رژه مرگ در بیمارستانها
عفونت بیمارستانی هر روز قربانی می‌گیرد
عفونتهای بیمارستانی روزانه ده‌ها نفر را در معرض جراحت و ناتوانی قرار میدهد و به دلیل بی‌توجهی پزشکان و نبود نظام ثبت در کشور، بسیاری از آنها را به کام مرگ می‌برد. عاملی که با ضدعفونی کردن دست کادر درمانی، کم می‌شود.
امروزه دیگر مقصر اصلی مرگ و میر در کشور بیماری های واگیر نیست. شیوع بیماری های غیرواگیر مانند سرطانها،دیابت،بیماری های قلبی، تصادفات و حوادث،سبک زندگی نامناسب، اعتیاد و غیره متهم ردیف اول فوت ایرانی ها شده است.
از طرفی پیشرفت روشهای درمانی و تولید داروهای جدید، امید تازه ای را در بین بیماران به وجود آورده به طوری که دیگر کمتر بیماری وجود دارد که به دلیل ابتلا به بیماری های ساده و جراحی های کوچک و پیش پا افتاده با خطر مرگ دست و پنجه نرم کند.
این در حالی است که با وجود تمام بارقه های امید،عواملی به ظاهر ساده، روزانه مرگ بسیاری از بیماران را در بخشهای ICU و حتی در اتاق های جراحی عمومی رقم می زند.
عفونت بیمارستانی که به گفته متخصصان عفونی در کشور ثبت نمی‌شود به عاملی مرگبار مبدل شده است.عاملی که می توان با شست‌وشوی دست از سوی پزشک و پرستار،تجویز مناسب آنتی بیوتیک از سوی پزشک،عدم بستری طولانی مدت در بیمارستان و حتی مصرف نکردن خودسرانه آنتی بیتویک از سوی مردم، آن را کنترل کرد.
عفونت بیمارستانی (Hospital-acquired infection) عفونتی است که در بیمارستان بیمار به آن آلوده می‌شود مثلاً بیمار دچار شکستگی پا در بیمارستان دچار عفونت ادراری شود این نوع از عفونت معمولاً حداقل 48 تا 72 ساعت بعد از پذیرش بیمار در بیمارستان ایجاد می‌شود.
پایم سیاه شد و تا قطع شدن فاصله کمی داشت
«زهره - گ» که زنی 45 ساله است با اشاره به اینکه قربانی بی‌توجهی پزشکان شده و به عفونت بیمارستانی مبتلا شده میگوید: بر اثر حادثه‌ای در باشگاه ورزشی پایم آسیب دید و سریعاً خود را به نزدیکترین درمانگاه رساندم و پزشک معالج در قسمتی که جراحت دیده بود 8 بخیه زد.
وی ادامه میدهد: پس از گذشت چند روز قرار بود دو هفته بعد برای ترمیم بخیه و کشیدن آن به بیمارستان مراجعه کنم. پس از مراجعه اعلام کردند که هنوز زود است؛ اما پس از گذشت زمان کمی، اطراف زخم شروع به تورم کرد و سرخ رنگ شد و به شکلی عفونی شد که حریم زخم به شدت دردناک شده بود و با خارش شدید همراه بود.
زهره میگوید: اطراف زخم سیاه رنگ شد و به حدی دچار درد شده بودم که نمی‌توانستم راه بروم. وقتی که به بیمارستان مراجعه کردم آنتی‌بیوتیک‌های زیادی به من دادند، MRI گرفتند و حتی نمونه‌برداری پوستی انجام دادند، حتی متخصصان عروق هم پای مرا معاینه کردند.
این بیمار میگوید: تشخیص پزشکان پس از انجام آزمایشهای مختلف این بود که پزشکی که بخیه ابتدایی را زده کارش را به خوبی انجام نداده و باید تعداد بیشتری بخیه می‌زده است به همین دلیل جای بخیه‌ها عفونی شده و به رگ‌های عروق پا فشار آمده است در نتیجه خونرسانی مختل شده است.
وی با اشاره به اینکه در نتیجه بی‌احتیاطی پزشک،به ده ها روز استراحت مطلق و تزریق آمپول آنتی‌بیوتیک گرفتار شده، میگوید: ما از پزشکی که در آن روز پایم را بخیه زد شکایت کردم اما متأسفانه پزشکان شیفت آن روز بیمارستان با مهر یک پزشک پای برگه را امضا کرده بودند و در نتیجه یافتن پزشک معالج بسیار سخت شد البته ما پیگیر شکایتمان هستیم.
