ماجرای بیمارستان‌های فرسوده و کمبودهای آنها، فشار هزینه‌های درمانی بر دوش مردم و بی‌پولی وزارت بهداشت هم از آن مارپیچ‌های پیچ در پیچ و کلاف‌های سردرگمی است که قصه دراز آن پایان خوشی نداشته است..............

محمدآقاجانی، رئیس سابق بیمارستان امام حسین(ع) تهران امروز معاون درمان وزیر بهداشت است، معاونتی که شاید به علت بحرانهای مالی مهمترین چالشهای وزارت بهداشت در آن جریان دارد، موضوعاتی مثل افزایش سهم مردم از هزینه های سلامت، تعرفه های خدمات پزشکی، مدیریت بیمارستانها، برخورد با پزشکان متخلف، استانداردسازی خدمات پزشکی در کشور و.............

وی می‌گوید: بدون تأمین منابع، معجزه‌ای برای اصلاح وضعیت بیمارستانها رخ نمی‌دهد، «در» به همان پاشنه‌ای می‌چرخد که بود. شرط حل همه مشکلات حوزه درمان افزایش حداقل ۳ برابری تعرفه‌های پزشکی است............

متن کامل

فارس: شما می‌دانید که حوزه درمان وزارت بهداشت، حوزه پر مشکلی است و بخش زیادی از نارضایی مردم از نظام سلامت به این بخش مربوط است، چه شد که مسئولیت این حوزه سخت را قبول کردید؟

آقاجانی: به هر حال هر چه کار سخت تر باشد، ان شاء الله نتیجه آن هم بهتر است.

فارس: قرار بود دولت گزارش 100 روزه حوزه‌های مختلف را ارائه کند، اکنون هم حدود 100 روز از شروع کار دولت یازدهم می‌گذرد، شاید زود باشد که انتظار داشته باشیم، مشکلات حل شود، اما حداقل این فرصت بوده که شما بررسی کنید و ببینید، چه وضعی را تحویل گرفته‌اید. می‌دانید، حوزه درمان کشور را در چه وضعی تحویل گرفته اید؟

آقاجانی: بله، ما در مجموع 111 هزار تخت بیمارستانی در کشور داریم، از این تعداد 75 هزار تخت بیمارستانی در 554 بیمارستان دولتی از مجموع 900 بیمارستان کشور در حیطه وزارت بهداشت مشغول خدمت رسانی به مردم هستند.

فارس: اعم از بیمارستانهای آموزشی و درمانی.

آقاجانی: بله، بقیه تختهای بیمارستانی کشور که حدود 36 هزار تخت بیمارستانی هستند در سازمانهای دیگر مثل سازمان تأمین اجتماعی، نیروهای مسلح، بخش خصوصی و بخش عمومی خارج از وزارت بهداشت در حال خدمات سانی به مردم هستند.

حجم عملیاتی در حوزه خدمات درمانی در وزارت بهداشت انجام می‌شود، به طوری است که در سال 91 حدود 6میلیون نفر در بیمارستانهای تابعه دانشگاههای علوم پزشکی به مدت 22 میلیون شب از خدمات بستری استفاده کرده‌اند، ضمن اینکه بر خدمات مراکز درمانی خارج از وزارت بهداشت هم نظارت داریم. در حوزه خدمات پیش بیمارستانی هم سال گذشته 2069 پایگاه اورژانس فعال داشتیم که به 2 میلیون و 300 هزار نفر خدمت رسانی کردند.

فارس: آمار بیمارانی که به صورت سرپایی مراجعه کردند، در کشور چقدر بوده است؟

آقاجانی: آ‌مار مراجعان سرپایی را به طور دقیق نداریم. در برخی دانشگاههای علوم پزشکی آمارهایی ارائه شده ولی عمده خدمات سرپایی در بخش غیر دولتی به مردم ارائه می شود.

فارس: چند درصد خدمات بستری در بخش دولتی است؟

آقاجانی:  تقریباً به همان نسبت تختهای بیمارستانی بخش دولتی و بخش خصوصی است.

فارس:‌ متوسط تخت روز بستری یک بیمار در بیمارستانهای کشور چقدر است، یعنی هر بیمار بستری به طور متوسط چه مدت در بیمارستان می ماند؟

آقاجانی: این شاخصها وجود دارد ولی من الان این شاخص را در اختیار ندارم که به شما اعلام کنم.(البته بر اساس بستری 6 میلیون نفر در 22 شب، متوسط اقامت هر بیمار در بیمارستان نزدیک به 4شب است) اما در مورد مشکلات حوزه درمان که شما به آن اشاره کردید و برنامه های موجود برای اصلاح این مشکلات باید بگویم، در بحث ارائه خدمات درمانی، حول 3 محور، فعالیت می‌کنیم. یکی از این محورها محور عدالت در سلامت است.

ما این شاخص عدالت در سلامت را تقسیم کردیم به حوزه بهره مندی عادلانه مردم از خدمات سلامت و آیتم دوم حفاظت شهروندان در برابر هزینه های سلامت است.

