یکی از مشکلات همیشگی مدیران  در کشور ما عدم دسترسی آسان به آمار و اطلاعات و آیین نامه های  تخصصی در حوزه های مختلف میباشد . آیین نامه های حوزهء درمان نیز از این مشکل مستثنی نبوده و علیرغم وجود آیین نامه ها و دستورالعملهای قانونی گوناگون نزد منابع رسمی ٬ امکان استفادهء کارشناسان غیر دولتی از آنها بسیار کم و محدود میباشد .

سایت تخصصی صنعت بیمارستان سازی در ایران قصد دارد به مرور بعضی از آیین نامه ها و دستورالعملها و قوانین اصلی و پایه در تحلیل و طراحی فضاهای درمانی را در اختیار عموم قرار دهد . در اولین نوبت آیین‌نامه تأسیس مؤسسه رادیولوژی و مرکز تصویربرداری پزشکی  با اصلاحات سال ۱۳۶۶ بشرح ذیل تقدیم میگردد:

جهت رویت متن کامل این مطلب  ٬ میتوانید بر روی کلمهء   ادامه متن  در کادر ذیل کلیک فرمائید : 

متن کامل

 آیین‌نامه تأسیس مؤسسه رادیولوژی و مرکز تصویربرداری پزشکی

آیین‌نامه به استناد مواد 1و3 و4 و24 قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی، مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب 1334 (با اصطلاحات بعدی) و بندهای 11 و 16 ماده، قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مصوب 1367 و ماده 8 قانون تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و آیین‌نامه آن مصوب سال 1365 هیأت محترم وزیران و اصطلاحات سال 1366 تهیه و به شرح ذیل اعلام می‌گردد:

فصل اول) تعاریف:
ماده 1ـ رادیولوژی یک رشته تشخیصی درمانی و پزشکی است که دربرگیرنده مجموعه‌ای از روش‌های تصویربرداری تشخصیص ـ درمانی و مداخله‌ای می‌باشد که با استفاده از اشعه ایکس، امواج فراصوتی و میدان‌های مغناطیسی انجام ‌می‌شود.
ماده 2‌ـ مؤسسه رادیولوژی به محلی گفته می‌شود که جهت انجام اقدامات مندرج در ماده یک دایر می‌گردد و شامل دستگاه‌های رادیولوژی، سونوگرافی، ماموگرافی، پری‌اپیکال، پانورکس، سفالومتری و سنجش تراکم استخوان می‌باشد.
تبصره ـ نصب حداقل دستگاه‌های رادیولوژی و سونوگرافی ضروری است.
ماده 3 ـ مرکز تصویربرداری پزشکی به محلی گفته می‌شود که جهت انجام اقدامات مندرج در ماده یک دایر می‌گردد و شامل دستگاه‌های رادیولوژی، سونوگرافی، ماموگرافی، پری‌اپیکال، پانورکس، سفالومتری و سنجش تراکم استخوان و (CT-Scan یا CT- Scan و MRI ) بوده و به صورت شبانه‌روزی فعالیت خواهد نمود.
ماده 4 – متخصص رادیولوژی به کسی اطلاق می‌شود که علاوه بر داشتن درجه دکترا در طب دارای دانشنامه یا گواهینامه رسمی تخصصی تأییدشده از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری در خصوص دانش‌آموختگان سال‌های گذشته) باشد.
ماده 5 ـ کارمند فنی به فردی اطلاق می‌شود که دوره پرتوشناسی تشخیصی (رادیولوژی) را در یکی از مراکز دانشگاهی داخل و یا خارج از کشور گذرانده و موفق به اخذ مدرک حداقل کاردانی رادیولوژی شده و یا دارای مدرک تخصصی رادیولوژی،PhD کارشناسی ارشد فیزیک پزشکی یا لیسانس رادیولوژی باشد (مدرک دانش‌آموختگان خارج از کشور بایستی به تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برسد).
ماده 6 ـ حفاظت در برابر اشعه یونیزان عبارت است از ایجاد و کنترل تأسیسات و تجهیزات فنی لازم و انتخاب روش مناسب کار به منظور حفاظت کارکنان و بیماران در مقابل اثرات زیان‌آور پرتوها.
ماده 7‌ـ پروانه‌های تأسیس و مسؤول فنی پروانه‌های قانونی هستند که از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پس از تصویب کمیسیون قانونی به عنوان مجوز فعالیت در مؤسسه/ مرکز صادر می‌شوند.
ماده 8 ـ در این آیین‌نامه به اختصار به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی «وزارت»، به دانشگاه یا دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی «دانشگاه/دانشکده» به کمیسیون تشخیص امور پزشکی موضوع ماده 20 قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی، مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب سال 1334 (به اصلاحات بعدی) «کمیسیون قانونی» به پروانه‌های تأسیس و مسؤولین فنی «پروانه‌های قانونی» به مؤسسه رادیولوژی «مؤسسه» و به مرکز تصویربرداری پزشکی «مرکز» گفته می‌شود.