بی‌توجهی پزشک، مرا در آستانه مرگ قرار داد
«معصومه - الف» بیمار دیگری است که به دلیل عفونت بیمارستانی زندگی سختی را می‌گذراند.وی علت این بیماری دردناک را بی‌احتیاطی پزشک معالج خود اعلام می‌کند.
معصومه به فارس میگوید: اتفاقی که برای من رخ داد از مصادیق سهل‌انگاری از سوی پزشکان است، در نهایت بی‌تجربگی مرا که یک مشکل بسیار معمولی داشتم در آستانه مرگ قرار داد.
وی ادامه میدهد: من با تشخیص سنگ صفرا تحت عمل جراحی لاپاراسکوپی قرار گرفتم اما پس از عمل جراحی دچار تب و لرز بسیار شدید شدم، مجدد به پزشکم مراجعه کردم که وی تشخیص انسداد مجاری صفرا داد و من برای بار دوم تحت عمل جراحی قرار گرفتم اما یک بار دیگر تشخیص داده شد که ریه من آب آورده است و باید مجدد تحت عمل جراحی قرار بگیرم، با این وجود و با خارج کردن حدود 600 سی‌سی آب از ریه نه تنها مشکل من حل نشد بلکه با انجام سونوگرافی مشخص شد طحال دچار آبسه چرکی شده است در حالی که پزشک معالجم در سونوگرافی‌های ابتدایی این موضوع را تشخیص نداده بود.
این بیمار ادامه میدهد: به گفته مدیران بیمارستان دستور جراحی مجدد داده می‌شود تا شخصاً متوجه عملکرد پزشک معالج در ناحیه شکم شود و با توجه به نتیجه کشت آبسه، دلیل آن عفونت بیمارستانی پس از جراحی تشخیص داده می‌شود که میتواند ناشی از خطای تیم درمانی یا قصور در استریلیزه شدن تجهیزات مصرفی بیمارستان باشد.
معصومه میگوید: این در حالی است که پزشک معالجم علت عفونت را شرایط روحی و اضطراب عنوان کرده بود و اکنون پس از گذشت حدود یک ماه همچنان زخمم دچار عفونت است و ناراحتی‌های جسمی و روحی نگران‌کنندهای را برایم ایجاد کرده است.
وی تأکید کرد: از مسئولان تقاضا دارم هر چه سریعتر به وضعیت بنده که تبعات بسیار سوء در پی تشخیص‌های نادرست پیش آمده رسیدگی کنند و یک خانواده را از سردرگمی نجات دهند و اگر لازم است پزشک معالج را مجازات کنند تا از بروز حوادث اینچنینی جلوگیری شود.
وی ادامه میدهد: پس از اتفاقات پیش آمده از پزشک معالج شکایت کردم و با توجه به مستندات پزشکی پزشک مجبور به پرداخت دو درصد از دیه کامل شده است.
معصومه ادامه میدهد: همچنان از درد ناحیه ریه با توجه به چسبندگی و آب موجود در آن رنج می‌برم و هزینه‌ای حدود 15 میلیون تومان متحمل شده‌ام در حالی که من یک معلم هستم. حقوق من کفاف این هزینه‌ها را نمی‌دهد و درمان دیرهنگام، مدیریت ناکافی و تشخیص نادرست یک پزشک مرا به این حال و روز انداخته است.
آ مار 12 درصدی عفونتهای بیمارستانی و مقصر اصلی کادر پزشکی
حسین معصومی اصل،رئیس اداره عفونتهای بیمارستانی وزارت بهداشت از آمار 8 تا 12 درصدی عفونتهای بیمارستانی در کشور خبر داد و گفت: بستری طولانی‌مدت،تجویز بی‌رویه و مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک و عدم شست‌وشوی دست در بیمارستان از دلایل آن است.
وی ادامه میدهد: نظام مراقبت در کشور دچار کم‌گزارش‌دهی است به همین دلیل برآورد شده که میزان عفونت بیمارستانی در کشور بین 8 تا 12 درصد باشد. یکی از عوامل میزان بالای عفونت بیمارستانی در کشور تجویز نادرست پزشکان در مصرف آنتی‌بیوتیک است هر چند که بروز مقاومت‌های میکروبی چند عاملی است و فقط به تجویز پزشک مربوط نمی‌شود.