در حوزه بهره مندی مردم از خدمات سلامت، مهمترین برنامه‌ای که وجود دارد،‌ برای اینکه مردم به صورت عادلانه به خدمات سلامت دسترسی داشته باشند، برنامه استقرار نظام سطح بندی خدمات سلامت را در دستور کار داریم که از سال 79 تدوین شده، سال 92 نیز بازنگری شده و باید هر نوع توسعه و تخصیص منابع در حوزه سلامت در قالب این نظام سطح بندی در کشور اجرا شود.این نظام کمک می‌کند که در هر منطقه از کشور چه سطح و چه نوع خدمات درمانی باید در آن منطقه ارائه شود.

فارس:  الان بعد از گذشت 13 سال از تدوین نظام سطح بندی خدمات درمانی این برنامه در کشور اجرا شده است؟

آقاجانی: این نطام از سال 79 تدوین و در حال اجراست، هنوز به طور کامل استقرار پیدا نکرده،ضمن اینکه نیاز به بازنگری هم دارد اما اگر این نظام به طور کامل در کشور اجرا شود، می‌توانیم بگوییم تا حد زیادی دسترسی مردم به خدمات سلامت در کشور حل شده است.

فارس: تا الان چند درصد از نظام سطح بندی خدمات درمانی در کشور اجرا شده است؟

آقاجانی: بر اساس درصد شاید نشود، گزارشی ارائه کرد. در برخی استانهای کشور اجرای آن شروع شده و پیشرفت کرده اما همان طور که گفتم هم نیاز به بازنگری دارد و هم نیاز به جدیت در استقرار این نظام هست.

فارس: اجرای نظام سطح بندی خدمات درمانی در کشور حتماً نیاز به الزاماتی، هم از نظر نیروی انسانی و هم منابع مالی است، این نیازها چقدر هستند؟

آقاجانی: تا این نظام به طور کامل بازنگری نشود، نمی‌شود به طور دقیق در مورد نیازمندی آن به نیروی انسانی و منابع مالی به طور دقیق اظهار نظر کرد ولی در مجموع ما نیاز به توسعه خدمات درمانی و سطح بندی خدمات در کشور داریم ولی در مجموع خدمات درمانی در کشور ما در سطح قابل قبولی است.

فارس: مثلاً ما برای اجرای نظام سطح بندی خدمات درمانی در کشور به چه تعداد پرستار در بیمارستانهای نیاز داریم؟

آقاجانی: ارقامی که در مورد کمبود پرستار گفته می‌شود، متفاوت است،چون مبناهای محاسبه آن متفاوت است،ما استانداردهایی در مورد تعداد پرستار در کشور خودمان داریم البته اختلافی در این زمینه بین دستگاههای مختلف وجود دارد.

فارس: استاندارد تصویب شده‌ای درباره نسبت پرستار به تخت در بیمارستانهای کشور نداریم؟

آقاجانی: استانداردهایی وجود دارد ولی با توجه به محدودیتهای منابع،این استانداردها در حال بازنگری است. ما باید استانداردها را بر مبنای منابعمان به روز کنیم. به هر حال استانداردی که در این زمینه در وزارت بهداشت وجود دارد با استانداردی که در سازمان مدیریت در سالهای قبل مصوب شده، متفاوت است، به همین علت این عدد (استاندارد نیاز به پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی) در کشور مورد توافق دستگاهها نیست.

فارس: استاندارد مد نظر وزارت بهداشت چقدر است؟

آقاجانی: این را اجازه دهید بعداً اعلام کنیم.

فارس: ولی گفته می‌شود در مجموع تعداد پرستاران کشور حداقل نصف استاندارد مورد نیاز کشور است؟

آقاجانی:‌ این عدد را من نمی‌توانیم تأیید کنم ولی در مجموع کمبود نیروی پرستار در کشور وجود دارد. این کمبود در مورد تعداد پرستاران شاغل است، چون ما در خیلی رشته‌ها نیروهای فارغ التحصیل غیر شاغل هم داریم.

فارس: پس شما نمی‌توانید تعداد پرستار مورد نیاز بیمارستانهای دولتی کشور را اعلام کنید؟

آقاجانی: نه، چون این شاخص بر اساس استانداردهای مختلف متفاوت است، در حال حاضر نمی‌توانیم در این مورد اظهار نظر کنیم.

فارس: در مورد کمبود پزشک یا پیراپزشک در کشور چطور؟

آقاجانی: نه در مورد این شاخص ها را هم در حال بازنگری هستیم. در این مورد هم رقمهای متفاوتی گفته شده که به علت تفاوت در منابعی است که به آن استناد می‌کنند. چون بالاخره در تدوین منابع باید نگاهی به منابع هم داشته باشیم.بحث دیگری که از نظر شاخص عدالت در سلامت مد نظر است، مسئله حفاظت مالی شهروندان در برابر هزینه های سلامت است.

