تربیت نیروهای کمک‌ پرستاری موافقان و مخالفان خاص خود را دارد که بررسی آن در این گزارش نمی گنجد؛ اما تازه ترین طرح برای رفع کمبودنیروی پرستاری، تربیت دانشجوی پرستاری در بیمارستان‌ها است که همچون طرح‌های گذشته، چندی است به محل بحث صاحب نظران و ذینفعان این حوزه تبدیل شده است ..................

متن کامل

 ابهامات تربیت پرستار در بیمارستانها

سایه کمبود نیروی پرستاری سال‌هاست که بر سر نظام درمانی کشور سنگینی می‌کند و دست بسته مسوولان امر در استخدام نیروهای جدید، سبب شده وزارت بهداشتی‌ها در دوره‌های مختلف تلاش کنند هر طور شده این کمبود نیرو جبران شود تا نکند خدمات درمانی بویژه حال که پای " طرح تحول " نیز میان است، تحت تاثیر این کمبود قرار گیرد.

از چند سال گذشته طرح‌های مختلفی جهت جبران کمبود نیروی پرستاری در بیمارستان‌ها مطرح شده که شاید بزرگ‌ترین آن وعده استخدام 23 هزار پرستار در دولت دهم بود که متاسفانه به دلیل بار مالی زیاد آن، سرانجامی نداشت و در حد حرف باقی ماند.

استفاده از دانشجویان پرستاری در بالین هم یکی دیگر از طرح‌هاست که در این دولت مطرح شد و به گفته مسوولان وزارت بهداشت متاسفانه استقبالی از آن نشد.

تربیت نیروهای کمک‌ پرستاری هم یکی دیگر از طرح‌هاست که آن هم موافقان و مخالفان خاص خود را دارد که بررسی آن در این گزارش نمی گنجد؛ اما تازه ترین طرح برای رفع کمبودنیروی پرستاری، تربیت دانشجوی پرستاری در بیمارستان‌ها است که همچون طرح‌های گذشته، چندی است به محل بحث صاحب نظران و ذینفعان این حوزه تبدیل شده است.

سازمان نظام پرستاری به عنوان نماینده این صنف و منتقد اصلی و سرسخت این طرح، تربیت دانشجو در بیمارستان را برای جامعه تهدید می‌داند و خواستار لغو آن است و از سوی دیگر معاونت آموزشی وزارت بهداشت انتقادات وارد به آن را رد می‌کند و از آن به عنوان راهکاری برای جبران کمبود پرستار دفاع می‌کند. در هر حال این طرح هم هنوز اجرایی نشده و اجرای آن منوط شده به بررسی نظرات کارشناسی در نشستی که قرار است به زودی برگزار شود.

در هر حال بندهای مختلفی از این آیین‌نامه مثل بورسیه شدن این نیروها توسط بیمارستان، تجهیزات و ظرفیت آموزشی بیمارستان‌ها و آموزش دروس نظری این رشته ازجمله مهمترین بندهایی است که مورد نقد قرار گرفته است.

احتمال بورسیه دانشجویان پرستاری توسط بیمارستان‌ها

بورسیه شدن دانشجویان پرستاری توسط بیمارستان‌ها یکی از نقاط اصلی اختلاف نظر میان منتقدان و موافقان این طرح است. چندی پیش همین خبر را از دکتر حمید اکبری، قائم مقام معاون آموزشی وزیر بهداشت، شنیدیم و وی در این باره گفت: ممکن است بیمارستانی اعلام کند قصد دارد 10 نفر را بورسیه کند که طرح و خدمت خود را در بیمارستان بگذرانند و سرانجام در همان بیمارستان مشغول به کار شوند. در این شرایط بیمارستان به این افراد حقوق ماهیانه می‌دهد و محل خدمت دانشجو همان بیمارستان می‌شود.