فصل دوم) شرایط تأسیس و بهره‌برداری:
شرایط متقاضیان تأسیس:
ماده 9 ـ اجازه تأسیس موسسه/ مرکز به اشخاص حقیقی و یا حقوقی پس از تصویب کمیسیون قانونی و اخذ موافقت اصولی از وزارت با شرایط ذیل داده می‌شود:
الف) اشخاص حقیقی متقاضی تأسیس مؤسسه باید دارای تخصص در رادیولوژی و یا مدرک کارشناسی رادیولوژی و یا کارشناس رادیولوژی با مدرک تحصیلی بالاتر باشند.
ب) در صورتی ‌که متقاضی تأسیس مؤسسه، یک شخص حقوقی (شرکت‌های تعاونی خدمات بهداشتی درمانی و غیره) باشد، باید حداقل یکی از مؤسسین آن، افراد مندرج در بند الف این ماده باشد.
ج) مجوز تأسیس مرکز مشترکاً به حداقل 5 نفر از گروه مندرج در بند الف این ماده داده می‌شود که عضویت حداقل یک نفر متخصص رادیولوژی در این گروه الزامی است.
د) شرکت‌های متقاضی تأسیس مرکز، با رعایت شرایط مندرج در بند ج این ماده می‌توانند اقدام به اخذ مجوز نمایند.
تبصره‌ـ شرکت‌های تعاونی خدمات بهداشتی درمانی متقاضی تأسیس مراکز، از شرایط مندرج در بند ج این ماده مستثنی می‌باشند اما عضویت حداقل یک نفر متخصص رادیولوژی در آن‌ها الزامی می‌باشد.
شرایط تأسیس و بهره‌برداری:
ماده 10 ـ جهت تأسیس، بهره‌برداری و فعالیت مؤسسه/ مرکز باید به شرح ذیل اقدام گردد:
1 ـ تسلیم درخواست تأسیس به معاونت درمان/ سلامت دانشگاه/ دانشکده مربوطه به ضمیمه مدارک اعلام‌شده توسط اداره امور پروانه‌های معاونت سلامت.
2 ـ اخذ موافق اصولی از وزارت.
3 ـ ارایه مدارک طبق ضوابط و زمان‌بندی ابلاغی وزارت شامل:
ـ معرفی مکان و ارایه نقشه و یا احداث ساختمان که باید به تأیید کارشناسان درمان و بهداشت محیط دانشگاه/ دانشکده برسد.
ـ تأیید اجرای نقشه‌ها توسط کارشناسان مذکور.
ـ تجهیز مؤسسه/ مرکز و تأیید تجهیزات توسط کارشناسان مذکور.
ـ رعایت ضوابط و استانداردهای حفاظتی موضوع قانون حفاظت در برابر اشعه که با هماهنگی مرکز سلامت محیط و کار و سازمان انرژی اتمی ایران تدوین می‌شود و اخذ تأییدیه‌های لازم طبق ضوابط کمیسیون تبصره ماده 4 سازمان انرژی اتمی ایران.
ـ ارایه سند مالکیت یا اجاره‌نامه رسمی یا عادی معتبر با پلاک ثبتی یا رضایت‌نامه مالک با گواهی امضا محضری.
ـ ارایه لیست تجهیزات
ـ ارایه لیست پرسنل فنی همراه مدارک لازم.
ـ اعلام نام، آدرس دقیق و ساعات فعالیت مؤسسه/ مرکز.
ـ اخذ پروانه بهره‌برداری ‌(تأسیس) و مسؤول/ مسؤولین فنی از وزارت.
ـ آغاز فعالیت مرکز و اعلام شروع به کار به دانشگاه مربوطه.
تبصره 1 ـ مدت اعتبار، تمدید و لغو موافقت اصولی صادره بر اساس مفاد قرارداد تأسیس بوده و در صورت عدم امکان تکمیل مدارک در مدت مقرر در قرارداد تأسیس، تمدید آن منوط به ارایه گزارش پیشرفت کار مورد تأیید دانشگاه و تأیید نهایی کمیسیون قانونی خواهد بود.
تبصره 2 ـ ایجاد بخش رادیولوژی در بیمارستان، درمانگاه یا تعبیه دستگاه رادیولوژی اطاق عمل در مراکز جراحی محدود و سراپایی، مشروط به معرفی مسؤول فنی واجد شرایط (رادیولوژیست)، کارکنان فنی، تجهیزات، اخذ تأییدیه‌های لازم بهداشتی، حفاظتی و تأیید کمیسیون قانونی خواهد بود.
تبصره 3 ـ پروانه مسؤول فنی مؤسسه/ مرکز به پزشکان متخصص رادیولوژی واجد شرایط، پس از تأیید صلاحیت توسط کمیسیون قانونی داده خواهد شد.
ماده 11ـ هر متخصصین رادیولوژی می‌تواند حداکثر مسؤولیت فنی دو نوبت کاری در یک مؤسسه/ مرکز و یا بخش رادیولوژی را به عهده گیرد و پروانه‌های فعالیت سازمان صادر نخواهد شد.
تبصره 1 ـ حضور مسؤول فنی در اوقات تعیین‌شده در مراکز الزامی است و در غیاب وی رادیولوژیست حاضر در مؤسسه/ مرکز با تکمیل فرم مخصوصی که توسط اداره پروانه‌ها تنظیم و ابلاغ شده است کلیه مسؤولیت‌های مسؤول فنی را به عهده خواهد داشت و در هر صورت پاسخگویی به مراجع ذی‌صلاح قانونی به عهده مسؤول فنی خواهد بود.
تبصره 2 ـ رعایت مفاد آیین‌نامه اجرایی قانون اجازه تأسیس مطب جهت تصدی پست مسؤولیت فنی و یا به‌کارگیری پزشک همکار الزامی است.
تبصره 3 ـ مؤسسه می‌تواند در نوبت‌های صبح، عصر وشب فعالیت نماید و مؤسسه فقط مجاز به فعالیت بر اساس نوبت‌های کاری مندرج در پروانه تأسیس با حضور مسؤول فنی خواهد بود.
ماده 12 ـ رادیوگرافی‌های مرتبط با امور دندان‌پزشکی در مطب‌ها و درمانگاه‌های عمومی و تخصصی دندان‌پزشکی باید بر اساس ضوابط مندرج در هر یک از آیین‌نامه‌های مربوطه انجام گیرد.
ماده 13ـ متخصصین رادیولوژی فک، دهان و صورت می‌توانند در چهارچوب ضوابط مندرج در این آیین‌نامه اقدام به تأسیس مؤسسه مرتبط با رشته تخصصی خود بنمایند.
ماده 14ـ انجام سونوگرافی توأم با سایر خدمات رادیولوژی در مؤسسه/ مرکز مجاز می‌باشد و انجام سونوگرافی به تنهایی، مطابق مقررات و بخش‌نامه‌های وزارت متبوع خواهد بود.
ماده 15ـ در مؤسسه/ مرکز/ بخش رادیولوژی، معرفی یک مسؤول فنی واجد شرایط برای هر شیفت ‌کاری کافی الزامی است.
ماده 16 ـ کلیه متخصصین رادیولوژی می‌توانند مسؤولیت‌ فنی مرکز و مؤسسه را عهده‌دار شوند.
تبصره- گزارش MRI و CT-Scan توسط متخصصین رادیولوژی مجاز امکان‌پذیر بوده و حضور متخصص گزارشگر الزامی نیست.
ماده 17- هر مؤسسه/ مرکز و یا بخش رادیولوژی باید دارای نرم‌افزار رایانه‌ای مناسب به منظور ثبت مشخصات بیماران، پزشکان معرف و شماره نظام پزشکی آنان، تاریخ درخواست، گزارش، تعرفه‌های مربوطه و سایر اطلاعات مورد درخواست وزارت یا دانشگاه/ دانشکده باشد.
تبصره- بایگانی یک نسخه از گزارش آزمایش پرتو‌شناسی به مدت 5 سال الزامی است.