ملاحظه کنید در همه دنیا بخشی از هزینه های خانوارها صرف سلامت می‌شود، مسئله مهم در این زمینه باری است که این هزینه‌ها به مردم تحمیل می کنند،برآوردی که الان وجود دارد، این است که 60 درصد هزینه‌های سلامت اکنون از به طور مستقیم از جیب مردم پرداخت می‌شود.

فارس: این رقم رسمی است که شما به عنوان مقام مسئول در وزارت بهداشت اعلام می‌کنید؟

آقاجانی: ببینید این شاخص هم از آن شاخصهایی است بر اساس منابع مختلف تغییر می کند، معیار ما ارقامی است از حساب ملی سلامت برآورد می‌شود.

فارس: چون مسئولان دیگری ارقامی تا 70 درصد درباره سهم مردم از هزینه‌های سلامت اعلام کرده‌اند.

آقاجانی: بله، این رقمها هم گفته شده، اما آنچه مسلم است، تقریباً 2 برابر آنچه بر اساس قانون برنامه توسعه پنجم باید سهم مردم از هزینه های سلامت باشد، اکنون از جیب مردم پرداخت می شود، بحث دیگر درصدی از مردم است که دچار هزینه‌های کمرشکن سلامت می‌شوند.

فارس: شاخص کاتاستروفی را می فرمایید، چقدر است.

آقاجانی: بله، در حال حاضر بر اساس مطالعات بین 5 تا 7 درصد جمعیت کشور دچار هزینه های کمرشکن سلامت می شوند و باز هم بر اساس مطالعات این رقم در بین ساکنان تهران دوبرابر کشور است.

فارس: حدود 14 درصد مردم تهران، سالانه دچار هزینه‌های کمرشکن سلامت می‌شوند. رقم خیلی بالایی است.

آقاجانی: بله درست است.تعریف هزینه کمرشکن سلامت هم این است که وقتی معادل 40 درصد هزینه اقلام غیر خوراکی در سبد خانوار سهم درمان و سلامت بشود، این فرد و خانواده دچار هزینه های کمرشکن سلامت شده است.

فارس:‌ البته قبلاً این طور شنیده بودیم زمانی فرد یا خانواده ای دچار هزینه کمرشکن سلامت یا کاتاستروفی می‌شود که با هزینه ای که با یک بار بیماری و بستری به او تحمیل می‌شود، به زیر خط فقر می‌رود.

آقاجانی: نه، تعریف علمی هزینه کمرشکن سلامت، همان است که من عرض کردم، این تعریف شما می‌تواند، تعبیری از این تعریف باشد. این شاخص یعنی تعداد افرادی که متحمل هزینه‌های کمرشکن سلامت می‌شوند، در سال 85، حدود 2 درصد جمعیت کشور بوده است.

فارس: البته بر اساس قانون برنامه چهارم 3 درصد جمعیت کشور بوده که قرار بود تا آخر برنامه چهارم به یک درصد جمعیت کشور برسد و امروز شما می‌فرمایید به 7 درصد جمعیت کشور افزایش پیدا کرده است.

آقاجانی: بله، حالا اینکه در مقابل این هزینه‌های کمرشکن سلامت،چه می شود، کرد. عمده ترین اقدام در حوزه بیمه است،. لازم است پوشش عمقی و سطحی بیمه های پایه سلامت گسترش پیدا کند و پوشش خدمات بیمه‌های پایه سلامت مورد بازنگری قرار گیرد.

بسته پوشش بیمه‌های مکمل نیز باید بازنگری شود. به این مفهوم که نوع بیماریهایی که تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند،کامل تر شود و میزان خدماتی که برای هر بیماری در تعهد بیمه است، بازنگری شود.برای اینکه هزینه‌های درمانی مردم کم شود و باید سهم سلامت از منابع عمومی افزایش پیدا کند.

فارس: الان سهم منابع عمومی و بودجه دولت از هزینه‌های سلامت چقدر است؟

آقاجانی: بسته به این است که ما سهم سلامت را از چه منبعی در نظر بگیریم، اگر سهم سلامت را از بودجه عمومی در نظر بگیریم الان حدود 10 درصد را تشکیل می دهد. اگر می‌خواهیم ببینیم از کل هزینه‌های سلامت چقدر پرداخت می شود، حدود 6 درصد از کل درآمد ناخالص ملی در سلامت هزینه می‌شود.که از این مبلغ 60 درصد را مردم هزینه می‌کنند.البته مردم حق بیمه هم پرداخت می‌کنند اما در پرداخت از جیب مردم برای سلامت، پرداخت حق بیمه لحاظ نمی‌شود.

فارس: تعرفه‌های پزشکی که الان وجود دارد، چقدر واقعی است؟

آقاجانی:‌ در مورد تعرفه خدمات پزشکی با توجه به تورم بیمارستانی و رشد هزینه غذا، خدمات و لوازم بیمارستانی، با توجه به نرخ بالای تورم که در سالهای اخیر در کشور ما وجود داشته است، هزینه‌های تمام شده خدمات پزشکی به شدت بالا رفته ولی رشد تعرفه خدمات درمانی به خصوص خدمات بیمارستانی (هتلینگ یا اقامت در بیمارستان) متناسب با رشد هزینه‌ها نبوده و این فاصله مرتباً بیشتر شده است.

