سال ۱۳۴۶ میلادی سربازان مغول با استفاده از منجنیق عامل عفونی طاعون را از بالای دیوار شهر به درون شهر کافه منتقل نمودند و با این روش پس از مدتها محاصره شهر مذکور را به تصرف در آوردند.
در جنگ جهانی دوّم ژاپن نیز از عامل بیولوژیکی Bubonic Plague در چین و منچوری استفاده نمود.
سیاه زخم و آبله مرغان به آسانی جمعیت زیادی را مبتلا می سازد . بیمارستان ها به ویژه بیمارستان های آموزشی و پژوهشی به دلیل اینکه با نمونه های خطرناک بیماریها سر و کار دارند، از این جهت حائز اهمیت هستند. به ویژه بخش آزمایشگاه بیمارستان باید از لحاظ کنترل دقیق نمونه های خطرناک آزمایشگاه و محیط های کشت آنهامورد مراقبت و کنترل شدیدی باشند.
دسترسی افراد تروریست به هر کدام از این نمونه ها می تواند بحرانی را برای جامعه بوجود آورد. تصور کنید آلوده نمودن آب شهر به عامل بیماریزای وبا چه فاجعه ای می تواند ایجاد نماید.
در این میان می توان به شیوع سیاه زخم بعد از حادثه یازده سپتامبر در ایالات متحده اشاره نمود.
سایت های اینترنتی اگر چه از لحاظ نقل و انتقال اطلاعات بهداشتی و درمانی نقش بسزایی را به عهده دارند و در امر آموزش و پژوهش ارائه دهندگان خدمات بیمارستانی و افزایش میزان آگاهی مصرف کنندگان خدمات بسیار مفید می باشند، ولی سوءاستفاده از این سایت ها می تواند به ایجاد رعب و وحشت همگانی منتهی شود.
این داده های بیوتوریسم موجب اعمال تنش های روحی و جسمی بسیاری بر جامعه می گردد.
طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماریها تنها در یک روز در نوامبر سال ۲۰۰۱ میلادی ، بیش از یک میلیون نفر در معرض آسیب های این وب سایت های بیوتروریسم قرار گرفتند که منجر به ایجاد وحشت عمومی گردیده است .
در این بین بیمارستانها به سه صورت ممکن است با موجی از قربانیان حملات بیوتروریستی مواجه شوند :
حوادث و سوانح فوری مانند بمب گذاری ها که تعداد زیادی از افراد را در زمان واحدی مصدوم می کند یا از بین می برد که نیاز به خدمات درمانی اورژانسی دارند.
حوادث و سوانح تأخیری مانند انتشار سیاه زخم که طیف زمانی وسیعتری را در بر می گیرد و نیاز به خدمات تشخیصی و درمانی تخصصی دارد
يكي از عوامل موثر در نوپديدي و بازپديدي بيماريها را مقاومت دارويي تشكيل مي‌دهد و بيوتروريستها نيز ممكن است از عوامل عفونت‌زاي مقاوم به داروها براي اهداف شوم خودشان استفاده كنند
روند مقاومت دارويي دست بيوتروريست‌هاي جهاني را بازتر مي‌كند
رئيس دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي گفت: روند خطرناك مصرف بي رويه آنتي بيوتيك ها و مقاومت دارويي ناشي از آن ممكن است روزي را برساند كه ديگر دارويي براي بيماران عفوني نداشته باشيم و در اين صورت دست بيوتروريستها ي جهاني هم براي آسيب زدن بازتر مي‌شود.
حسين حاتمي، درباره شعار امسال سازمان بهداشت جهاني افزود: پيشگيري و مبارزه با معضل مقاومت عوامل عفونتزا در مقابل آنتي‌بيوتيك‌ها و ساير داروهاي ضد ميكروبي يكي از اولويت‌هاي هميشگي سازمان جهاني بهداشت است كه به دليل اهميت ويژه‌اي كه طي سال‌هاي اخير پيدا كرده است از طرف آن سازمان، به عنوان شعار بهداشتي سال 2011 ميلادي (1390 شمسي) انتخاب و به تمام كشورهاي جهان، ابلاغ شده است تا امسال تمام ارگان‌هاي ذيربط، و بلكه همه انسان‌ها دست به دست هم بدهند و به مبارزه همه‌جانبه با اين معضل جهاني بپردازند.
