جای خالی اورژانس روانپزشکی در نظام درمان
رییس انجمن روانپزشکی ایران ضمن تشریح مشکلات مبتلایان به اختلالات روان، واقعی شدن تعرفه‌های روانپزشکی را خواستار شد.
دکتر احمد جلیلی با اشاره به نبود آمار دقیق از مبتلایان به اختلالات روان در کشور، با استناد به آمارهای گذشته گفت: حدود 23 درصد جمعیت کشور به نوعی با اختلالات روان روبرو هستند؛ این درحالیست که اخیرا آمار دقیقی گرفته نشده و لازم است آماری سراسری در کشور گرفته شود.
جلیلی شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی بویژه میان زنان را اضطراب و افسردگی عنوان کرد و ادامه داد: در میزان این اختلالات نیز آمار دقیقی وجود ندارد و متکی به آمارهای قبلی هستیم و همانطور که گفتم آمار تازه‌ای در این مورد وجود ندارد.
وی در مورد تاثیرات فصلی بر شیوع این بیماری ها اظهار کرد: تاثیر فصول بر بیماری‌های روان بحثی است که در تمام دنیا وجود دارد. به این صورت که در برخی فصل‌ها افسردگی و گاهی سرخوشی و شیدایی بیشتر ظهور می‌کند. نظریات مختلفی در این زمینه ابراز شده اما هنوز مساله علمی ثابت شده‌ای در این زمینه وجود ندارد. از نظر آماری مسلم این است که در تغییر فصل‌ها، بیماری کسانی که قبلا به این بیماری‌ها مبتلا بودند بویژه در بیماران خلقی و افسردگی و شیدایی، ممکن است عود کند. همچنین ممکن است این بیماری‌ها در برخی فصول در کسانی که به بیماری‌های روانی مبتلا نبودند، بروز کنند.
جلیلی در توضیح علت شیوع بیشتر این اختلالات میان زنان، گفت: در این مورد دو فرض وجود دارد؛ اینکه زنان از نظر بیولوژیکی و به علت بروز مسائلی مانند بلوغ، یائسگی، عادت ماهانه، بارداری، زایمان و ... در معرض استرس‌های بیشتری هستند. این مسائل تغییرات شیمیایی گسترده‌ای در داخل بدن ایجاد می‌کنند و می‌توانند باعث بروز این اختلالات شوند.
وی افزود: مساله دیگر به مسائل فرهنگی و اجتماعی مربوط می‌شود؛ به این معنی که زنان در اجتماعات مرد سالار از نظر حقوق خود دچار مشکلاتی هستند که مردها با این مشکلات روبرو نیستند و در حقیقت در جوامع مردسالار، مرد به نوعی جنس برتر تلقی می‌شود و امتیازات حقوقی بیشتری دارد. حتی در کشورهای پیشرفته غربی نیز این امر وجود دارد و در کشورهایی مانند کانادا و آمریکا هنوز برای ساعت کار مساوی حقوق مساوی داده نمی‌شود و زنان برای رفع این تبعیض می‌جنگند. بنابراین از این مسائل انتزاعی گرفته تا مسائل اساسی‌تر می‌توان گفت نوعی تبعیض در حق زنان روا شده و این باعث فشارهای بیشتر به آنها و افزایش شیوع اختلالات خلقی بویژه افسردگی در آنها می‌شود.
کمبود 40هزار تخت روانپزشکی در کشور
جلیلی در ادامه ضمن برشمردن برخی مشکلاتی که بیماران روانی و همچنین روانپزشکان با آن دست به گریبانند و با اشاره به سخنان اخیر وزیر بهداشت مبنی بر کمبود 40 هزار تخت روانپزشکی برای مبتلایان به اختلالات روان گفت: معمولا درصدی از بیماران مبتلا به بیماری‌های روان مانند هر بیماری دیگر، در طول سال نیاز به خدمات بستری دارند. البته اغلب این بیماران به صورت سرپایی درمان می‌شوند، اما درصدی از آنها نیازمند این خدمات هستند و بنابراعلام وزیر بهداشت در حال حاضر نزدیک به 40 هزار تخت بستری روانپزشکی کم داشته و اگر از همین اکنون نیز در حوزه روانپزشکی کار را شروع کنیم، سال‌ها طول خواهد کشید تا کمبودهای این حوزه را جبران کنیم. بنابراین این کمبود وجود دارد.