فارس: این فاصله الان چقدر است؟

آقاجانی: تعرفه هتلینگ یا هزینه اقامت و خدمات بیمارستانی معادل یک سوم هزینه تمام شده در بیمارستان است. البته این موضوع در شورای عالی بیمه مورد توجه بوده است و امیدواریم مورد بازنگری قرار بگیرد ولی به هر حال نیاز به بازنگری دارد.

مسئله بعدی بحث کارایی نظام سلامت است، در این حوزه ما شاهد افزایش انفجارگونه هزینه‌های سلامت در دنیا و ایران هستیم که افزایش شکافی را بین نیازها و منابع حوزه سلامت ایجاد کرده است. به همین علت در دنیا به فکر افزایش کارایی نظام سلامت افتاده‌اند تا این فاصله را جبران کنند که در تمام دنیا افزایش کارایی نظام سلامت به عنوان یکی از اولویتها تلقی شده است.

فارس:‌ برای ارتقای کارایی نظام سلامت در ایران چه برنامه‌ای دارید؟

آقاجانی: برای این کار ارتقای دانش و مهارت مدیران بیمارستان یکی از این اقدامات است.دوم افزایش نقش حاکمیتی وزارت بهداشت و کاهش نقش تصدیگری حاکمیت در ارائه خدمات و واگذاری امور تصدی مردم به دست خود مردم است. در واقع ما به دنبال ایجاد بیمارستانهای مستقل و پاسخگو هستیم تا بیمه‌ها از این بیمارستانها خرید خدمت راهبردی بکنند و به دنبال این هستیم که از این طریق کارایی بیمارستانها را افزایش دهیم.

بحث دیگر ما ارتقای کیفیت خدمات درمانی در بیمارستانهاست که به دو حوزه تقسیم می‌شود، یکسری خدمات عمومی یا هتلینگ بیمارستان است، شامل کیفیت غذا،سرمایش، گرمایش، طرز رفتار کارکنان و حفظ ارزشها و اعتقادات آنهاست، حوزه دوم شامل کیفیت تخصصی خدمات درمانی ارائه شده است،‌منظور این است که کیفیت خدمات بیمارستانی از منظر علم پزشکی هم باید ارتقا پیدا کند.

لازمه این کار این است که ما اعتبار بخشی بیمارستانها را جدی بگیریم، استانداردهای بیمارستانی را که تدوین شده‌اند، اجرا کنیم.راهنماهای بالینی را تدوین و اجرا کنیم تا بشود، خطاهای پزشکی را کاهش داد و ایمنی بیماران را در بیمارستان بهتر کرد.

اینها برنامه‌های ماست که متأسفانه در همه این حوزه ما چالش داریم، ما در بهره‌مندی عادلانه مردم از خدمات سلامت مشکل داریم، شهروندان و آحاد مردم را در برابر هزینه‌های مالی حفاظت نکردیم.کارایی نظام سلامت ما در حد مطلوب نیست.باید ارتقا پیدا کند. کیفیت خدمات پزشکی هم از نظر هتلینگ و هم کیفیت خدمات و مراقبتهای پزشکی علیرغم همه تلاشهایی که صورت گرفته و رشد علوم پزشکی که در سالهای بعد از انقلاب، مطلوب نیست. ما نیاز داریم به مدیریت بیمارستانی در کشور نگاه جدی تر و علمی تر داشته باشیم و کیفیت خدمات پزشکی در کشور ارتقا پیدا کند و به خواسته های مردم نزدیک تر شود

..........................................................................

درِ بیمارستان‌ها روی کدام پاشنه می‌چرخد؟

محمد آقاجانی،معاون درمان جدید وزارت بهداشت در قسمت اول مصاحبه تفصیلی با خبرنگار بهداشت و درمان فارس به تبیین و تشریح وضعیت نظام درمان و بیمارستانهای کشور پرداخت و برنامه‌های خود را اعلام کرد. حالا در قسمت دوم این مصاحبه به چالشها و موانع پیش رو برای رسیدن به اهدافش می‌پردازد.

فارس: شما وضعیت موجود بیمارستانها و برنامه هایتان را تشریح کردید. مهمترین موانع و مشکلات برای اجرای این برنامه ها چیست؟

آقاجانی: مهمترین مشکل ما عدم وصول مطالبات بیمارستانهای دولتی و سازمانهای بیمه گر است که مشکل قدیمی است که همچنان بیمارستانهای کشور را رنج می دهد.

فارس: این مطالبات معوقه چقدر است؟

آقاجانی: الان فقط مطالبات بیمارستانهای دولتی زیرمجموعه وزارت بهداشت از بیمه های پایه 1300 میلیارد تومان است و کمبود نقدینگی در بیمارستانها گردش امور بیمارستانها با مشکل مواجه کرده است.

