشت . قانون حاضر قانون جامع و دقیق و روزآمدی است که در آخرین روزهای مجلس ششم به همت نمایندگان به تصویب رسید . به همین خاطر من نامه تشکرآمیزی به آقای کروبی نوشتم و به مجلس ششم لقب (مجلس سبز) را دادم . علاوه بر ا ین با تلاش پیگیر محیط زیست برای اولین بار در کشور طبق ماده 38 آئین‌نامه اجرایی سازمان برنامه و بودجه مکلف شد تا در بودجه سنواتی خود ردیف خاص برای ساماندهی بحث زباله‌های بیمارستانی به وزارت بهداشت اختصاص دهد »

برای بی‌خطرسازی زباله‌های عفونی و تجهیز بیمارستان‌های کشور به دستگاه‌های زباله‌سوز ، دست کم به 800 میلیارد تومان اعتبار نیاز است. ا ما بودجه اختصاص یافته امسال یک میلیارد و هشتصد میلیون تومان است . دکتر مؤید علویان معاونت سلامت وزارت بهداشت این بودجه را تنها برای تجهیز یک یا دو بیمارستان مرکزی آن هم در هشت استان کشور کافی می‌داند . دکتر علویان با وجود قبول مسئولیت قانونی وزارت بهداشت تلویجاً از شهرداری هم به عنوان « متولی پاکیزگی شهر » می‌خواهد تا با بیمارستان‌های دولتی « تعامل مثبتی » برقرار کند . بیمارستان‌هایی که تنها مجرای اعتباری‌شان کمک‌های دولتی است . با وجود این مدیرعامل سازمان خدمات موتوری شهرداری نگاهی کاملاً متفاوت به این قضیه دارد . به اعتقاد او « در وزارت بهداشت هیچ انگیزه و اراده‌ای برای حل این معضل وجود ندارد » . مهندس مصطفی سلیمی از جلسات متعدد با حضور شخص وزیر بهداشت هم خبر می‌دهد . اما به گفته او « وزیر بهداشت به بهانه نداشتن بودجه از قبول مسئولیت فرار می‌کند »

از طرفی مسئولان سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی هم مدعی هستند که وزارت بهداشت هنوز برنامه مدونی برای ساماندهی بحث زباله‌های خود ارائه نکرده‌ است تا در خصوص تأمین اعتبار وارد عمل شوند.

این قصه را می‌توان همچنان پی گرفت . قصه‌ای که محور اصلی‌اش آرام آرام از سلامتی شهروندان به تصفیه حساب‌های سازمانی تبدیل شده است . با وجود این ( سلامتی شهروندان ) چیزی نیست که بتوان با تبصره‌های قانونی به فردا موکولش کرد . در شرایط حاضر شاید تنها راه پیش روی همراهی و همدلی سازمان‌های مسئول باشد .