جای خالی اورژانس روانپزشکی در کشور و پولی که از جیب بیماران می‌رود
رییس انجمن روانپزشکی ایران با تاکید بر لزوم ایجاد اورژانس روانپزشکی اظهار کرد: در این مورد تبعیض‌هایی میان بیماران روانی و سایر بیماری‌ها وجود دارد که ناشی از عدم آگاهی و انگ زدن به بیماران روانی است. در این مورد باید گفت که اولا ما در کشور اورژانس روانپزشکی نداریم. در حالی که در حال حاضر در بسیاری از کشورهای دنیا برای بیماری‌های قلبی، جراحی‌ها، حوادث، بیماری‌های روانی و... تشکیلات اورژانسی وجود دارد.
وی در این باره افزود: در حال حاضر برای انتقال و بستری بیماران روانی به بیمارستان باید از طریق کلانتری و اورژانس خصوصی اقدام کرد که از این نظر تبعیض آشکاری بین بیماران روانی با سایر بیماری‌ها وجود دارد. البته از هزینه این انتقالات خبر ندارم اما آمدن مراکز خصوصی حداقل باعث شده که در موارد ضروری و حاد، خانواده‌ها بتوانند از این اورژانس‌ها استفاده کنند. البته باید اورژانس دولتی وجود داشته باشد تا ارقام پرداختی این بیماران نیز منطقی باشد.
تعرفه‌های غیرواقعی و مشکلاتی که رقم می‌خورد
جلیلی در مورد مشکلات دارویی و درمانی مبتلایان به بیماری‌های روان با تاکید بر لزوم واقعی شدن تعرفه‌های روانپزشکی تصریح کرد: در زمینه درمان کمبودهای بیشتری احساس می‌شود. ابتدا آنکه همه معتقد و معترض هستند که تعرفه‌هایی که مربوط به خدمات روانپزشکی است واقعی نیست و واقعی نبودن این تعرفه‌ها مشکلات زیادی ایجاد می‌کند. این موضوع هم در مورد خدمات سرپایی و هم در مورد خدمات بستری وجود دارد.
وی افزود: اما نهایتا زمانی که تخت کافی برای بستری نداریم، مسلما تمام این مسائل نیز منتفی است زیرا جایی برای بستری بیمار وجود ندارد. نزدیک به 50 سال است فقط یک بیمارستان خصوصی روانپزشکی در تهران ساخته شده و علت عدم توسعه چنین بیمارستان‌هایی کم بودن سوددهی آنهاست و همین موضوع منجر به خرج نکردن در این حوزه می شود. یعنی بیمارستانهای خصوصی روانپزشکی دخل و خرج نمی‌کنند، زیرا قاعدتا هیچکس دنبال کاری که ضرر در آن قطعی‌ست، نمی‌رود.
جلیلی ادامه داد: بنابراین بخش روانپزشکی کشور نه تنها در بخش دولتی که در بخش خصوصی نیز در زمینه درمان کمبود دارد. در برخی رشته‌ها می‌بینیم که در بخش دولتی کمبود دارند اما بخش خصوصی آن را جبران کرده اما در حوزه روانپزشکی چنین چیزی وجود ندارد. درمان بیماری‌های روان طولانی و زمان‌بر است و در عین حال کسی در این حوزه دخل و خرج نمی‌کنند.
خلاء حضور کامل بیمه‌ها در پوشش داروهای روانپزشکی
وی ادامه داد: در مورد داروها مساله بزرگی که در حال حاضر برای همه رشته‌ها وجود دارد این است که بسیاری از داروهایی که به طور معمول برای درمان بیماری‌هایی نظیر افسردگی و اضطراب به عنوان شایع‌ترین اختلالات روانی، تحت پوشش بیمه نیستند. البته تعدادی از این داروها تحت پوشش بیمه هستند اما این مساله به دلایل شناخته شده یا ناشناخته وجود دارد که همه بیماران به همه داروها جواب نمی‌دهند و داروهایی که تحت پوشش بیمه هستند برای تعداد خاصی از بیماران کاربرد دارند. این درحالیست که بسیاری از این داروها که حتی تولید داخل بوده‌اند تحت پوشش بیمه نیستند.
جلیلی افزود: مشخص نیست با چه ضوابطی این کار انجام شده به این صورت که مثلا دو داروی مشابه و هم خانواده اما متفاوت وجود دارد که یکی از آنها در سال‌های گذشته تحت پوشش بیمه قرار گرفته و دیگری نگرفته است و بیماران از جیب خودشان هزینه آن را پرداخت می‌کنند و بیمه‌ها در این زمینه کمکی نمی‌کنند، زیرا در شورای عالی بیمه این داروها به تصویب نرسیده است.
جلیلی در مورد اقدامات انجام شده در این مورد گفت: مسئولان از چند ماه گذشته کمیته‌های دائمی را برای بررسی و کار روی تعیین و متناسب کردن تعرفه‌ها و منطقی کردن آنها قرار داده‌اند و از جمله پوشش بیمه‌ای داروها را در دستور کار خودشان دارند. ما باید منتظر باشیم و ببینیم که نتیجه این کار چه می‌شود.