فارس: این همان رقم کسری بودجه وزارت بهداشت است؟

آقاجانی: نه این مطالبات وصول نشده بیمارستانهای دولتی از بیمه‌هاست که اسناد مالی آن ارسال شده است. کسری بودجه کل وزارت بهداشت حدود 5 هزار میلیارد تومان است که راه حل اصلی جبران آن نیز واقعی شدن تعرفه‌هاست. همان طور که گفتم هزینه تمام شده واقعی خدمات هتلینگ بیمارستانی 3 برابر تعرفه مصوب فعلی است و تا زمانی که ترمیم نشود، وضعیت مالی و اداره بیمارستانها منطقی نمی شود و امکان بهبود کیفیت خدمات بیمارستانها نخواهد بود.

فارس:‌ 3 برابر کردن تعرفه بیمارستانهای دولتی، همان برنامه هیئت امنایی کردن بیمارستانهای منتخب بود که اجرا نشد؟

آقاجانی:‌ البته تعدادی از بیمارستانها مشمول قانون هیئت امنایی شدند. گر چه ممکن است استقلال آنها به طور واقعی عملی نشده باشد. البته همین مقدار محدود افزایش اختیارات نیز توانسته در برخی بیمارستانها مانند بیمارستان امام حسین(ع) تا حدی مشکلات را حل کند. برنامه ما این است که بیمارستانهای دولتی را به بیمارستانهای مستقل و پاسخگو تبدیل کنیم به طوری که آنها به واحدهای مستقل مالی-اداری تبدیل شوند و بتوانند برنامه‌ریزی و تصمیم گیری داشته باشند.

فارس: این برنامه شما در همان قالب بیمارستانهای هیئت امنایی اجرا می‌شود؟

آقاجانی: بله، البته یکی از قالبهای آن اجرای بیمارستانهای هیئت امنایی است.

فارس: البته شما گفتید که قانون هیئت امنایی شدن بیمارستانها و 3 برابر شدن تعرفه خدمات بیمارستانی عملی نشد؟

آقاجانی: بله تعرفه 3K اجرایی نشد ولی در مورد استقلال عملکرد تاحدی در چند تا بیمارستان کشور اجرایی شد.

فارس:‌ در چند بیمارستان؟

آقاجانی: ما هم اکنون 56 بیمارستان هیئت امنایی در کشور داریم.

فارس: به صورت اسمی البته؟

آقاجانی: بله، البته درجه استقلال، رویکرد هیئت امنایی و داشتن پتانسیل هیئت امنایی شدن در این بیمارستانها متفاوت است و هر اندازه هر کدام از این بیمارستانها بیشتر از این پتانسیل استفاده کرده باشند به همان میزان توانسته است، پیشرفت کند.

فارس: بیمارستان دولتی در کشور داریم که کامل هیئت امنایی و مستقل شده باشد؟

آقاجانی: نه هیچ بیمارستانی نداریم که بتوانیم بگوییم به طور کامل قانون هیئت امنایی شدن در آن اجرا شده باشد اما بیمارستانهای داریم مانند بیمارستان قلب شهید رجایی که به طور نسبی این قانون در آنها اجرا شده است و تا حدی توانسته است استقال مالی- اداری پیدا کند که تجربه خوبی است و رشد کیفیت خدمات آن هم مطلوب بوده است. به هر حال اجرای قانون هیئت امنایی در بیمارستانهای دولتی می‌تواند به بهبود کیفیت خدمات و افزایش رضایتمندی مردم منجر شود.

فارس: اینکه گفته می‌شود تعداد قابل توجهی از بیمارستانهای کشور در مرز ورزشکستگی قرار دارند، چقدر واقعیت دارد؟

آقاجانی: واقعیت این است که وقتی منابع ورودی بیمارستانها کم می‌شود، اداره بیمارستانها سخت می‌شود، بخشی از این کمبودها به پزشکان، پرستاران و کارکنان بیمارستانها تجمیل می‌شود و مجبور می‌شوند، فشار کاری بیشتری را تحمل کنند و البته بخشی از این بار به دوش مردم تحمیل می‌شود. الان وضعیت اکثر بیمارستانهای کشور وضعیت خوبی نیست و باید وضعیت مالی بیمارستانهای کشور به سرعت مورد بازنگری قرار گیرد.

فارس:‌ و تا زمانی که پول و منابع اعتباری نباشد، کاری نمی‌شود کرد؟

آقاجانی: بله، فرمایش شما درست است و تا زمانی که سهم لازم از منابع عمومی برای مراکز درمانی کشور تأمین نشود،این مشکلات حل نمی‌شود.