رئیس اداره بیماری‌های منتقل از آب، غذا و عفونتهای بیمارستانی وزارت بهداشت می افزاید: مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک توسط بیماران و مردم نیز باعث شده مقاومت میکروبی مردم افزایش یابد در نتیجه میزان عفونت بیمارستانی افزایش یابد چرا که مصرف آنتی بیوتیک‌ها فقط با تجویز پزشک باید صورت گیرد در حالی که سهم مصرف خودسرانه آن در کشور بسیار بالا است.
معصومی اصل، بستری‌های طولانی‌مدت در بیمارستانها را از دیگر عوامل افزایش عفونت بیمارستانی عنوان کرده و می گوید: این عارضه در همه جای دنیا وجود دارد و خطر رو به افزایش آن در همه کشورها از جمله ایران احساس می‌شود.
وی می افزاید: اینکه گفته می‌شود فقط به دلیل بی‌احتیاطی پرسنل پزشکی عفونت بیمارستانی حاصل می‌شود 100درصد قابل قبول نیست چرا که عفونت بیمارستانی تک عاملی نیست البته رعایت موازین بهداشتی مانند شست‌و شوی مکرر دستها در این زمینه بسیار اهمیت دارد.90 درصد عفونتهای بیمارستانی قابل پیشگیری است، به همین دلیل توصیه شده که پرسنل پزشکی بعد و قبل از هر اقدامی موازین بهداشتی را در تمام بیمارستان رعایت کنند.
معصومی اصل می گوید: البته این فقط مشکل موجود در ایران نیست با این وجود نظام مراقبت عفونت بیمارستانی را از چند سال قبل آغاز کرده‌ایم که هدف ما صفر کردن عفونت نیست بلکه هدف کاهش این عفونتها است.
عفونت بیمارستانی عامل 3 درصد مرگ‌ومیرها
در همین ارتباط،مسعود مردانی فوق تخصص بیماری‌های عفونی در گفت‌وگو با فارس هشدار می دهد که عفونتهای بیمارستانی 2 تا 3 درصد از مرگ و میرهای بیمارستانی را به خود اختصاص می‌دهند و عدم شست‌وشوی دست از سوی پزشکان و تجویز بالای آنتی‌بیوتیک امکان افزایش آمار فوتی‌ها را ایجاد کرده است.
وی با اشاره به اینکه این موضوع فقط مختص ایران نیست بلکه حتی در کشورهای توسعه یافته مانند آمریکا ده ها هزار نفر بر اثر این بیماری از بین می‌روند ادامه می دهد: آمار دقیقی از این موضوع وجود ندارد اما ثابت شده، اگر بیماری بیش از 10 روز در بخش مراقبتهای ویژه و ICU بستری بماند بروز عفونت در آن اجتناب‌ناپذیر است.همچنین طی انجام عمل جراحی اگر فرد دچار عارضه یا عفونت زخم شود بروز عفونت بیمارستانی در چنین افرادی بروز می کند.
مردانی می گوید: از خصوصیات عفونت بیمارستانی این است که با میکروارگانیسم‌هایی رخ میدهد که این میکروب‌ها از مقاوم‌ترین میکروب‌های جهان محسوب می‌شود.همچنین مصرف بالای آنتی‌بیوتیک در کشور باعث شده این عفونتها مقاوم شوند و امکان مرگ و میر بالا را ایجاد کنند که بهترین راه کنترل، پیشگیری است.
این فوق تخصص بیماری‌های عفونی می گوید: پیشگیری به این معنی است که پزشک و پرستار قبل از معاینه بیمار دست خود را شست‌و شو دهد و به بیمار زیاد آنتی‌بیوتیک ندهد چون ممکن است مقاومت در فرد را بیشتر کند. مدت زمان بستری بیمار باید به حداقل برسد چرا که بستری طولانی‌مدت بروز عفونت را بیشتر می‌کند. رعایت تمام این موارد شاید عفونت بیمارستانی را کنترل کند اما آن را به صفر نمی‌رساند.
وی هشدار می دهد که اکنون در بیمارستانهای ما این موارد رعایت نمی‌شود و در بخش ICU می‌بینیم که کادر درمانی فقط برای رفتن به منزل دست خود را می‌شویند در حالی که باید بین معاینه 2 بیمار این شست‌و شو انجام شود.