مخالفت نظام پرستاری

درحال حاضر سازمان نظام پرستاری معتقد است با تربیت دانشجوی پرستاری به چنین روشی، نمی‌توان بر آن نام "پرستار" گذاشت؛ چراکه این موضوع توسط رییس بیمارستان و دانشکده طرف تفاهم، امضا می‌شود و بی‌تردید ظلمی مضاعف به دانشجو خواهد بود؛ چراکه فرد با مدرک خود باید بتواند درهرکجای کشور یا خارج از آن کار کند.

آدابی در این زمینه اعتقاد دارد: این که ما این چنین برخورد کنیم و بگوییم مدرک فقط برای ما اعتبار دارد، حرف نادرستی است . با این کار بیمارستان‌ها قصد دارند پرستاران را برای امور دیگری غیر از پرستاری جامع الشرایط تربیت کنند که این امر خطراتی برای نظام سلامت و مردم به همراه دارد.

وی ادامه می‌دهد: این کار یعنی فرد دانشی دارد که فقط برای این بیمارستان به درد می‌خورد. اگر نتوانست در این بیمارستان کار کند، مدرکش همان دیپلم است؛ بی‌تردید این ظلمی اظهر من الشمس است. دانشکده‌های پرستاری هم اعلام مخالفت کردند و قضیه موکول شد به نشستی که قرار است در اصفهان برگزار شود. در هر حال اکنون طرح متوقف است تا جواب کارشناسی اعلام شود.

و اما نظر رییس دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تهران

اما در این میان چراغی، رییس دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران نظر متفاوتی دارد، او معتقد است: دراین آیین نامه تاکید شده که بحث شهریه در میان نباشد. بیمارستان برای نیازمندی خودش بورسیه می‌کند. این کار به خاطر این است که شما پرستاری داشته باشی که مطمئن هستی در بیمارستان استقرار پیدا می‌کند و می‌ماند و بعدا هم می‌تواند همانجا یا جای دیگر ادامه تحصیل دهد. این قوانین ومقررات برای مردم شکل می‌گیرد.

چراغی ادامه می‌دهد: آینده شغلی نیرو به این شکل تضمین می‌شود و جابجایی نیروها کاهش پیدا می‌کند. الان بیمارستان‌ها با این مشکل روبرو هستند که نیرو بعد از چندسال دنبال انتقالی است، این کار بیمارستان را دچار مشکل می‌کند. ما باید از بحث‌های جناحی خارج شویم. ببینیم سیستم چه می‌خواهد و برای آن فکر کنیم. البته دغدغه‌های دوستان هم درست است و استانداردهای آموزشی باید رعایت شود.

ماجرای تامین هیئت علمی بالینی

تامین هیئت علمی بالینی مورد نیاز برای پرستاری نیز همواره یکی از خواسته‌های آکادمیک جامعه پرستاری بوده است. حضور هیئت علمی بالینی برای آموزش دانشجویان پرستاری در بیمارستان‌ها نیز دغدغه مهم سازمان‌های ذی‌نفع حوزه پرستاری است. قائم مقام معاون آموزشی وزارت بهداشت در این باره به ایسنا توضیح می‌دهد: فعلا برای نظارت بر آموزش و فعالیت دانشجویان پرستاری در بیمارستان‌های آموزشی، از هیات علمی موجود در دانشکده‌ها استفاده خواهد شد، در واقع تا زمانی که بیمارستان نیروی لازم را ندارد، یا دانشجو به این بیمارستان اعزام نمی‌شود یا نیرو توسط دانشکده‌ها تامین می‌شود. در حال حاضر هم این روند وجود دارد و هدف تقویت این روند است.

دکتر اکبری از جذب هیات علمی بالینی پرستاری خبر داده و می‌گوید: جذب هیات علمی بالینی پرستاری در دستور کار وزارت بهداشت است. محل استقرار این افراد بیمارستان است نه دانشکده؛ تا به این ترتیب هنگامی که دانشجو به بیمارستان می‌رود، هیات علمی مستقر در آنجا وجود داشته باشد. برای جذب اعضای هیات علمی بالینی پرستاری، باید مجوزهای لازم از دولت و سازمان مدیریت برنامه‌ریزی اخذ شود که این موضوع در حال پیگیری است.