فارس: سهم سلامت از درآمد ناخالص ملی که گفتید اکنون 6 درصد است، به چقدر باید برسد تا مشکل بیمارستانها و بخش بهداشت و درمان کشور حل شود؟

آقاجانی: از این 6 درصدی که سهم سلامت از GDP یا درآمد ناخالص ملی است، 2.5 درصد آن سهم دولت است و 3.5درصد سهم مردم است و به نظر می‌رسد اگر سهم دولت از درآمد ناخالص ملی برای سلامت حداقل به 4.5 درصد برسد یعنی نزدیک به دوبرابر بشود، بتوانیم تناسب بهتری را بین سهم مردم و دولت در هزینه های سلامت رعایت کنیم و این یک طیف است هر چقدر سهم دولت از درآمد ناخالص ملی برای سلامت بیشتر شود، اوضاع بهتر می‌شود. ولی در حال حاضر بیشتر این بار به دوش مردم تحمیل می‌شود.

فارس:‌ شما تقریباً مهمترین مشکلات و چالشهای خودتان را برای بهبود وضعیت درمان اشاره کردید که عمدتاً کمبود منابع مالی است، حالا با توجه به واقعیتها که می دانیم وضعیت بودجه دولت مناسبت نیست، وزارت بهداشت و بیمه ها منابع لازم را در اختیار ندارند و مانند آن، در چنین شرایطی به صورت واقعی شما چه کار می‌خواهید انجام دهید؟

آقاجانی:‌ بدون تزریق منابع مالی لازم در بخش سلامت،معجزه‌ای اتفاق نمی‌افتد، بخشی از کار در اختیار وزارت بهداشت است که در جهت مدیریت بهتر، افزایش کارایی، بهبود مدیریت بیمارستانها و استقلال آنها، انجام می‌دهیم، بهبود مدیریت بیمارستانها کمک می‌کند هم به افزایش بهره وری بیمارستانها و حفظ منابع و هم بهبود عملکرد. اما شاه بیت اصلی در حل این مشکلات، ایجاد منابع جدید و ترمیم این کمبودهاست.

 فارس: یعنی تأمین همان 5 هزار میلیارد تومان کسری که اعلام کردید؟

آقاجانی: این کمبودهایی است که از سال 91 و سال جاری داریم. این عددی نیست که به واقعی شدن تعرفه‌های خدمات پزشکی منجر شود،تأمین این کسری فقط می تواند وضع موجود را حفظ کند. چون افزایش هزینه‌ها باعث شده با این کسری مواجه شویم. برای اینکه حرکت به سمت تعرفه‌های استاندارد،خدمات درمانی استاندارد و نیروی انسانی استاندارد حرکت کنیم این میزان منابع کافی نیست.

فارس: برای رسیدن به این هدف چقدر منابع لازم دارید. تا حالا محاسبه کرده‌اید؟

آقاجانی: بله محاسباتی انجام شده و اعداد و ارقامی وجود دارد ولی بر اساس نوع محاسبات تفاوتی بین اعداد و ارقام هست. آنچه مسلم است این است که باید سهم مردم را از 60 درصد هزینه‌های سلامت کاهش دهیم.

فارس: نمی‌توانید رقمی را که از دولت می‌خواهید تا بتوانید خدمات درمانی را در کشور استاندارد کنید، اعلام کنید، رقمی که احتمالاً بخشی از ان باید در لایحه بودجه سال آ‌ینده لحاظ شود؟

آقاجانی: مراحل کارشناسی بودجه سال آینده تمام شده و به زودی به مجلس تقدیم می‌شود. اجازه دهید که بعد از مشخص شدن جزئیات لایجه بودجه و اتمام کارشناسی ها و نوع مطالعه‌ای که مبنای دولت است، اظهار نظر کنیم.

 محدودیتهای دولت را هم باید درک کنیم. چون به هر حال ممکن است بخشی از درآمدهای دولت محقق نشود و به طبع بخشی از کارشناسی های انجام شده در حوزه سلامت نیز عملی نمی‌شود. به هر حال آنچه مهم است این است که در کنار معیشت و اشتغال مردم، سلامت مردم نیز در اولویت کاری دولت قرار گیرد.

فارس:‌ آیا شما برنامه‌ای برای واگذاری بخشی از خدمات درمانی دولت به بخش غیر دولتی دارید؟

آقاجانی: مدلی که من در مورد اداره بیمارستانها گفتم. که بیمارستان مستقل و پاسخگو است، لزوماً واگذاری بیمارستان به بخش خصوصی نیست. بلکه هدف ما این است که از توان خود مردم برای اداره بیمارستانها بیشتر استفاده کنیم. اینکه اکنون در وزارت بهداشت 554 بیمارستان از طریق 60 دانشگاه علوم پزشکی اداره می‌شود، مدل مطلوبی نیست. این مدل نتوانسته کارایی لازم را ایجاد کند و این مسئله علیرغم کمبود منابع در تمام دوره های فعالیت وزارت بهداشت مشکل اصلی بوده و در این دوره این مشکل کاملاً چشمگیرتر است و فاصله منابع و نیازهای بخش درمان خیلی بیشتر از گذشته شده است.