فصل سوم) ضوابط ساختمانی و تجهیزاتی:
ماده 18- ضوابط ساختمانی، تجهیزاتی مرکز/ مؤسسه به شرح ذیل می‌باشد:
الف) ضوابط ساختمانی:
1- حداقل مساحت مؤسسه 90 متر مربع می‌باشد.
2- مؤسسه حتی‌‌المقدر در طبقه همکف، 1- و یا 1+ قرار داشته و در صورت ارتفاع بیش از 3+ و 3- متر از ورودی طبقه همکف تا مؤسسه، ساختمان باید دارای آسانسور باشد.
3- ارتفاع کف تا سقف حداقل 70/2 متر می‌باشد.
4- مساحت مرکز حداقل 200 متر مربع می‌باشد.
5- مرکز باید در ساختمان غیر مسکونی تأسیس گردد و در صورتی‌ که کاربری ساختمان مسکونی است باید کلاً خالی از سکنه باشد.
تبصره 1ـ مرکز باید در طبقه همکف قرار داشته و در غیر این صورت ساختمان مجهز به آسانسور باشد.
6- درب ورودی مرکز می‌بایست مجزا باشد.
7- رعایت ضوابط فنی ابلاغی وزارت، ضروری است.
تبصره 2ـ کلیه درمانگاه‌ها و بیمارستان‌های متقاضی افزایش بخش رادیولوژی باید شرایط و ضوابط بهره‌برداری (تأسیس) مؤسسه/ مرکز را در این آیین‌نامه رعایت و پس از اخذ مجوز‌های قانونی نسبت به تأسیس اقدام نمایند.
ب) ضوابط تجهیزاتی:
- در صورت ارایه خدمات سونوگرافی حداقل وجود یک دستگاه سونوگرافی استاندارد با دو پروب سطحی و عمقی الزامی است.
- نصب و جایگزینی کلیه دستگاه‌های رادیولوژی باید طبق استاندارد‌های ابلاغی و کسب تأیید‌یه‌های لازم نصب انجام پذیرد.
ـ کلیه دستگاه‌های رادیولوژی عمومیCT- Scan  و MRI مورد استفاده در مرکز باید دیجیتال و film less باشند.
تبصره ـ نظارت مستمر و دایمی بر کیفیت عملکرد تجهیزات، مواد و همچنین ایمنی و حفاظت، در قالب برنامه‌های کنترل کیفیت وزارت خواهد بود.