وی بر اینکه وزارت بهداشت با کمبود اعضای هیات علمی موجه است به ایسنا تاکید می‌کند: تعداد قابل توجهی از نیروهایی که امسال جذب شدند، به دانشکده‌های پرستاری اعزام شدند، اما اکنون به عنوان هیات علمی فعالیت می‌کنند و در دانشکده مستقر هستند و ممکن است فعالیت در بیمارستان برای آن‌ها آسان نباشد. این درحالیست که هیات علمی بالینی به این معنی است که محل استقرار این افراد مانند هیات علمی پزشکی از ابتدا در بیمارستان است و مسئولیت آموزش و نظارت بر دانشجویان پرستاری را بر عهده دارند.

از سویی دیگر رییس سازمان نظام پرستاری در این باره معتقد است: این تعداد هیات علمی برای وضعیت موجود هم جوابگو نیست. الان هیئت علمی‌های دانشگاه هیچکدام وقت اضافه ندارند. باید هر شش دانشجو یک مربی داشته باشند. اما الان به ازای هر 15 دانشجو یک مربی است. حساب کنید که بخواهند این تعداد را به 30 یا 35 دانشجو برسانند. یکی از مشکلات بزرگ که از دید مغفول مانده، خلق یک گونه از اپوزیسیون جلوی پرستاری کشور است. غافل ازاینکه افرادی که محتوای علمی و پایه استعدای خوبی هم نخواهند داشت در آینده می‌توانند حقی را بخواهند که حق آنها نیست.

وی می‌گوید: دانشجویان پرستاری از بین بالاترین رتبه‌های کنکور انتخاب می‌شوند که بعد از چهار سال سختی کارشناس پرستاری می‌شوند. این وضعیت را با زمانی مقایسه کنید که چند برابر این ظرفیت را با مدرک دیپلم بخواهیم انتخاب کنیم. طبیعتا ملاک‌هایی غیر از استعداد در بیمارستان‌های خصوصی مد نظر خواهد بود. حتی بعد ازاین که امکانات فراهم شود، چون فقط بحث درمان و البته با شان نازل تاکید می‌شود، پرستار خوبی تحویل جامعه داده نمی‌شود؛ چرا که پرستار باید در بحث‌های پیشگیری، کاهش درد، حفظ کرامت انسانی و ... آموزش ببیند.

چراغی، رییس دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز برای رفع مساله کمبود هیات علمی پیشنهاد متفاوتی دارد و می‌گوید: طرح ارتقای پلکانی پرستاران بالینی از دوره وزارت دکتر مرضیه وحید دستجردی مغفول مانده؛ طرحی که می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد. یعنی ما در بیمارستان‌ها کسانی که دارای مدرک کارشناسی ارشد دارند را شناسایی کنیم و آنها را به عنوان هیات علمی بالینی در بدنه دانشکده پرستاری به عنوان رابط بین دانشکده و بیمارستان و بالین تعریف کنیم. ما الان در بیمارستان‌ها تعداد زیادی فوق لیسانس پرستاری داریم، بنابراین شناسایی آنها امکان‌پذیر است. باید کاری کنیم که فرد هم احساس کند، رشد می‌کند. تمام دانش پزشکی و پرستاری و مامایی بحث تجربه و مهارت بالینی است. برای شناسایی هیئت علمی مورد نیاز در این آیین‌نامه می‌توان به طرح ارتقای پلکانی پرستاران بالینی رجوع کرد.

وی اضافه می‌کند: یکی از نکات خیلی مهم دیگری که ما بر آن تاکید داریم این است که استقرار هیئت علمی بالینی در کنار پرستار داشته باشیم. حتی من پیشنهاد کردم که در پرستاری، معاونت بالینی استقرار دهیم؛ چراکه باعث می‌شود دانشکده‌های پرستاری با بیمارستان مثل دانشکده‌های پزشکی ارتباط تنگاتنگی پیدا کنند. الان دانشکده برای خودش جای جدایی است، بیمارستان و مرکز درمان هم جایی دیگر.

چند سوال...