فارس: می‌توانیم بگوییم این تجربه اداره بیمارستانها تجربه‌ای شکست خورده است؟

آقاجانی: بله می‌توانیم بگوییم و اگر بخواهیم علمی تر صحبت کنیم باید بگوییم تجربه موفقی نبوده است، ریل باید عوض شود و به سمت استقلال مالی بیمارستانها حرکت کنیم.

فارس: یعنی همان مدل هیئت امنایی بیمارستانها؟

آقاجانی: یکی از مدلهای مورد نظر ما مدل هیئت امنایی شدن بیمارستانهاست.

فارس: مدل دیگر چیست؟

آقاجانی: مدلهای دیگر را در حال طراحی هستیم و در وزارت بهداشت روی آنها داریم کار می کنیم.

فارس: در گذشته هم مدلهای دیگری مانند خودگردانی بیمارستانها یا واگذاری آنها به شرکتها را داشتیم.

آقاجانی: مدل خودگردانی بیمارستانها، واگذاری به بخش غیر دولتی نیست،بلکه عدم تخصیص منابع ثابت عمومی به بیمارستان است و بیمارستان از درآمد اختصاصی بیشتر ارتزاق می‌کند.

فارس: در این صورت فشار افزایش هزینه‌ها به مردم تحمیل نمی‌شود؟

آقاجانی:‌ به شرطی این اتفاق می‌افتد که تعرفه‌ها واقعی نباشند،اگر تعرفه‌ها واقعی بشوند و نظام بیمه‌ها در پوشش خدمات درمانی کارآمد باشند. این اتفاق نمی‌افتد. پیش شرط قطعی خودگردانی بیمارستانها در جهت ارتقای کیفیت و افزایش بهره وری این است که ما تعرفه‌های خدمات پزشکی را واقعی کنیم.

فارس: پس مدل مد نظر شما به عنوان معاون درمان وزارت بهداشت، مدل خودگردانی بیمارستانهاست به شرط اینکه تعرفه‌ها واقعی شود.

آقاجانی: مدل مد نظر ما اسمش مدل «بیمارستانهای مستقل و پاسخگوست» در مقابل مردم.

فارس: که همان اداره بیمارستان از منابع درآمد اختصاصی است؟

آقاجانی: آن عناوین ممکن است مطالبی به ذهن ها متبادر کند. چون در مدل خودگردانی اصلاً اختیار و استقلالی وجود نداشت. فقط مدل تخصیص منابع به بیمارستانها عوض می‌شد که آن هم اجرایی نشد.منابع بیمارستانها الان هم خودگردانی است و هم غیر خودگردانی است. یعنی هم درآمد اختصاصی دارند از طریق سازمانهای بیمه و هم از منابع عمومی سهم دارند که هر دو ناکافی است.

فارس:‌ مدل شما چگونه است؟

آقاجانی: در مدل ما برای اداره بیمارستان استقلال و اختیار ایجاد می‌شود، در مدل خودگردانی، اختیارات اندک است. فقط نوع تخصیص منابع عوض می‌شد ولی در مدل ما مدل اداره و مدیریت بیمارستان عوض می‌شود و استقلال بیمارستان افزایش می‌یابد و می‌تواند در امور مختلف از جمله مسائل مالی، اداری و نیروی انسانی خودش برنامه‌ریزی و اقدام کند و خودشان را ارتقا بدهند البته با نظارت وزارت بهداشت.

فارس:‌ البته در این مدل همیشه این نگرانی هست که بیمارستانهای مستقل نیروهایشان را تعدیل کنند و با توجه به بحران اشتغال ممکن است این مدل شما به افزایش بیکاری در کشور منجر شود؟

آقاجانی: بحث تعدیل نیرو مطرح نیست، ما در اکثر بیمارستانهای کشور کمبود پرستار داریم، بحث ما کاراتر شدن بیمارستانهای کشور است، کاراتر شدن نظام بیمارستانی به معنای کاهش نیرو نیست بلکه به معنای افزایش کمی و کیفی خدمات است، ضریب کارایی یا ضریب بهره‌وری در بیمارستانهای کشور اکنون در حد مطلوب نیست.

فارس: ضریب بهره‌وری بیمارستانهای کشور چقدر است؟

آقاجانی: عرض کنم که این ضریب بهره‌وری بیمارستانهای کشور هنوز به صورت جامع اندازه گیری نشده است ولی شواهد زیادی وجود دارد که در خیلی از بیمارستانهای کشور تناسبی بین نیروهای شاغل، تجهیزات با نوع خدمات بیمارستان برقرار نیست. هنوز شاخص بهره‌وری در بیمارستانهای کشور اندازه گیری نشده است چون بر خلاف بخش صنعت در بخش خدمات از جمله بیمارستانها اندازه‌گیری شاخص بهره‌وری کار ساده‌ای نیست. به هر حال اولویت ما بحث اصلاح منابع و تأمین منابع جدید است و اولویت دوم رشد توان مدیریت و مهارت مدیریت بیمارستانی با بهره‌گیری از مدلهای علمی و کاراتر است.