وي افزود: از نظر ادبيات پزشكي و بهداشت، اصطلاح «آنتي‌بيوتيك» را بايد صرفاً به داروهايي اطلاق كنيم كه به طور طبيعي از موجودات زنده ديگري نظير كپك‌ها توليد مي‌شوند، مثلاً پني‌سيلين‌ها، استرپتومايسين و امثال اينها ولي اصطلاح «داروهاي ضد ميكروبي يا آنتي‌ميكروبيال» را در سطح وسيع‌تري هم براي آنتي‌بيوتيك‌ها و هم براي ساير داروهايي كه منشاء طبيعي ندارند و در واقع، سنتتيك يا ساختگي هستند نظير بسياري از داروهاي ضد قارچ، ضد انگل، ضد ويروس، سولفاميدها و امثال اينها نيز به كار مي‌بريم و لذا علت اينكه در شعار سازمان جهاني بهداشت از اصطلاع آنتي‌ميكروبيال استفاده شده است گسترده بودن معناي آن است.
حاتمي گفت: هرچند اولين آنتي‌بيوتيك يعني "پني‌سيلين " را الكساندر فلمينگ در سال 1926 ميلادي توليد و به جهان پزشكي و بهداشت عرضه كرد ولي اين موضوع به اين مفهوم نيست كه قبل از آن هيچ آنتي‌بيوتيكي وجود نداشته يا به كار برده نمي‌شده است.
وي افزود: در كتب پزشكي نياكان، واژه «ترياق» كه گاهي به معني پادزهر است و گاهي در درمان بيماري‌هاي تب‌دار به كار مي‌رفته و در هريك از كتب اصلي طب سنتي يعني الحاوي (رازي) قانون (ابن سينا) و ذخيره خوارزمشاهي (حكيم جرجاني) بيش از 280 مرتبه از اين واژه استفاده شده است نيز با توجه به تركيبات ترياق‌هاي مختلف، مي‌تواند به منزله داروهاي حاوي آنتي‌بيوتيك، تلقي شود.
وي افزود: اساس مقاومت دارويي را ساز و كارهاي دفاعي باكتري‌ها، ويروس‌ها، انگل‌ها و ساير عوامل عفونتزا تشكيل مي‌دهد و مسامحه، غفلت و گاهي عدم تعهد انسان به هنگام توليد، انباشت و مصرف داروهاي ضد ميكروبي، به اين پديده، دامن مي‌زند. بنابراين هر چند با آن ساز و كارهاي دفاعي كه در وجود عوامل ميكروبي، به وديعه گذاشته شده است به آساني نمي‌توان مقابله كرد ولي در بسياري از موارد مي‌توان عوامل مساعد كننده مقاومت دارويي را تغيير داد و از دامن زدن به مقاومت‌هاي خودساخته، خودداري كرد.
رئيس دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي درباره توليد داروهاي ضد ميكروبي نامرغوب و تقلبي نيز گفت: طبق بررسي‌هاي سازمان جهاني بهداشت، بسياري از داروهاي ضد ميكروبي كه در سطح جهان توليد مي‌شود با اهداف اقتصادي سودجويانه و نامشروع و افزون‌طلبي، از استانداردهاي لازم برخوردار نيستند و از نظر كمّي و كيفي در حدّ مطلوبي نيستند.
حاتمي اضافه كرد: وقتي چنين داروهايي را براي از بين بردن عوامل عفونت‌زاي خاصي به كار مي‌بريم قادر به از بين بردن عوامل خطرناك‌تر و قوي‌تر نبوده و فقط عوامل ضعيف‌تر را از بين مي‌برند و زمينه براي رشد و توسعه عوامل عفونت‌زاي قوي‌تر مهيا مي‌شود.