فصل چهارم) ضوابط بهداشتی:
ماده 19 ـ رعایت ضوابط بهداشتی مطابق دستورالعمل مرکز سلامت محیط و کار به شرح ذیل ضروری است:
ـ به منظور محافظت در برابر اشعه mm 2 سرب حفاظ فیزیکی و برای اتاق اپراتور استفاده از شیشه سربی با ضخامت معادل mm 1 سرب.
2 ـ تأمین تهویه مناسب در محیط کار
3ـ تأمین وسایل / سیستم اطفاء حریق ( حداقل هر 50 متر مربع یک کپسول kg4)
4ـ کف ساختمان، دیوارها و سقف باید از جنس مقاوم، سالم، بدون درز و شکاف و قابل شستشو باشد.
5ـ درب و پنجره باید سالم و پنجره‌های بازشو مجهز به تور سیمی ضد زنگ باشد.
6ـ سیستم سرمایش و گرمایش مناسب به‌گونه‌ای که ضمن فراهم نمودن برودت و حرارت قادر به تهویه نیز بوده تا از آلودگی‌های هوای داخل ساختمان جلوگیری شود.
7‌ـ آب مصرفی مؤسسه/ مرکز باید از شبکه‌های عمومی آب آشامیدنی شهر تأمین شود، یا این‌که مؤسسه/ مرکز دارای شبکه خصوصی آب با رعایت استانداردهای کشور و مخزن ذخیره آب به میزان کافی باشد و در چنین وضعی مخازن ذخیره آب باید تحت کنترل‌های بهداشتی قرار گیرند.
8ـ زباله‌دان باید به تعداد کافی از جنس مقاوم با درپوش و پدال باشد.
9ـ دستشویی و توالت نزدیک به ورودی اتاق پرتوتابی همراه با صابون مایع و حوله کاغذی.
تبصره: در صورت وجود رادیواسکوپی، دستشویی داخل اتاق اسکوپی الزامی است.
10ـ نصب علایم حفاظتی و تابلوهای راهنما روی درب اتاق پرتوتابی، محل نگهداری مواد و ...
11ـ تأمین و به‌کارگیری وسایل حفاظت فردی و شیلدهای حفاظتی به تفکیک اعضای بدن.
12ـ وجود اتاق تی‌شویی با حداقل متراژ 5/1 متر مربع با کف مقاوم، قابل شستشو، کاشی‌کاری یا سرامیک تا زیر سقف مجهز به شیر مخلوط آب گرم و سرد و تی‌آویز و حوضچه دارای کفشوی فاضلاب‌رو با عمق cm 60، تهویه مجزا و قفسه مواد گندزدا و پاک‌کننده و در صورت استفاده از تی‌شوی پرتابل، محل مناسبی برای نگهداری و تخلیه آن.
13 ـ تشکیل پرونده‌های پزشکی (معاینات دوره‌ای) برای شاغلین.
14ـ وجود دستورالعمل اورژانس به منظور مقابله با سوانح در شرایط اضطراری.

