رشد بي‌رويه تعداد دستگاه‌هاي ام‌آرآي در ايران
«ايران با جمعيت مشابه انگلستان 8برابر اين كشور دستگاه ام آر آي دارد. همچنين اكثر سرمايه‌گذاران اين مراكز پزشك نيستند اما با پزشكان متخصص شراكت دارند.»
اين جمله‌اي بود كه دكتر حسن امامي رضوي، معاون سلامت وزارت بهداشت به آن اشاره كرد. البته شنيدن اين عبارات در حالي است كه نزديك به يك سال از هشدار كارشناسان مبني بر اينكه تعداد دستگاه‌هاي تشخيصي در ايران 5برابر انگلستان است، مي‌گذرد.
با اين حال شايد اعلام 8 برابرشدن تعداد اين دستگاه‌ها تنها اين نكته را گوشزد مي‌كند كه وضعيت نظام سلامت در ايران هر سال بدتر از سال گذشته مي‌شود.
با اين حال و در شرايطي كه تصويربرداري پزشكي در دهه‌هاي اخير در حال پيشرفت بوده و هست و البته بسياري از كشورهاي در حال توسعه از بسياري از اين تجهيزات جديد بي‌بهره‌اند، يكي از چالش‌هاي اساسي در كشور ما اين است: استفاده بي‌رويه از تجهيزات تصويربرداري پيشرفته.
علاوه بر اين، در ميان تمام روش‌هاي تشخيصي و تصويربرداري سي‌تي‌اسكن، پزشكي هسته‌اي، راديولوژي، آنژيوگرافي، ماموگرافي، سونوگرافي، دانسيتومتري، تصويربرداري دندان و راديوتراپي، روش تصويربرداري از طريق ام‌آرآي از بيشترين توزيع نامناسب در سطح كشور به‌خصوص در شهر تهران برخوردار است.
اين در حالي است كه به ازاي هر دستگاه ام‌آرآي در ايران 700هزار نفر بهره‌مند مي‌شوند اما مثلا در كشور كانادا از هر دستگاه ام‌آرآي يك ميليون نفر و در كشور سوئد، يك ميليون و 200هزار نفر بهره‌مند مي‌شوند.
همچنين 2 سال پيش بيش از 200 درخواست صرفاً براي راه‌اندازي مركز تصويربرداري ام‌آرآي به وزارت بهداشت رسيده و اين در حالي است كه تعداد دستگاه‌هاي ام‌آرآي در كل اتحاديه اروپا با 300 ميليون نفر جمعيت در حدود 300 دستگاه است.
به همه اين آمارهاي عجيب، مشكلات اقتصاد سلامت در ايران را اضافه كنيد و اينكه چند سال است درباره لزوم افزايش سرانه سلامت در ايران بحث مي‌شود.
تجويزهاي بي‌مورد!
محمد‌رضا اكبر‌زاده، كارشناس تجهيزات پزشكي با تاكيد بر اينكه وزارت بهداشت در زمينه توزيع مناسب دستگاه‌هاي تصويربرداري پارامترهايي را در نظر گرفته بود اما اين فرمول‌ها به‌درستي پياده نشدند، به همشهري مي‌گويد: پاسخ اين سؤال كه آيا پزشكان ما از ابزارهاي تشخيصي درست استفاده مي‌كنند يا نه، به مسائل فرهنگي و رواني جامعه ما برمي‌گردد.
در جامعه ما كسي كه به پزشك مراجعه مي‌كند، بيشتر علاقه‌مند است كه برايش آزمايشي تجويز يا انجام شود و اگر اين اتفاق نيفتد، بيمار، پزشك را مقصر مي‌داند.
وي در ادامه با توضيح اينكه در حال حاضر عده معدودي از پزشكان و سرمايه‌داران با خريد سهام مراكز تصويربرداري، بيماران را به سمت اين مراكز سوق مي‌دهند، تاكيد مي‌كند: به‌دليل حجم سنگين سرمايه‌گذارى‌هاى برخي افراد در مراكز تصوير‌‌‌بردارى يا بيمارستاني شاهد نابسامانى‌هايى هستيم، چرا كه گردش مالي اين قبيل مراكز نيازمند مراجعه بيماران است؛ به همين خاطر هم در برخي مراكز شاهد انجام عمل‌هاى غير‌‌ضرورى يا آزمايش‌ها و تصوير‌‌بردارى‌هاى غير‌لازم هستيم.
وي مي‌گويد: مسئله ديگر اين است كه خيلي از مراكز تصويربرداري خصوصي براي بازاريابي و جلب مشتري سراغ متخصصان مي‌روند و آنها را توجيه مي‌كنند براي آنكه پزشك بيمار خود را به اين مراكز ارجاع دهد و همين امر البته مي‌تواند عدم‌اعتماد و نارضايتي بيمار را به همراه داشته باشد.