اما سوال دیگر آن است که آیا بیمارستان‌های کشور ظرفیت لازم برای پذیرش این تعداد دانشجو را دارند؟ و همچنین تکلیف گذراندن دروس نظری چه می‌شود؟ اکبری، قائم مقام معاون آموزشی وزیر بهداشت از ارائه مباحث تئوری به همه دانشجویان پرستاری خبر داده و می‌گوید: چنانچه بیمارستان دارای فضا و امکانات لازم باشد، دروس نظری و تئوری در بیمارستان به دانشجویان ارائه می‌شود، در غیر این صورت کلاس نظری در دانشکده برگزار می‌شود. بنابراین اجرای این طرح به این معنی نیست که دروس نظری به دانشجویان ارائه نمی‌شود و نظارتی بر آموزش و فعالیت دانشجویان وجود ندارد.

وی ادامه می‌دهد: هدف این نیست که همه بیمارستان‌ها وارد فیلد آموزشی شوند، بلکه فقط بیمارستان‌هایی که توانایی و امکانات لازم بر اساس شرایط استاندارد را دارند وارد فیلد آموزشی می‌شوند که ممکن است شامل بیمارستان‌های دانشگاه آزاد نیز شود. شاید تعداد بیمارستان‌های واجد شرایط در وهله نخست بسیار کم باشد، اما دانشجویان فقط به بیمارستان‌هایی اعزام می‌شوند که امکانات و توانایی‌های لازم را داشته باشند. امکانات و شرایط بیمارستان‌ها بر اساس شاخص‌هایی که از سوی وزارت بهداشت تعیین شده توسط دانشکده‌های پرستاری مورد بررسی قرار می‌گیرد.

چراغی، رییس دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز معتقد است: یکی از تقاط قوت این آیین نامه این است که بیمارستان‌هایی می‌توانند وارد این بحث شوند که دارای شرایط استاندارد آموزشی باشند. در این آیین نامه تاکید شده که کریکولوم‌های مصوب وزارت بهداشت باید رعایت شود. درس‌های تخصصی در بیمارستان استقرار پیدا می‌کند.

آدابی، رییس سازمان نظام پرستاری اما نظری دیگر دارد و می‌گوید: الان هم دانشکده‌ها امکانات کافی برای انجام این کار ندارند. حرف دوستان در حد یک ایده می‌تواند باشد. باید برای آن سازو کاری ایجاد شود. نیروی انسانی لازم، فضای فیزیکی لازم هم در دانشگاه و هم بیمارستان ساخته شود و بعد ابلاغ شود. نه اینکه ما آیین نامه‌ای را ابلاغ کنیم و بگوییم در بهمن اجرا شود. با چه نیروی انسانی و توان و زیر ساختی؟ همه این‌ها در هاله‌ای از ابهام است. برای همین جامعه پرستاری با این طرح مخالف است.

درمورد آزمون ورودی که دانشجویان برای ورود به بیمارستان‌ها باید پشت سر بگذرانند نیز رییس سازمان نظام پرستاری در پاسخ به اظهارات قائم مقام معاون آموزشی وزیر بهداشت که بر جذب دانشجویان پرستاری پس از پذیرش در آزمون تاکید دارد، می‌گوید: در این آیین نامه ذکر نشده این آزمون از طریق کنکور خواهد بود یا خیر، متمرکز است یا نامتمرکز ؟ پرستاری باید حتما از طریق کنکور و به شیوه متمرکز دانشجو پذیرش شود.

در هر حال اما و اگرها و نظرات مخالفان و موافقان در طرح تربیت نیروی پرستاری در بیمارستان‌ها همچنان ادامه دارد و باید منتظر ماند تا تکلیف اجرای این آیین‌نامه در نشست دی ماه اصفهان با حضور روسای دانشکده‌های پرستاری، برد پرستاری، سازمان نظام پرستاری و معاونت آموزشی وزارت بهداشت مشخص شود تا شاید این آیین‌نامه بتواند راهگشا با جلب نظر صنف مربوطه، راهگشای کمبود نیروی پرستاری در نظام درمانی کشور باشد.

---------------------

پایان