فصل پنجم) ضوابط پرسنلی:
ماده 20ـ مسؤول پذیرش و بایگانی بخش رادیولوژی بیمارستان و مرکز باید مدرک کارشناسی یا کاردانی مدارک پزشکی باشد.(درصورت نبودن داوطلب، به‌کارگیری دانش‌آموختگان سایر رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی بلامانع است).

فصل ششم) وظایف مؤسس:
ماده 21 ـ اهم وظایف مؤسس مؤسسه/ مرکز به شرح ذیل می‌باشد:
الف) انتخاب و معرفی مسؤول فنی و کلیه کارکنان واجد شرایط در مؤسسه/ مرکز بر اساس ضوابط و استانداردهای مربوطه، به دانشگاه/ دانشکده جهت تمامی نوبت‌های کاری.
ب) احراز شرایط لازم کارکنان فنی مطابق دستوالعمل‌های موجود.
ج‌) تأمین تجهیزات عمومی و ملزومات مورد نیاز بر اساس استانداردهای مربوطه
د) رعایت کلیه ضوابط و مقررات و دستورالعمل‌ها و تعرفه‌های مصوب مراجع ذی‌صلاح قانونی.
ذ) اجرای نظریات و پیشنهادات مسؤول فنی مؤسسه/ مرکز در امور پزشکی و فنی بر اساس ضوابط و رعایت آن‌ها.
و) برنامه‌ریزی و سازماندهی جهت جلب رضایت مراجعین و رعایت منشور حقوق بیماران.
ز) نظارت بر حسن اجرای استانداردهای مربوط به تابلو و نیز سرنسخه‌های مؤسسه/ مرکز.
ح) حفظ استانداردهای کمی و کیفی لازم در مورد ساختمان، تجهیزات، تأسیسات، وسایل و امکانات ایمنی و تأمین تجهیزات عمومی و ملزومات مورد نیاز.