دستگاه ميليون‌دلاري
در حال حاضر بيش از 50دستگاه ام‌آرآي فعال در تهران وجود دارد. فراموش نكنيد كه قيمت يك دستگاه ام‌آرآي چيزي بين يك تا 3ميليون دلار است.
دكتر ابراهيم متوليان، رئيس مركز مديريت بازرگاني و تجهيزات پزشكي وزارت بهداشت با اشاره به اينكه استفاده بي‌رويه از دستگاه‌هاي تصويربرداري پزشكي منجر به خسارات اقتصادي فراواني براي بيماران شده است، به همشهري مي‌گويد: وزارت بهداشت مجوز جديدي براي اين دستگاه‌ها، به هيچ عنوان نداده است، مگر به مراكزي كه براي جايگزيني دستگاه‌هاي فرسوده اقدام به خريد دستگاه‌هاي جديد كرده باشند. الان هم در تهران ما فقط 3 دستگاه ام‌آرآي دولتي داريم و بقيه اين دستگاه‌ها خصوصي هستند.
به گفته وي در شهر لندن فقط 10دستگاه ام‌آرآي وجود دارد.به عقيده دكتر متوليان به‌طور كلي ميزان استاندارد اين دستگاه‌ها به ازاي هر 5/1ميليون نفر يك دستگاه است؛ يعني ما در تهران فقط به 15دستگاه ام‌آرآي نياز داريم.
البته فقط در سال‌هاي قبل و طبق مجوزهاي اخذ‌شده در آن سال‌ها بخش‌هاي خصوصي اقدام به خريد بيش از حد اين دستگاه‌ها كردند.دستگاه دانسيتومتري يا دستگاه سنجش تراكم استخوان نيز از جمله دستگاه‌هايي است كه به گفته اين مسئول وزارت بهداشت، به ميزان بيش از حد نياز وجود دارد؛ البته نه به اندازه دستگاه ام‌آرآي.
وي در اين باره مي‌گويد: ما نمي‌توانيم دستگاه‌هاي مازاد را حذف كنيم و فقط مي‌توانيم جلوي خريد دستگاه‌هاي جديد را بگيريم. همچنين براي نظام‌مندكردن اين دستگاه‌ها آيين‌نامه‌اي تنظيم كرده‌ايم كه طبق آن مشخص مي‌شود كه چه تخصص‌هايي بايد درخواست ام‌آرآي كنند و پزشكان اصلا در چه شرايطي اين بررسي‌ها را بايد تجويز كنند.
چه كسي مجوز مي‌دهد؟
در حالي كه دكتر متوليان به برنامه‌هاي وزارت بهداشت مبني بر عدم‌صدور مجوز براي خريد دستگاه‌هاي جديد ام‌آرآي اشاره مي‌كند، دكتر رسول صداقت، رئيس انجمن راديولوژي ايران به همشهري مي‌گويد: در سال 1378 انجمن راديولوژي ايران درخواست تاسيس مركز تصويربرداري در شهر تهران كرد ولي معاونت وقت وزارت بهداشت اعلام كرده بود كه در شهر تهران ديگر مجوز دستگاه ام‌آرآي صادر نمي‌شود. وي ادامه مي‌دهد: جالب اين است كه از آن زمان تا اين لحظه بيش از 20 مجوز دستگاه ام‌آرآي از طرف وزارت بهداشت صادر شده است.
رئيس انجمن راديولوژي ايران در ادامه مي‌گويد: البته در زمينه دستگاه‌هاي ام‌آرآي درصورتي كه دستگاه‌هاي فرسوده و از رده خارج شده جاي خود را به دستگاه‌هاي جديد بدهند، حتي با زياد بودن تعداد مي‌توانيم بهره‌برداري خوبي از آنها بكنيم، چون جمعيت تهران يك جمعيت شناور است و از شهرستان‌ها براي اقدامات درماني تقريبا فقط به شهر تهران مي‌آيند؛ با اين حال تعداد اين دستگاه‌ها در تهران نسبت به ديگر نقاط كشور بيشتر است.
دكتر صداقت هم با اشاره به نقص‌ها و كمبودهاي شهرستان‌ها در زمينه اين دستگاه‌ها مي‌گويد: البته در استان‌هاي ديگر دستگاه ام‌آرآي وجود دارد ولي در كنار آن به همان ميزان متخصص مربوط به آن را نداريم كه همين امر باعث مي‌شود با صرف هزينه، عكس‌هاي مربوط به اين تصويربرداري به تهران فرستاده شود تا نتيجه آن توسط متخصصان در تهران خوانده شود.
اين در حالي است كه الان در خيلي از استان‌ها مثل كهگيلويه و بويراحمد اصلا اين دستگاه وجود ندارد، در حالي كه اگر توزيع به‌صورت مناسب صورت گيرد، كمتر شاهد مهاجرت شهرستاني‌ها به تهران خواهيم بود.
منبع : همشهری آنلاین