وي گفت: حتي ممكن است زمينه براي ايجاد جهش ژنتيكي در اين عوامل، مساعد بشود و نسل‌هاي بعدي آن عوامل عفونتزا حتي به نوع مرغوب و استاندارد داروي ضد ميكروبي مورد اشاره هم هيچگونه پاسخي ندهند و با انتقال به ديگران در سطح وسيعي منتشر شوند و بديهي است كه براي رفع اين نقيصه چاره‌اي جز افزايش اقدامات نظارتي موسسات استاندارد و جديت و سختگيري بيشتر ارگان‌هاي بهداشتي كشورها وجود ندارد.
وي در مورد انباشت غيرصحيح داروهاي ضد ميكروبي، متذكر شد: بسياري از داروهاي ضد ميكروبي را بايد در شرايط رطوبت، دما و نور مناسبي نگهداري كنند و در صورتي كه عمداً يا سهواً، خارج از استانداردهاي تعريف شده، اقدام كنند يا با اهداف احتكاري يا هر هدف ديگري در محدوده زماني خاصي كه در تاريخ مصرف دارو ذكر شده است مصرف نكنند اين داروها تمام يا بخشي از خاصيت خود را از دست مي‌دهند و همان مشكلاتي كه در خصوص داروهاي تقلبي، ذكر شد در اينجا هم به وجود مي‌آيد كه باز هم با افزايش اقدامات نظارتي، قابل پيشگيري است.
حاتمي در مورد مصرف نادرست داروهاي ضد ميكروبي افزود: در اين مورد نيز ممكن است داروخانه‌ها، تجويزكنندگان يا مصرف كنندگان داروها مقصر باشند. مثلاً به دليل محدوديت مالي بيماران و عدم توانايي خريد كامل داروهاي ضد ميكروبي تجويز شده، فقط به خريد نيمي از آن اكتفا كنند يا از داروخانه بخواهند كه داروي مشابه ارزانتري را جايگزين كند كه در هر دو صورت، نهايتاً به بروز مقاومت دارويي منجر مي‌شود.
وي ادامه داد: راهكار اصلاحي آن نظارت بيشتر بر فعاليت اينگونه داروخانه‌ها و معرفي افراد كم‌بضاعت به موسسات خيريه‌اي نظير كميته امام خميني (ره) و موسسات امثال آن است. هرچند اگر وضع مالي دولت‌ها مناسب باشد و به نيت جلوگيري از بروز مقاومت دارويي، نياز دارويي اينگونه افراد را تامين كنند در واقع به سرمايه گذاري بهداشتي پرمنفعتي در راستاي حفظ و تامين سلامتي ساير اقشار جمعيت، مي‌پردازند.
وي افزود: علاوه بر خطاي بشردوستانه داروخانه‌ها كه به آن اشاره شد خطاي تجويزكنندگان داروها يعني همكاران پزشك را هم بايد يادآور شد. بديهي است كه منظور از خطاي پزشكي، تجويز داروي نامناسب يا تجويز داروي مناسب به مقدار بيش از حد لازم يا كمتر از حد لازم و در مواردي تجويز داروهاي ضد ميكروبي به بيماراني كه هيچگونه نيازي به آن داروها ندارند است.
حاتمي گفت: بررسي‌هاي متعدد در كشورهاي مختلف جهان نشان داده است كه بيش از نيمي از آنتي‌بيوتيك‌ها و ساير داروهاي ضد ميكروبي در مواردي نظير سرماخوردگي ويروسي، تجويز مي‌شود. در حالي كه تحقيقات مكرر نشان داده است كه تجويز يا عدم تجويز اينگونه داروها هيچگونه تاثيري بر سير سرماخوردگي ندارد ولي در عوض به بروز مقاومت دارويي، دامن مي‌زند.
استاد دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي اضافه كرد: اين نقيصه را هم شايد بتوان با گسترش ديد زيربنايي بهداشتي در پزشكان، گسترش التزام عملي به موازين اخلاق پزشكي، يادآوري حرمت و قداست اين رشته به عنوان مهندسي دستگاهي كه مهمترين شاهكار آفرينش الهي است و در مواقع لازم با نظارت دقيق بر امر نسخه نويسي پزشكان، توسط ارگان‌هاي ذيربط، به حل اين مشكل هم نائل شد.