وی در ادامه با ذکر مثالی افزود: مثلا کارمزدی که برای خدمات یک کار مکانیکی تعیین شده ناپیداست و محدودیت و فشاری برای آن وجود ندارد. در حالیکه دریافتی یک پزشک که یک بیمار روانی را که به سوی خودکشی می‌رود از مرگ نجات داده و درمان می‌کند از یک کار تعمیراتی بسیار کمتر است. یعنی فشاری غیرمنطقی روی پزشکان وجود دارد و مرتبا نیز در رسانه‌های گروهی به این مساله دامن می‌زنند. باید پرسید آیا پزشکان پول عجیب و غریبی می‌گیرند که باید اینقدر مورد حجمه باشند!.
به پزشکان نسخه نویس توجه کنید
جلیلی ادامه داد: تعداد بسیار کم پزشکان در شرایطی بسیار خاص و با مهارت‌های خاصی که دارند حق العلاج‌های انگشت‌نما می‌گیرند، رسانه‌هایی که در این حوزه کار می‌کنند می توانند این مساله را تایید کنند که وضعیت اکثریت پزشکان از نظر اقتصادی وضعیت مناسبی نیست. به همین دلیل طبق آمار نظام پزشکی چندین هزار پزشک با وجود تحصیلات عالی ترک شغل کرده‌اند، چرا که زندگی آنها تامین نشده است.
وی افزود: بنابراین باید به پزشکانی که جراح نیستند و کار با دستگاه هم ندارند توجه شود، چرا که پزشکان نسخه نویس مثل متخصصین کودکان، داخلی، روانپزشکان و... دستگاهی که به کار می‌گیرند مغزشان است و در ارزشگذاری این موضوع یعنی فکر پزشک به حساب نمی‌آید. خیلی از اطباء تا سنین بالا از فکر خود به شدت استفاده می‌کنند در حالیکه به لحاظ اقتصادی نیز مشکل دارند و زمانیکه رسانه‌ها آن درصد کم پزشکان و مسائلی مثل زیرمیزی را عنوان می‌کنند، همه مردم تصور می‌کنند که همه پزشکان چنین کارهایی را انجام می‌دهند.
وی ادامه داد: این کارها نیاز به کارشناسی دارد، اما متاسفانه چنین مسایلی به سطح جامعه که تمایل دارد پرداختی کمتری دارد، کشیده شده و جوی سیاسی ایجاد شده که منجر به ترک شغل چندین هزار پزشکی که باید در خدمت مردم باشند، می‌شود. سالهاست که این مسائل وجود داشته و هنوز هم ادامه دارد. البته از آنجا که مسئولین در حال کار روی این قضیه هستند قضاوتی نسبت به ماه‌های آینده نخواهم داشت، اما مشکل و درد واقعی این است که ارزش فکر و کار پزشک محاسبه نمی‌شود. نکته ای که بلافاصله در کنار این موضوع مطرح می‌شود این است که بیمه‌های ما دولتی هستند و در کشور بیمه‌های خصوصی که بتوانند با هم رقابت کنند، نداریم یا حداقل بسیار کم است. بنابراین باید بیمه‌ها وجود داشته باشند، تعرفه واقعی شوند و این رابطه مالی میان پزشک و بیمار قطع شود آن زمان است که می‌توان در زمینه بیماری‌های روانی نیز جلو رفت.
جلیلی همچنین گفت: مسائلی که مربوط به ارتباط پزشک و بیمار می‌شود و اظهار نظر در این موارد نیز یک کار تخصصی است که توسط کارشناسان صورت می‌گیرد و نباید همه افراد در این زمینه نظر دهند بلکه تنها متخصصان این رشته باید نظر دهند. بنابراین باید کاری کنیم که هر کار تخصصی به صاحبان آن سپرده شود و همانطور که هر صنفی برای خودش تشکیلاتی دارد و آنها تصمیم گیر هستند، مسئولان اجازه دهند که پزشکان کارهای تخصصی را خودشان انجام دهند.
رییس انجمن روانپزشکی ایران در مورد مشکلات اجتماعی بیماران روانی و عدم پذیرش این بیماران در جامعه نیز اظهار کرد: برطرف کردن این مهم نیازمند کار فرهنگی است و مهم‌ترین وظیفه را در این مورد رسانه‌های جمعی بر عهده دارند. باید مساله آموزش و فرهنگسازی مورد توجه قرار گیرد و ابتدا باید صاحبان رسانه‌ها آموزش دیده و با آگاهی این موضوع را به مردم آموزش دهند. این کار طولانی مدتی‌ست که نیاز به کار فرهنگی دارد.
--------------------------
پایان