فارس: برنامه شما برای کنترل پدیده زیرمیزی چیست، آیا افزایش نظارت و برخورد با متخلفان را مد نظر دارید یا اینکه علت آن را غیر واقعی بودن تعرفه می‌دانید و اصلاح این وضع را به اصلاح تعرفه‌ها مشروط می‌کنید؟

آقاجانی: پدیده دریافتهای غیر متعارف از سوی برخی پزشکان در کشور ما متأسفانه وجود دارد، این پدیده یک معلول است و علت آن این است که تعرفه‌های خدمات پزشکی واقعی نبوده است و به طبع یک نابسامانی در ارائه خدمات پزشکی و رابطه مالی بین مراکز درمانی و پزشکان با بیماران ایجاد کرده است. 

برای اصلاح این وضعیت، هم باید به علت پرداخت، هم به معلول. هم باید تلاش کنیم منابع لازم را به بخش سلامت به خصوص بیمارستانهای کشور بیاوریم که بتواند تعرفه‌های غیرواقعی را به سمت واقعی شدن ببرد و به شکل اساسی این موضوع را حل کند و در واقع حیطه خدمات درمانی ما یک حیطه رقابت سالم بین بیمارستانهای دولتی و خصوصی باشد.

بیمارستانهای دولتی کشور باید حدی از کیفیت را در خدمات هتلینگ و مراقبتهای پزشکی داشته باشند که بتوانند‌ به صورت واقعی با بیمارستانهای خصوصی رقابت کنند و بیماران هم به صورت واقعی حق انتخاب داشته باشند.

این اصلاح نظام اقدام اساسی و ریشه‌ای است اما برای پدیده تعرفه غیر متعارف، برخورد با معلول هم لازم است که از طریق نظارتهای دانشگاههای علوم پزشکی و سازمان نظام پزشکی اعمال می‌شود و امیدواریم این نظارتها هم به عنوان برخورد با معلول به شکل مطلوبی همزمان با اصلاح ریشه‌ای علت، صورت بگیرد.

فارس: این مطالبی که شما در این مصاحبه اشاره کردید و تأکیدی که به کمبود منابع، واقعی نبودن تعرفه‌های پزشکی و ضعف بیمه‌های سلامت کردید، دقیقاً مطالبی است که سالهاست از سوی مسئولان مختلف در مجلس، سازمان نظام پزشکی و مسئولان مختلف وزارت بهداشت مطرح شده است. واقعیت کشور ما هم نشان می‌دهد که خیلی نمی‌توانیم امیدواریم باشیم حداقل در کوتاه مدت اتفاق خارق العاده‌ای از نظر منابع حوزه سلامت رخ دهد، بنابراین در مورد شما که حل همه مشکلات را به این پیش نیازها مشروط می‌کنید، احتمالاً باید انتظار داشته باشیم که بعد از مدتی شما هم با مشکلات کنار بیایید و به این نتیجه برسید که کاری نمی شود کرد و همه باید این وضعیت آشفته را تحمل کنند، این طور نیست، اگر منابع تأمین نشد شما چه کار می‌کنید؟

آقاجانی: بدون اصلاح منابع معجزه بزرگ در اصلاح خدمات درمانی کشور قابل انتظار نیست اما به این معنی نیست که ما تلاش نکنیم. اولاً وزیر بهداشت با همکاری هیئت دولت در این زمینه حرکتهای خوبی را شروع کرده است. اقدامات خوبی در حال انجام است، باید امیدوار بود، همه از جمله رسانه‌ها باید به این روند کمک کنند. رویکرد این دولت امید ‌آفرینی است.

فارس: اگر امید خیالی و غیر واقعی باشد، ممکن است اثر معکوس داشته باشد؟

آقاجانی: واقعیتها را باید بیان کرد. واقعیتها همیشه جذاب نیستند، ممکن است یک درد، درد عمیقی باشد و نیاز به جراحی های گسترده داشته باشد. زخم عمیقِ کهنهِ  ریشه دار را با یک مرهم سطحی نمی‌شود، درمان کرد. برای یک بیمار شنیدن این جمله شاید خوشایند نباشد اما واقعیت این است که اصلاح نظام درمان کشور نیاز به منابع جدید و پایدار دارد. این یک واقعیت قطعی است و یک نکته مهم این است که باید سلامت در اولویت برنامه‌های دولت قرارگیرد و در کنار امنیت، معیشت مردم و اشتغال در اولویت باشد.

سلامت باید از حیطه خدمات به حیطه امورزیربنایی تولید دولت بیاید. این امر باعث می‌شود سلامت در اولویت تخصیص قرار بگیرد. ما به این روند امیدوار هستیم و این به این مفهوم نیست که تلاشمان را برای اصلاح سیستم،کاراتر کردن سیستم، پاسخگو کردن سیستم، نظارت و پایش دائمی و اصلاح ساختار و مدیریت که از وظایف مسلم و قطعی وزارت بهداشت است، انجام ندهیم.

-------------------------

پایان