وي گفت: نكته ديگر در مورد مصرف غلط داروهاي ضد ميكروبي، كه شايد شايع‌تر و رايج‌تر از دو موضوع قبلي است مصرف خودسرانه آنتي‌بيوتيك‌ها توسط بيماراني است كه بدون تجويز پزشك، اقدام به مصرف اين داروها مي‌كنند و يا داروهايي را كه پزشكان براي مدت زمان مشخصي تجويز كرده‌اند به محض اينكه تب يا علائم اوليه بيماري در آنها فروكش كرد از ادامه مصرف آن خودداري مي‌كنند و يا حتي بدون اينكه لازم باشد يك بار ديگر همان نسخه قبلي را خودسرانه تكرار مي‌كنند و يا داروهاي ضد ميكروبي را به فواصل تعيين شده مثلا شش ساعته، هشت ساعته، دوازده ساعته و امثال اينها مصرف نمي‌كنند و موجبات مقاومت دارويي را در بسياري از عوامل عفونتزا فراهم مي‌كنند كه با توجه به شايع و رايج بودن اين معضل لازم است از طريق رسانه‌هاي گروهي و حتي در قالب فيلم و سريال، آموزش‌هاي لازم به تمامي مردم داده شود.
حاتمي گفت:يكي ديگر از موارد مصرف نابجاي داروهاي ضد ميكروبي، مصرف آنها در صنعت مرغداري و دامداري به منظور افزايش توليد گوشت و به عبارت ديگر جهت افزايش و تسريع در رشد اين حيوانات است كه اين هم متاسفانه بسيار شايع است و به بروز مقاومت دارويي در مقابل عوامل عفونت‌زاي مشترك بين حيوانات و انسان‌ها دامن مي‌زند و لازم است به طور جدي با آن برخورد شود.
وي افزود: مقاومت دارويي به دلايلي كه ذكر شده و دلايل ناشناخته ديگر، به سرعت رو به گسترش است و سرعت بروز اين مقاومت به مراتب بيشتر از سرعت توليد داروهاي ضد ميكروبي جديد است و اگر اين روند خطرناك با همين آهنگ به پيش برود ديگر هيچ داروي ضد ميكروبي موثري براي درمان بعضي از بيماري‌هاي عفوني باقي نمي‌ماند و به زماني باز خواهيم گشت كه عوامل عفونتزا را مي‌شناختند ولي درماني براي آن متصور نبودند.
حاتمي اضافه كرد: زماني داروهاي ضد ميكروبي را نمي‌شناختند. نمونه آن اتفاق ناگواري بود كه براي خانواده پاستور رخ داد. زيرا هرچند آن دانشمند ، عامل حصبه را مي‌شناخت ولي با اينكه دو نفر از فرزندان او دچار اين بيماري شدند دارويي را سراغ نداشت كه به آنها بدهد و از مرگ آنها جلوگيري كند. اميدواريم با رعايت قوانين و مقررات توليد، انباشت و مصرف صحيح اين داروها هرگز به چنين زماني باز نگرديم.
وي گفت: يكي از عوامل موثر در نوپديدي و بازپديدي بيماريها را مقاومت دارويي تشكيل مي‌دهد و بيوتروريستها نيز ممكن است از عوامل عفونت‌زاي مقاوم به داروها براي اهداف شوم خودشان استفاده كنند.
حاتمي تأكيد كرد:با توجه به اهميت مقاومت عوامل عفونتزا در مقابل داروهاي ضد ميكروبي و قابل پيشگيري بودن آن در بسياري از موارد، نياز به آموزش مداوم و اطلاع رساني وسيع است. اين آمورش‌ها همراه با اقدامات نظارتي، در تمام سطوح توليد، انباشت و مصرف داروها به عنوان يك اولويت اجتناب ناپذير و حتي به عنوان اقدام مهمي در راه تحقق اهداف سال جهاد اقتصادي كه شعار سياسي عقيدتي سال جاري كشوراست لازم و سرنوشت ساز است.
منبع : فارس