مردانی می گوید: از طرفی مصرف آنتی‌بیوتیک و تجویز آن از سوی پزشکان نیز بسیار بالاست و این تجویز به حدی است که بیمار تا زمانی که در بیمارستان بستری است مجبور به مصرف است.
عفونتهای بیمارستانی در کشور ثبت نمی‌شوند
محمدآقاجانی، معاون درمان وزیر بهداشت به فارس می گوید: متأسفانه در کشور ما هنوز نظام ثبت عفونتهای بیمارستانی نداریم و به همین علت برآورد دقیقی از این مسئله نداریم اما می‌دانیم که عامل اصلی انتقال عفونت بیمارستانی دست پزشکان و پرستاران است که باید از هر بیمار به بیمار بعدی ضدعفونی شود.
وی ادامه می دهد: عفونت بیمارستانی یکی از معضلات اصلی اداره بیمارستانها و یکی از خطرات عمده‌ای است که در تمام دنیا بیمارستانها را به چالش می‌کشد و یک تهدید مهم برای سلامت بیماران بستری و حتی سرپایی و به خصوص در بخشهای مراقبتهای ویژه است.
آقاجانی می افزاید: عفونتهای بیمارستانی یکی از عوامل مهم مرگ بیماران در بیمارستانها نیز هست که به وسیله انتقال میکروارگانیسم های مقاوم به درمان از یک بیمار به بیمار دیگر به خصوص از طریق دستگاه تنفسی صورت می‌گیرد.
معاون درمان وزیر بهداشت می گوید: در همه دنیا مهمترین اقدامی که برای کنترل عفونتهای بیمارستانی انجام می‌شود، قبل از هر کاری ثبت و شناسایی موارد انتقال عفونت است، کاری که متأسفانه در کشور ما انجام نمی‌شود. ما در کشور نظام ثبت عفونت بیمارستانی نداریم یا دقیق بگویم نظام ثبت علمی و کارآمدی برای ثبت عفونتهای بیمارستانی نداریم.
آقاجانی از تدوین پروتکل ثبت عفونتهای بیمارستانی در کشور خبر می دهد و می گوید: با ابلاغ آن به تمام بیمارستانهای دولتی و خصوصی و ثبت دقیق این عفونتها می‌توانیم برآورد دقیقی از این مسئله در کشور داشته باشیم و محل های آسیب را به خوبی بشناسیم تا بتوانیم تداخلات لازم را برای اصلاح این مسئله برنامه‌ریزی کنیم.چرا که تجربه جهانی نشان میدهد که مهمترین عامل انتقال عفونت در بیمارستانها دست پزشک و پرستار و همراهان است که از یک بیمار به بیمار دیگر میتواند عفونت را منتقل کند.
وی تاکید می کند: بنابراین مهمترین اقدام، نصب دستگاه های استرلیزاسیون دست است که خوشبختانه اکنون در تمام بخشهای بیمارستانی و مراکز درمانی کشور و به ویژه در بخشهای ICU این دستگاه ها نصب شده است و باید با آموزش مناسب به پرسنل فرهنگ ضدعفونی کردن دست را از هر بیمار به بیمار بعدی گسترش دهیم.
معاون وزیر بهداشت افزود: اگر فرهنگ ضد عفونی کردن دستها از هر بیمار به بیمار دیگر در پزشکان و پرستاران نهادینه شود تا حد زیادی از شیوع انتقال عفونت بیمارستانی کم می شود.
آقاجانی اضافه می کند: در زمان حاضر کمیته عفونت بیمارستانی در اکثر بیمارستانهای کشور اعم از دولتی و خصوصی تشکیل شده است و روند انتقال عفونتهای بیمارستانی در کشور رو به کاهش اشت.دستگاههای استرلیزاسیون و لوازم پزشکی و جراحی نیز در همه بخشها نصب شده است و البته در تلاشیم تا دستگاههای جراحی را در مراکز قدیمی نوسازی کنیم.
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه آمار کشوری شیوع عفونتهای بیمارستانهای نداریم، میزان شیوع این مسئله در کشورهای پیشرفته و متوسط جهانی آن چقدر است، توضیح داد: آمار میزان انتقال عفونت بیمارستانی در کشورهای مختلف متفاوت است اما در برخی کشورهایی که آمار دارند، اعلام کرده‌اند که 10 درصد بیمارانشان دچار عفونت بیمارستانی می‌شوند.
-----------------------------------------
گزارش از مرضیه سعادت